Kataluniako bandera

Kataluniako bandera
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jarduerak

Kataluniako bandera

Erabilera

Proportzioa

-

Erabakia

1979

Koloreak

	Gorria
	Horia

Kataluniako bandera, katalanez, senyera, bere garaian Aragoiko errege eta Bartzelonako kondea zenak erabiltzen zutena da. Autonomia estatutuan azaltzen den legez, Kataluniako bandera atzealde horia duen lau errenkada gorriz osatuta dago. Ofizialki 1974. urtean onartu bazen Kataluniako bandera gisa, Aragoi-Kataluniako koroaren ikur nagusitzat hartzen zen. Gainera, Aragoitarren etxeko ezaugarri nagusia zen 1150. urte inguruaz geroztik.

4 lerro gorriz osatuta dago, fondo hori baten gainean kokatuak daudenak. Kondairen arabera, Frankoen erregeak Bartzelonari laguntza eskatu zion normandoei aurre egiteko. Bartzelonako kondea zauriturik atera zen bataila irabazi ondoren eta Frankoen erregeak nahi zuena eskaini zion ordainetan. Kondeak erregearen armarria seinalatu eta sinbolo bat izan nahi zuela esan zion. Erregeak 4 hatz sartu zizkion zaurian eta armarri disdiratsuan lau lerro gorri margotu zizkion odolez. Baina hau kondaira bat besterik ez da.

Lerro gorriak Aragoiko erresuma elizarekin aliatzean lortu zituztela diote batzuek. Beste batzuek aldiz, Antxo Ramirezen bidaiarekin lotzen dute, Aragoiko erresuma sortu berriak Aita santuaren basailu bihurtuz.

Antzina erregeek bakarrik erabiltzen zuen, bere subiranotasunaren adierazgarri. Bere erabilera pixkanaka beste eremu batzuetan zabaldu zen, transmisio bidezko noblezia-leinu desberdinen armarrietan integratu baitzen, baita ordena erlijiosoetan eta hiribildu eta hirietako armarrietan ere, errege-emakida bidez.

Errege Katolikoetatik aurrera, Espainiako erregeen armarriekin lotuta geratu zen eta, ondorioz, geroago Espainiako armarri nazionalean integratuta. XV. mendearen amaieratik aurrera egiazta daitezkeen ebidentziekin. Aragoiko Koroa osatzen zuten Iberiar Penintsulako XIX. mendearen erdialdetik, eta bereziki Renaixençarekiko mugimendu kultural eta politiko gisa katalanismoaren eklosiotik aurrera, Aragoiko erregearen arma zaharrek identitate-baieztapenaren sinbolismo politikoa hartzen dute.

Espainiako Trantsizioaren ondoren estatu autonomikoa eratu ondoren, ikurra ofizialki onartu zuten Kataluniako erkidegoek (1979), Generalitatearen ikur gisa, Aragoik (1982), Balear Uharteek (1983) eta Valentziako Erkidegoak (1984), eta lurraldeari dagokionez ere modu ofiziosoan erabiltzen da.

Banderaren historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erdi Aroa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ez da dokumentu-erreferentziarik aurkitu 1150. urtera arte. Ramon Berenguer IV.aren zigilu batean heraldiaurreko armarri gisa agertzen da, baina zigiluaren garbitasun eskasak eta monokromiak zalantzan jartzen dute eskuduntza, armarri palatu eta blokatuak XII. mendearen erdialdeko armarrien ohiko babes-indargarriak islatzen baititu. Lehen testigantza ziurra Alfontso II.aren kantzelaritzako zigiluak dira, 1167tik aurrerakoak.

Faustino Menéndez-Pidal eta beste autore batzuen arabera, 1385ean Aragoiko Pedro IV.aren ekimenez Gironako Katedralaren barrualdera lekualdatu zenean inpostatutako dekorazioa zen, eta, beraz, aipatutako pintura 300 urte geroago egin zen; izan ere, hiru mendetan zehar aire zabalean egon zen jatorrizko kokalekuan ezinezkoa da sarkofagoak XI. mendeko pintura kontserbatzea, Alberto Montaner Frutosek El señal del rey de Aragón: historia y significado (1995) lanean erakusten duen bezala.

Faustino Menéndez-Pidal eta beste autore batzuen arabera, 1385ean Aragoiko Pedro IV.aren ekimenez Gironako Katedralaren barrualdera lekualdatu zenean inpostatutako dekorazioa zen, eta, beraz, aipatutako pintura 300 urte geroago egin zen; izan ere, hiru mendetan zehar aire zabalean egon zen jatorrizko kokalekuan ezinezkoa da sarkofagoak XI. Mendeko pintura kontserbatzea, Alberto Montaner Frutosek El señal del rey de Aragón: historia y significado (1995) lanean erakusten duen bezala.

XII. mendearen bigarren erdian, Aragoiko Etxearen seinalea familiako ezaugarria besterik ez zen, eta ez lurraldekoa, eta, beraz, ezin ziren bere menekoak identifikatu, erregearen edo haren autoritatearen atribututzat bakarrik hartuko baitzuten. Bere konde-jatorriari buruzko nahasmena Renaixençan zabaldu zen, XIX. mendean, sinbolo horien XVI. mendeko historiografia erabiliz eta Pedro IV.ak XIV. mendean heraldikako ezagutza zorrotzak zituelako ustean oinarrituz.

Gainera, Pedro IV.ak beste sinbolo asko erabili zituen, jada zaldunenak zirenak, XV. mendean hartuko zituzten zentzuan, zeremonialak eta apaingarriak, eta lehen aldiz hartu zituen (adibidez, Iñigo Aristaren Gurutzea), Aragoiko antzinako erregeen seinalea zela sinetsiz.

Erdi Aroko dokumentazioaren izendapena «El senyal real del Rei d 'Aragón» da, zeinu izendapena substantibo gisa agertu gabe. Inola ere ez da dokumentatzen "Kondes-Erregeen" ustezko leinua, biak hemeretzigarren mendeko historiografian Kataluniako nazionalismoaren babesean sortuak. Bestalde, Aragoiko erregea da Etxe honen titulu nagusia, goian aipatutako Aragoiko errege guztiek erabili zutena, baita Martin I.a Gizakiak edo Alfontso V.a El Magnanimok ere. Izenburu osoa idatziz gero bakarrik agertzen zen "Conde de Barcelona", Erdi Aroko izendapen posible bakarra.

ARO MODERNOA[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Aro Modernoan, Aragoiko Koroa osatzen zuten lurraldeei pribatiboki lotutako hainbat armarri erabiltzen hasi ziren modu zalantzakorrean, eta horretarako, Aragoiko erregearen armak (lau makilak) zein Erdi Aroan zehar agertutako beste ikur batzuk erabili ziren. Kataluniako armarri pribatibo gisa bi armarri erabili ziren: errege-seinalea bera eta San Jorgeren gurutzea, Bartzelonako armarriaren zati zena eta Kataluniako Generalitatearen ikurra zena.

Aragoin ere antzera gertatu zen, non errege seinalearen erabilera ikur pribatibo bezala beste bi enblemekin txandakatu zen, XV. mendearen amaieratik Aragoiko arma pribatibo bezala hedatuak: Alcorazko gurutzea eta Iñigo Aristaren gurutzea. Kataluniako Printzerriari lotutako erakunde askotan gule-makilak erabiltzeak ez du esan nahi ikur hori Kataluniako Aro Modernoan soilik aintzat hartu zenik. Valentzian eta Aragoin ere erabili ziren, antzeko funtzioekin. XIX. mendera arte, Renaixença eta garai hartako heraldikaren interpretazio zehaztugabeak zirela eta, ez zen urrezko eta gulezko makilen ikurra Kataluniaren berezko eta esklusibotasun bakartzat hartzen hasi, San Jorgeren Gurutzean oinarritutako Kataluniako beste ikur pribatibo batzuk baztertuz.

Sinboloen anbibalentzia, adibidez, Felipe V.ak 1701ean deitutako Gortean agertu zen, non bere zigilua zein izan behar zen eztabaidatu zen: batzuek «San Jorge loriatsua, Gurutzearen armarria zeramala» proposatu zuten bitartean, gehienek «lau barren armarria eta horren gainean errege-koroa» aukeratu zuten. Planta Berriko Dekretuen ondoren ere, 1755eko Kataluniako Errege Auzitegiaren erakusketa batek «Kataluniaren armak (...), urrezko eremuan zeuden lau barra gorri edo guleak» aipatzen zituen.

Napoleonen inbasioan, Frantziako agintariek txanponak egin zituzten Bartzelonan 1808an, eta Maldako baroiaren deskribapenaren arabera, «armes d 'Aragó en una cara i en l' altra ab la inscripció de Valga per la província, i res d 'armes de França» zuten. 1810ean, Napoleonek Augereau izar mariskalari "Espainiako banderaren, Frantziako banderaren eta Kataluniakoaren ordez", non lehen erreferentzia publiko modernoa den.

Generalitatea eta bandera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kataluniako Gorteek San Jorgeren Gurutzearen bandera hartu zuten 1359an Pedro IV.aren erregealdian, honek San Jorgeren Gurutzea "Bartzelonako arma zaharrak" bezala hartzen zuelako. Izan ere, elizaren besoko armak ziren, hau da, Bartzelonako elizbarrutiaren armarria, San Jorge patroiaren korrespondentziaz.

Lluis Domenech i Muntaner historialari espainiarrak honela dio:

“Bruniquerrek, XVII. mendean hiriko artxibozain jakintsuak, Bartzelonako seinaletzat aldarrikatzen du gurutzea... Kataluniako Generalitatearen Diputazioa, zeina 1.359. urtean eraiki eta hasi baitzen armaz Gurutzea bakarrik egiten, Bartzelonako arma zahar gisa, hau da, Katalunia.”

Urte batzuk geroago, 1701ean, Aragoiko barra deiturikoak hartu zituen. Espainiako Bigarren Errepublikan, autogobernua berriro ezarri ondoren, oraindik ere ikur gisa hartzen dira, eta gaur egun ere ikur hori erabiltzen da.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

(Gaztelaniaz) «Estatuto de autonomía de Cataluña (1979) - Wikisource» es.wikisource.org (Noiz kontsultatua: 2023-05-05).
(Gaztelaniaz) «Estatuto de autonomía de Cataluña (2006) - Wikisource» es.wikisource.org (Noiz kontsultatua: 2023-05-05).
(Gaztelaniaz) Aragón, Gobierno de; Aragón, Cortes de; Aragón, Justicia de; Zaragoza, Universidad de; Ibercaja; Inmaculada, Caja de Ahorros de la. (2005). «Biblioteca Virtual de Derecho Aragonés» www.derechoaragones.es (Noiz kontsultatua: 2023-05-05).