Korfu
| Korfu | |
|---|---|
 | |
| Datu orokorrak | |
| Mendirik altuena | Mount Pantokrator (en)  Mount Pantokrator (en) |
| Mota | uharte |
| Luzera | 61 km |
| Zabalera | 9 km |
| Azalera | 626 km² |
| Geografia | |
 | |
| Koordenatuak | 39°36′N 19°52′E / 39.6°N 19.87°E |
| UTC ordua | UTC+02:00, UTC+03:00 eta Ekialdeko Europako Ordua |
| Honen parte da | Joniako Uharteak Jonikoa |
| Estatu burujabe |  Grezia |
| Lurraldeko administrazio-erakunde | Decentralized Administration of Peloponnese, Western Greece and the Ionian Islands |
| Eskualdea | Joniako Uharteak (periferia) |
| Prefecture of Greece | Korfu (unitate erregionala) |
| Ur-gorputza | Jonikoa |
| Leku geografikoa | Joniako Uharteak |
| Mendizaletasuna | |
Korfu[1] (grezieraz: Κέρκυρα, Kérkyra, /ˈcercira/ ahoskatua; antzinako grezieraz: Κέρκυρα edo Κόρκυρα; latinez: Corcyra; italieraz: Corfù) Greziako uhartea, Itsaso Jonikoan dagoena eta inguruko uharteekin batera Korfuko nomo edo departamendua (641 km2 eta 100.000 biztanle) osatzen duena. Epiroko penintsulako itsasertzaren parean dago (Korfuko itsasarteak bereizirik). 593 km2-ko eremua du eta 97.102 biztanle. Hiriburua Korfu (36.901 biztanle) da. Nekazaritza (mahastiak, fruta-arbolak, garia), arrantza eta turismoa ekonomia-jarduera nagusiak dira. Veneziar gotorlekuak eta bizantziar elizak aipagarriak dira.
Geografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Korfu Joniar uharteetako bigarren uharterik handiena da (Zefalonia eta gero), eta iparralderago dagoena.
Korfuko erliebea uhartea zeharkatzen dituzten mendi eta muino askok osatzen dute. Uhartearen tontor altuena Pantokrator mendia (Όρος Παντοκράτωρας) da, 906 metroko altitudea lortzen duena.
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Erdi Aroaz geroztik, bizantziarren, greziarren, veneziarren, napolitarren eta, berriro ere, veneziarren mende egon zen, hurrenez hurren. Joniar uharte guztiak bezala, Frantziaren esku egon zen 1797-1799 eta 1807-1815. urteetan, eta ingelesen mende 1815. urtetik 1864 arte. Lehen Mundu Gerran han osatu zen berriro serbiar armada eta frantsesen mende egon zen 1916-1918 bitarteko urteetan. Frantziak Austriako gerra-ontzidia Itsaso Adriatikotik irtetea eragotzi zuen urte horietan, austriarrek aliatuen aurka borrokatzeko asmoa agertu baitzuten. 1929an, uhartea italiarrek bonbardatu eta okupatu zuten uhartea, eta gauza bera egin zuten italiarrek eta alemaniarrek Bigarren Mundu Gerran (1941-1944). Greziaren mende geratu zen 1944. urtean. 1945ean lurrikara bat izan zen, eta haren ondorioz eraikuntza ugari suntsitu ziren.
Mitologia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Greziar mitologian, esaten zen uharteak igitai forma duela beheko aldean duelako Kronosek bere aita Urano zikiratzeko erabilitako igitaia.[2]
Aro klasikoa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]K.a. 734 inguruan korintoarrek uhartea kolonizatu zuten. K.a. 435ean, metropoliarekin izandako borrokak, Korziraren eta Atenasen arteko aliantza suposatu zuen, eta, beraz, Peloponesoko gerra osoan zehar, Korzirak Atenasekin batera jarraitu zuen, bere flotarekin operazio ezberdinetan parte hartuz.[3]
Alderdi aristokratiko (pro espartarra) eta demokratikoen arteko liskar gogorrak, aristokratak exekutatzearekin amaitu ziren, demokratek, indar atenastar baten laguntzaz garaituak izan ondoren.
Atenastarren porrotaren ondoren (K.a. 404), Espartako hegemoniaren mende egotera igaro zen K.a. 375 arte, Timoteok atenastarren domeinua berrezarri zuen arte. Handik denbora batera, Agatoklesek, Sirakusako tiranoak, egindako suntsiketa bat jasan zuen.
Alexandro Handiaren Inperioaren eta Epiroko erresumen (batez ere Pirrorena) eraginpean egon ondoren, K.a. 229an, erromatar boterearen domeinuan sartu zuten. Horrela, Ekialdeko Erromatar Inperioaren parte izatera pasa zen.
Erdi Arotik XIX. Mendera Arte
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Horrela, Erdi Aroaren zati handi batean, uhartearen gaineko boterea Bizantziar Inperioak erabili zuen, txandaka izan bazen ere, eskuez aldatu baitzen behin baino gehiagotan, VII. mendean arabiarren jabetza izaten, eta gero Sizilian ezarritako normandiarrena, Roberto Guiscardok IX. mendean egindako kanpainen ondorioz. Manuel Comneno bizantziar enperadoreak 1149. urtean uhartea berreskuratzea lortu zuen, Stephanos Kontestephanosek gidatzen zuen flotari esker. XII. mendean Veneziaren eragina hasi zen eta XIII. mendean Teodoro Comneno Ducasek artxipelagoa erantsi zuen Epiroren Despotatuaren parte gisa Bizantziar Inperiotik independentea zen eremuan.[4]
1259an uhartea Karlos Anjoukoaren esku geratu zen. XIII. mendean zehar lurraldea Napolesen eta Sizilian kokatutako angebinoen orbapean egon zen, Siziliar bezperen arte. Bizantziarrak berriz ere lurralde estrategiko hori berreskuratzen saiatu ziren. Hala ere, uhartean Veneziaren boterea indartu zen. Horrela, Veneziako errepublikak 1797. urtera arte bere agintean izatea lortu zuen, turkiar otomandarrek setio ugarien arren. Urte horretan, 1797an, Campoformioko tratatuaren ondorioz, Korfu Napoleon I.ko Frantziaren menpe egotera pasa zen. Hala ere, ingelesek tropa frantsesak kanporatu zituzten 1814an, eta horrela, 1815ean, Vienako Kongresuan, Korfu, gainerako irla joniarrak bezala, Ingalaterraren menpe geratu zen protekturatu bezala.[4]
Greziarrek Ingalaterrako boterearen aurka egin zutenez, uharteak 1864an itzuli ziren Greziara, Londresko Ituna sinatu ondoren.
1916an, Lehen Mundu Gerrako greziar neutraltasuna zela eta, Korfu tropa frantsesek okupatu zuten eta tropa serbiar eta montenegroarrentzako babesleku bihurtu zuten. Hori dela eta, 1917an hiria Korfuko Adierazpenaren egoitza izan zen, non Serbiar, Kroaziar eta Esloveniarren Erresumaren sorrera aldarrikatzen zen, ondoren Jugoslavia izatera pasa zena. Greziak uharteen gainean zuen subiranotasuna Lehen Mundu Gerraren amaieran berreskuratu zen, 1918an.
Irudi atala
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ Euskaltzaindia. Europako toponimia fisikoa. .
- ↑ (Gaztelaniaz) «¿Cuál es la isla de los dioses?» El Español 2020-09-30 (kontsulta data: 2025-05-19).
- ↑ (Ingelesez) «Corfu | Greece, Map, History, & Facts | Britannica» www.britannica.com 2025-05-17 (kontsulta data: 2025-05-20).
- ↑ a b (Ingelesez) «Corfu | Greece, Map, History, & Facts | Britannica» www.britannica.com 2025-05-17 (kontsulta data: 2025-05-26).
