La llorona (abestia)

La llorona (abestia)
Chavela Vargasen, Ely Guerraren, Lila Downsen, Eugenia León (en) , Raphaelen, Joan Baezen, Natalia Lafourcaderen eta Ángela Aguilar Álvarezen musika-lana
Egilea(k)	Chavela Vargas, Ely Guerra, Lila Downs, Eugenia León (en) , Raphael, Joan Baez, Natalia Lafourcade eta Ángela Aguilar Álvarez
Izenburua	La Llorona
Jatorrizko herrialdea	Mexiko
Ezaugarriak
Hizkuntza	gaztelania
Egile-eskubideak	jabetza publiko
Hitzak	traditional (en)
Bestelako lanak
Musikagilea	traditional (en)
Argumentu nagusia	La Llorona (en)

Chavela Vargasek abestia mundu osoan zabaldu zuen.

Askotan La Lloronaren kondairarekin lotu izan da abestia.

«La Llorona» (Emakume negartia) Mexikoko herri abesti ospetsua da. Oaxacako Tehuantepeceko istmoan sortu zen baina ez dago beste informaziorik, ez ze urtetan ezta ere egilearen izenik. Abestiaren bertsio ugari dago, bestetik. La Lloronaren kondairarekin lotu izan zaio sarritan ez dirudi horrela denik. Haren musika gainean egile askok hitz desberdinak jarri dituzte, orokorrean maitasunezko narrazioak, ohikoak herri musikan.

Gaia

Bertsio guztietan gai nagusia desamodioa da. Kasu gehienetan maitasuna eta sufrimendua lotzen dute: «Amodioez ez dakiena, Llorona Ez daki zer den martirioa»; zentzu berean hilerriaren aipamena ulertu behar da. Dena dela, anbiguotasun handia erakusten du abestiak, irudi aberatsak erakutsiz baina haien esanahiak ondo azaldu gabe.

Andrés Henestrosak Espainiako lirikak «la Llorona» eta «la Petenera» edo «la Sandunga» bezalako beste soinu istmatar batzuen kopla herrikoi batzuetan izan zuen eragina nabarmentzen zuen, eta, beraz, horietako askok espainiar kolonizazioaren garaian, ahozko tradizioan integratuz, istmora iritsi behar izan zuten hipotesia sostengatzen zuen.

Ezaugarriak

Bere bertsiorik arruntenean, «La Llorona» Tehuantepeceko istmoaren soinuen generokoa da, 3/4ko konpasarekin, balsaren nolabaiteko antzarekin. Bere metrikari dagokionez, koplak, gehienbat, laukote oktosilaboak dira, bi aldiz errepikatzen direnak 4 bertsoko ahapaldi txiki bat osatzeko. Salbuespen gisa, kopla bat «Ay de mí, Llorona» esaldiarekin hasten denean, lehen bertsoa hexasilaboa da. Lehenengo eta hirugarren bertsoei, azkenean, «Llorona» bokatiboa gehitzen zaie, eta horrek hiru silaba gehiago gehitzen ditu; guztira, hamaika bertso ematen dira bertso horietan, eta bederatzi aipatutako salbuespenetan.

Interpretazioak

Hain abesti ezagun eta dramatikoa izanik ez da arraroa hainbeste bertsio izatea. Hona hemen «La Llorona» abestu duten abeslari batzuk:

• Chavela Vargas
• Lila Downs
• Ángela Aguilar
• Joan Baez
• Natalia Lafourcade
• Lola Beltrán
• David Záizar
• Lucha Villa
• Óscar Chávez,
• Ely Guerra
• Eugenia León
• Susana Harp
• Nana Mouskouri
• Raphael
• Lhasa de Sela
• Rosalía

Abestia zineman

• Frida (2002), Julie Taymorrek zuzendutako Frida Kahlori buruzko filma. Filman Chavela Vargas agertzen abestia abesten; gogoratu behar da Chavela Frida eta Diego Riveraren lagunmina zela.
• Hasta los huesos (2001) laburmetraian Eugenia Leónek abesten du.
• Coco (2017) Disney-Pixarren filma. Abestia Angélica Vale (Imelda Rivera) eta Marco Antonio Solís (Ernesto de la Cruz) abesten dute.

Kanpo estekak

• (Gaztelaniaz):Chavela Vargas «La Llorona» zuzenean abesten.
• (Gaztelaniaz):Coco filmaren bertsioa.
• (Gaztelaniaz):«La Llorona»ren kopleei buruzko artikulua.

• Datuak: Q11297109