Lublingo gaztelua

Lublingo gaztelua
	Zamek w Lublinie
	Irudi gehiago
Kokapena
Estatu burujabe	Polonia
Voivoderria	Lublingo voivoderria
Barruti-hiri	Lublin
Koordenatuak	51°12′02″N 22°34′18″E / 51.200528°N 22.571733°E
Historia eta erabilera
Komisarioa	Kasimiro II.a Poloniakoa
Erabilera	egoitza ofiziala
Ondarea
	Webgune ofiziala

Lublingo gaztelua (polonieraz: Zamek Lubelski) Poloniako Lublin hirian dagoen Erdi Aroko eraikina da. Erdigune historikotik gertu dago. Oraindik kontserbatzen den Poloniako errege-egoitzarik zaharrenetako bat da. Kasimiro II.a Poloniakoak sortu zuen XII. mendean.^[1]^[2]

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Mendixka XII. mendean gotortu zuten lehen aldiz, egurrez sendotutako lurrezko horma batekin. XIII. mendearen lehen erdian harrizko dorrea eraiki zen, oraindik zutik dagoena eta gazteluaren egiturarik altuena dena, baita hiriko eraikinik altuena ere. XIV. mendean, Kasimiro Handiaren erregealdian, gaztelua harrizko hormekin berreraiki zen. Ziurrenik, garai berean eraiki zuten Hirutasun Santuaren Kapera, errege-kapera gisa.

XV. mendearen hasieran, Ladislao II.a Poloniakoak kaperarako fresko-bilduma bat enkargatu zuen. 1418an amaitu ziren eta gaur egun ere jarraitzen dute. Egilea Andrej maisua izan zen; bere lana hormetako batean sinatu zuen. Mendebaldeko eta ekialdeko eraginak konbinatzen dituen estilo paregabea erakusten dute, nazioarteko onarpena lortu dute.

Jagellon dinastiaren erregealdian, gazteluak errege familiako kideak hartu zituen behin eta berriz. XVI. mendean, Krakoviatik ekarritako maisu italiarren zuzendaritzapean berreraiki zen. Gazteluan izandako gertaera historikorik garrantzitsuena 1569an Lublingo Batasuna sinatu izana izan zen, Polonia-Lituaniako Mankomunitatearen sorrera-akta.

XVII. mendeko gerren ondorioz, gaztelua hondatu egin zen. Zati zaharrenak, dorrea eta kapera, bakarrik mantendu ziren ukitu gabe. 1815eko Vienako Kongresuaren ondoren, Lublin Errusiaren kontrolpean erori zenean, Poloniako gobernuak, Stanis￮ aw Staszicen ekimenez, gaztelua erabat berreraikitzeari ekin zion 1826 eta 1828 bitartean. Eraikin berriak estilo neogotiko ingelesean finkatu ziren, eta haien helburu berria espetxe bat hartzea izango zen. Jatorrizko egoeran dorrea eta kapera baino ez ziren kontserbatu.

Gaztelua hurrengo 128 urteetan erabili zen espetxe gisa: tsarren garaian, 1831 eta 1915 artean; Polonia independentean, 1918 eta 1939 artean; eta nazien okupazioan, 1939 eta 1944 artean, 40.000-80.000 preso izan zituenean, horietako asko Poloniako Erresistentziako borrokalariak edo juduak. 1944aren ondoren, gaztelua sobietar polizia sekretuaren presondegi gisa erabiltzen jarraitu zen, eta, ondoren, Poloniako Herri Errepublikarena, eta sobietar okupazioaren aurkako 35.000 poloniar ere bertatik igaro ziren, horietatik 333k bizia galdu zutelarik.^[3]^[4]

1954an gazteluko espetxea itxi egin zuten. Berreraiki eta birmoldatu ondoren, 1957tik Lublingo Historia Museoaren egoitza nagusia da.