Marion J. Lamb
| Marion J. Lamb | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotza | Suffolk, 1939ko uztailaren 29a |
| Herrialdea |  Erresuma Batua |
| Heriotza | 2021eko abenduaren 12a (82 urte) |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Londresko University College |
| Hizkuntzak | ingelesa |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | evolutionary biologist (en)  eta biologoa |
| Enplegatzailea(k) | Birkbeck, University of London (en) |
Marion Julia Lamb (1939ko uztailaren 29a – 2021eko abenduaren 12a) irakasle nagusia izan zen Birkbeck-en, Londresko Unibertsitatean, erretiroa hartu aurretik. Inguruneko baldintzek, hala nola beroak, erradiazioak eta kutsadurak jarduera metabolikoan eta mutagarritasun genetikoak Drosophila frutaren eulian duten eragina aztertu zuen. 1980ko hamarakadren amaieratik, Lamb, Eva Jablonka-rekin elkarlanean aritu zen, bariazio epigenetikoen herentziari buruz ikertzen eta idazten, eta 2005ean Evolution in Four Dimensions (Eboluzioa lau dimentsioetan) liburuaren egilekidea izan zen, batzuen ustez biologia ebolutiboaren [1][2]barruan martxan zegoen iraultza baten abangoardia.
Bilakaera-gaiei buruzko lanak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Garapen biologia ebolutiboaren ikuspegian eta biologia molekularraren eta portaeraren azken aurkikuntzetan oinarrituta, geneak berak ez ezik, belaunaldiz belaunaldi transmititutako herentziazko aldakuntzak transmititzeko argumentua argudiatzen dute. Haiek iradokitzen dute aldaketa hori lau mailatan gerta daitekeela. Lehenik eta behin, genetikak ezarritako maila fisikoan. Bigarrenik, maila epigenetikoan, hau da, DNA-hari jakin batzuen “esanahia” aldatzen den mailan. Maila horretan, garapen-prozesuetan DNAren itzulpenean gertatzen diren aldaketak erreprodukzioan zehar transmititzen dira gero, eta hori DNAren beraren sekuentzia-aldaketan berrelika daiteke.[2]
Aldaketa epigenetiko horiek - entzimek eta proteina erregulatzaileek DNA eskuratzeko modua aldatzen duten aldaketa kimikoak eta markatzaileak - aztertzen ari dira gaur egun, Mendeldar egiturakoak ez diren herentzia-eredu asko azaltzeko. Gene bat isilarazten duen nukleotidoen metilazioa da ondoen ulertzen den mekanismoa. Metilazioa zelulen banaketan heredatu daiteke, bai asexualki (mitotikoki), bai zaurien garapenean eta orbaintzean, baina kasu batzuetan baita sexualki ere (meitikoki). Metilazioa, kasu batzuetan, RNAren interferentziarekin lotuta dago, gene-adierazpenaren RNAren erregulazioaren zientzia berri eta azaleratu berriarekin.[1]
Hirugarren dimentsioak portaera-tradizioen transmisioa barne hartzen du. Badira, adibidez, zenbait animalia-espezietan, gizarteak ikasita, transmititzen diren elikadura-lehentasunen kasu dokumentatuak, belaunaldiz belaunaldi egonkor irauten dutenak, baldintzek ahalbidetzen duten bitartean. Laugarren dimentsioa herentzia sinbolikoa da, gizakientzat bakarra dena, eta tradizioak transmititzen dira “hizkuntzarako dugun gaitasunaren bidez, eta kulturak, nola portatu erakusten duten gure irudikapenak, hizketaren eta idazketaren bidez komunikatuak”.[2]
Goi-mailako trataeran, Jablonka-k eta Lamb-ek psikologia ebolutiboaren hutsalkerietatik, "memeetatik" eta baita gramatika unibertsalaren ideia Chomskyian-etatik ere bereizten dute beren ikuspegia. Argudiatzen dutenez, mailen artean etengabeko interakzioak daude - herentziaren mekanismo epigenetikoak, portaerazkoak eta baita sinbolikoak ere -, eta DNAn oinarritutako herentzia hautesteko presioak ere eragiten dituzte, eta, kasu batzuetan, DNAren aldaketak zuzentzen ere lagun dezakete - beraz, "eboluzio ebolutiboa". Bere testuari bizia emateko, pentsamendu eta elkarrizketa esperimentuak erabiltzen dituzte ikertzaile eszeptiko batekin, IM-Ifcha Mistraba batekin, Aramaic-ekin, diotenez, "kontrako aierurako".[2]
Liburu hau argitaratu zenetik, Lamb-ek eta Jablonka-k kritikoei erantzun diete, eboluzio-aldaketa identifikatu duten era guztietako herentziazko informazioek —genetikak, epigenetikak, portaerazkoak eta kulturalak— errazten dutela dioen iritzia baieztatzen duen ebidentzia aipatuz. Haien ustez, haien ikuspegiak zabaldu egiten ditu «herentzia-unitateak», «eboluzio-unitateak» eta «hautapen-unitateak» bezalako terminoen definizioak, eta «informazioa» kontzeptu erabilgarria izan daitekeela diote, hartzailearengan dituen ondorioen terminoetan definituz gero. Aitortzen dute eboluzio-teorian ez dela gertatzen ari paradigma-aldaketa bat edo Kuhniren iraultza bat; aitzitik, argudiatzen dute herentziazko aldakuntzari buruzko datu eta ideia berriak sartzeak, eta garapenak bere belaunaldian izan duen paperak, Darwinismoaren oso bestelako bertsio batera eramaten ari dela, genetikan zentratzen denarekin alderatuta; gene horrek pentsamendu ebolutiboa menderatu du XX. mendearen bigarren erdian.[3]
2008an, Jablonka-k eta Lamb-ek Soft inheritance: Challenging the Modern Synthesis (Herentzia biguna: Sintesi Modernoari desafioa eginez) artikulua argitaratu zuten. Artikulu horren arabera, argi dago Lamarckian-go kontrol epigenetikoko sistemek eboluzio-aldaketak eragiten dituztela, eta herentzia epigenetikoaren azpian dauden mekanismoek ere epigenoma berrantolatzen duten aldaketa saltazionalak eragin ditzakete.[4] Thomas Dickens-ek eta Qazi Rahman-ek mekanismo epigenetikoak idatzi dituzte, hala nola DNAren metilazioa eta histonen aldaketa genetikoki heredatzen dira hautespen naturalaren kontrolpean, eta ez diote erronka egiten sintesi ebolutibo modernoari. Jablonka eta Lamb-ek Lamarckiarren prozesu epigenetikoei buruz esandakoaren kontra agertu dira Dickens eta Rahman.[5]
Argitalpenak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Jablonka, E., & Lamb, M.J.. (8 July 1988). «Meiotic pairing constraints and the activity of sex chromosomes.» Journal of Theoretical Biology 133 (1): 23–36. doi:. PMID 3226141. Bibcode: 1988JThBi.133...23J..(Parekatze Meiotikoaren murriztapenak eta aktibitate sexuala)
- Jablonka, E., & Lamb, M.J.. (10 July 1989). «The inheritance of acquired epigenetic variations.» Journal of Theoretical Biology 139 (1): 69–83. doi:. PMID 2593687. Bibcode: 1989JThBi.139...69J..(Eskuratutako aldakuntza epigenetikoren herentzia)
- Jablonka, E., & Lamb, M.J. (1995).Epigenetic Inheritance and Evolution: the Lamarckian Dimension, (Herentzia epigenetikoa eta eboluzioa: dimentsio lamarckiarra), Oxford University Press. ISBN 0-19-854063-9, espanyol-0-854063-2, ISBN
- Jablonka, E., & Lamb, M.J. (2005)Evolution in Four Dimensions: Genetic, Epigenetic, Behavioral, and Symbolic Variation in the History of Life ( Eboluzioa Lau Dimentsiotan: Genetika, Epigenetika, Portaera eta Aldakuntza Sinbolikoa Bizitzaren Historian). MIT Press. ISBN 0-262-10107-6
- Jablonka, E., & Lamb, M.J.. (21 March 2006). «The evolution of information in the major transitions.» Journal of Theoretical Biology 239 (2): 236–46. doi:. PMID 16236324. Bibcode: 2006JThBi.239..236J..(Informazioaren eboluzioa trantsitzio nagusietan)
- Jablonka, E., & Lamb, M.J.. (June 2007). «The expanded evolutionary synthesis—a response to Godfrey-Smith, Haig, and West-Eberhard» Biology and Philosophy 22 (3): 453–472. doi:. ISSN 0169-3867..(Zabaldutako sintesi eboluzionarioa: Godfrey-Smith, Haig eta West-Eberhard-i erantzunez)
- Jablonka, E., & Lamb, M.J.. (21 January 2008). «The evolution of heteromorphic sex chromosomes.» Biological Reviews 65 (3): 249–276. doi:. ISSN 0169-3867. PMID 2205302.. (First published 1990). (Kromosoma sexual heteromorfikoen eboluzioa)
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ a b Buehler, Lukas K.. (30 May 2006). Review of Jablonka & Lamb's Evolution in Four Dimensions. .
- ↑ a b c d Rose, Steven. (23 July 2005). «Review of Jablonka & Lamb's Evolution in Four Dimensions» The Guardian.
- ↑ Jablonka, E., & Lamb, M.J.. (June 2007). «The expanded evolutionary synthesis—a response to Godfrey-Smith, Haig, and West-Eberhard» Biology and Philosophy 22 (3): 313–474. doi:. ISSN 0169-3867..
- ↑ Eva Jablonka, Marion J. Lamb. (2008). Soft Inheritance: Challenging the Modern Synthesis. Genetics and Molecular Biology. 31: 393.
- ↑ Thomas Dickens, Qazi Rahman. (2012). The extended evolutionary synthesis and the role of soft inheritance in evolution. Proceedings of the Royal Society: B biological sciences, 279 (1740). pp. 2913-2921.
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Herentzia eta bilakaera epigenetikoa - Testu partziala linean
- Eboluzioa lau dimentsioetan - Testu partziala linean
Datuak: Q6765250