Naama Goren-Inbar

Wikipedia, Entziklopedia askea
Naama Goren-Inbar

Bizitza
JaiotzaJerusalem, 1948ko uztailaren 20a (75 urte)
Herrialdea Israel
Hezkuntza
HeziketaJerusalemgo Unibertsitate Hebrearra
Tesi zuzendariaOfer Bar-Yosef (en) Itzuli
Jarduerak
Jarduerakarkeologoa
Enplegatzailea(k)Jerusalemgo Unibertsitate Hebrearra
Jasotako sariak
KidetzaIsraelgo Zientziak eta Giza-Zientzien Akademia
Naama Goren-Inbar

Naama Goren-Inbar (Jerusalem, Israel, 1948ko uztailaren 20a) Israelgo arkeologo eta paleoantropologoa da, eta Jerusalemgo Unibertsitate Hebrearreko Arkeologia Institutuko irakasle emeritua. Goren-Inbar-ek historiaurreko aztarnategi garrantzitsu ugari induskatu ditu Israelen, Gesher Benot Ya'aqov achelense gunea barne. 2014. urtean EMET saria jaso zuen Humanitate eta Judaismoan, eta 2016. urtean Israelgo Zientzien Akademiako kide hautatu zuten.

Lehen urteak eta hezkuntza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Naama Goren-Inbar Jerusalemen jaio zen 1948an, Rachel eta Yaakov Gorenen alaba. Soldadutza amaitu ondoren, arkeologia ikasten hasi zen Jerusalemgo Unibertsitate Hebrearreko Arkeologia Institutuan, eta bertan lortu zituen bere maisutza eta doktoretza (1981). Bere doktorego-tesia,Ofer Bar-Yosef irakasleak gainbegiratua, 'Ubeiydia' achelense guneko multzo litikoa aztertzen aritu zen.[1] Ondoren, doktoratu ondoko egonaldi bat egin zuen Kaliforniako Unibertsitatean, Berkeley, Glynn Isaac irakaslearekin. 1984an, Goren-Inbar Jerusalemgo Unibertsitate Hebrearrean hasi zen irakasten. 1992an irakasle elkartu eta 1997an irakasle titular izendatu zuten. 2002tik 2005era, Arkeologiako Unibertsitate Institutuko zuzendaria izan zen.

Ekarpen zientifikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere ibilbidearen hasieran, Goren-Inbar-ek hainbat lekutan parte hartu zuen: Behe Paleolitoko ‘Ubeiydia Jordan bailaran (Israelgo aztarnategi zaharrena) aztarnategian, Sinai basamortuaren iparraldeko historiaurreko lekuetan, Galileako Hayonim haitzuloan eta Penintsulako hegoaldeko azterketa etnografikoetan.

1970eko hamarkadaren amaieran, Goren-Inbar-ek HaLashon gune achelensea induskatu zuen Kfar Menahem kibutzetik gertu. 1981ean, Berekhat Rameko aztarnategi achelensean parte hartu zuen, Golan Garaiko iparraldean. Ben Amik aurkitutako maila arkeologikoa bi kolada basaltikoren artean dago. Beheko galdaldiaren data Argon/Argon metodoa da, 800.000 urte K. a. . Goiko isurketa, maila arkeologikoa goitik zigilatzen duena, 233.000 urte Kristo aurrekoa da, eta horrek gutxieneko adina ezartzen du geruzentzat. Indusketa egitean, Goren-Inbar-ek Berekhat Rameko Venusa aurkitu zuen, emakume baten iruditxo bat, tobazko harri-koskor batean zizelkatua eta gizateriaren historiako irudikapen sinboliko (artistiko) zaharrena.

1982tik 1985era, Goren-Inbar-ek Erdi Paleolitoko Quneitra aztarnategiaren indusketa zuzendu zuen, Golan Garaiko iparraldean, Israelen eta Siriaren arteko sute-lerrotik gertu. Erdi-Paleolitoko azken etapan (55.000 K. a.) datatutako gune horretako indusketak harrizko multzo aberats bat erakutsi zuen, animalia-hezur ugarirekin batera, bobido erraldoiak. Aurkikuntza aipagarri bat suharri puska bat da, zirkulu zentrokideak, Ekialde Hurbileko Erdi Paleolitoko lehen arte-adibide bakanenetako bat.

1989an, Goren-Inbar-ek Gesher Benot Ya'aqov (GBY) aztarnategi achelensean hasi zuen indusketa-proiektua. Hula izeneko ibarraren hegoaldean dago, Jordan ibaiaren ertzean. Aztarnategia, 1989tik 1997ra bitartean zazpi kanpainatan induskatua, 780.000 urte Kristo aurrekoa da, azken mailan egindako inbertsio paleomagnetikoari esker.[2] GBYren aurkikuntza nagusiek letagin zuzen zatituez osatutako elefante bat dute, eta horrek adierazten du lehenengo hominidoek ehiza handia prozesatzeko gaitasuna zutela.[3] Gainera, GBYko C eremuko maila bakar batean berreskuratutako garagarriz osatutako zazpi bat adarzabal hilotzek, agerian uzten dute ehiza handi hori eskala handikoa zela. Silexezko hortzen bidez hezurretan egindako ebaki-markek frogatzen dute gizaki modernoen antzeko metodoa erabili zutela zatikatzeko.[4] Bi aurpegiko erreminten multzo aberats eta bakarrak (esku-aizkorak eta ganibetak) jatorri afrikarra iradokitzen du harrizko erremintak lantzean. Basaltoan, silexean eta kareharrian zizelkatu ziren, GBYko biztanleen gaitasun kognitibo handien erakusgarri.[5] Lekuaren aurkikuntzek Afrikatik kanpoko suaren erabilera sistematiko eta kontrolatuaren ebidentzia goiztiarrena ere jasotzen dute.[6]

Guneko sedimentuak metatu zirenetik putzuz bete dira, eta kondizio anaerobikoak sortu dira, hondakin botanikoak ohiz kanpo kontserbatzeko, polena, haziak, fruituak eta zura barne. Hondakin horiek aztertuta, PaleoHula lakuaren ertzetan ia milioi bat urteko ingurunea berreraiki zen. Hondakin botanikoen artean jan daitezkeen zazpi intxaur mota daude. GBYn egindako indusketan, txikitzeko harriak erakutsi zituen, txikitutako ingude edo intxaur-harri gisa identifikatuak, intxaur-harri zaharrak. Horixe da giza dietan osagai begetariano baten ebidentziarik goiztiarrena.[7]

Goren-Inbar-en indusketa eta ikerketa ehunka artikulu eta liburutan argitaratu da. GBYren garrantzia mugarri gisa ezarri zuen Achelense garaiko giza eboluzioaren azterketan. Goren-Inbar-ek Behe Paleolitoko dietari, Afrikatik ateratzeari, teknologia eta tradizio litikoari eta paleoingurumena berreraikitzeari buruz egindako lanek autoritate zientifiko gisa jarri dute giza portaeran eta eboluzioan. Haren ekarpen nagusia Behe Paleolitoaren esparruan teknologia sofistikatua, portaera modernoa eta gaitasun kognitibo aurreratuak ezartzea izan da, fenomeno horien kronologia atzera, duela ehunka mila urtera, bultzatuz .

Sariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2014. urtean EMET saria jaso zuen Humanitate eta Judaismoan

Argitalpen hautatuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gesher Benot Ya'aqov serieko liburuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Goren-Inbar, N., Werker, E. & Feibel, C.S. 2002. The Acheulian Site of Gesher Benot Ya'aqov, Israel Volume I: The Wood Assemblage. Oxford: Oxbow Books.
  • Alperson-Afil, N. & Goren-Inbar, N. 2010. The Acheulian Site of Gesher Benot Ya'aqov Vol. II: Ancient Flames and Controlled Use of Fire. Vertebrate Paleobiology and Paleoanthropology. Dordrecht: Springer.
  • Rabinovich, R., Gaudzinski-Windheuser, S., Kindler, L. & Goren-Inbar, N. 2012. The Acheulian Site of Gesher Benot Ya'aqov Volume III: Mammalian Taphonomy. The Assemblages of Layers V-5 and V-6. Vertebrate Paleobiology and Paleoanthropology. Dordrecht: Springer.
  • Goren-Inbar, N., Alperson-Afil, N., Sharon, G. & Herzlinger, G. 2018. The Acheulian site of Gesher Benot Ya'aqov. Volume IV. The Lithic Assemblage. Vertebrate Paleobiology and Paleoanthropology Series. Cham, Switzerland: Springer.

Hondeaketa-txostenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Bar-Yosef, O. & Goren-Inbar, N. 1993. The lithic assemblages of 'Ubeidiya: A lower Paleolithic site in the Jordan Valley. Qedem - Monographs of the Institute of Archaeology N. 34. Jerusalem: Institute of Archaeology, Hebrew University of Jerusalem.
  • Goren-Inbar, N. 1990. Quneitra: A Mousterian Site on the Golan Heights. Qedem - Monographs of the Institute of Archaeology N.31. Jerusalem: The Hebrew University of Jerusalem.

Argitaratutako liburuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Goren-Inbar, N. & Speth, J.D. (eds.) 2004. Human Paleoecology in the Levantine Corridor. Oxford: Oxbow Books.
  • Goren-Inbar, N. & Sharon, G. (eds.) 2006. Axe Age: Acheulian Tool-making from Quarry to Discard. London: Equinox.
  • Goren-Inbar, N. & Spiro, B. 2011. Special Issue: Early-Middle Pleistocene palaeoenvironments in the Levant. Journal of Human Evolution 60.

Hautatutako artikuluak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Alperson-Afil, N., Sharon, G., Kislev, M., Melamed, Y., Zohar, I., Ashkenazi, S., Rabinovich, R., Biton, R., Werker, E., Hartman, G., Feibel, C. & Goren-Inbar, N. 2009. Spatial organization of hominin activities at Gesher Benot Ya'aqov, Israel. Science 326: 1677-1680.
  • Belitzky, S., Goren-Inbar, N. & Werkerz, E. 1991. Wooden plank with a Middle Pleistocene man-made polish. Journal of Human Evolution.
  • Goren-Inbar, N. 2011. Culture and cognition in the Acheulian industry: A case study from Gesher Benot Yaʿaqov. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences 366: 1038-1049.
  • Goren-Inbar, N., Alperson, N., Kislev, M.E., Simchoni, O., Melamed, Y., Ben-Nun, A. & Werker, E. 2004. Evidence of Hominin Control of Fire at Gesher Benot Ya`aqov, Israel. Science 304: 725-727.
  • Goren-Inbar, N., Feibel, C.S., Verosub, K.L., Melamed, Y., Kislev, M.E., Tchernov, E. & SaragustI, I. 2000. Pleistocene milestones on the Out-of-Africa corridor at Gesher Benot Ya'aqov, Israel. Science 289: 944-947.
  • Goren-Inbar, N., Lister, A., Werker, E. & Chech, M. 1994. A butchered elephant skull and associated artifacts from the Acheulian site of Gesher Benot Ya'aqov, Israel. Paléorient 20: 99-112.
  • Goren-Inbar, N. & Saragusti, I. 1996. An Acheulian biface assemblage from the site of Gesher Benot Ya'aqov, Israel: Indications of African Affinities. Journal of Field Archaeology 23: 15-30.
  • Goren-Inbar, N., Sharon, G., Melamed, Y. & Kislev, M. 2002. Nuts, nut cracking, and pitted stones at Gesher Benot Ya'aqov, Israel. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 99: 2455-60.

Iruditegia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Naama Goren Inbar Jordán ibaiko bankuan
    Naama Goren Inbar Jordán ibaiko bankuan
  • Naama Goren-Inbar Gesher Kontzejuko indusketan Ya'aqov 1995
    Naama Goren-Inbar Gesher Kontzejuko indusketan Ya'aqov 1995
  • Naama Goren-Inbar-ek laginak bniltzen Gesher Benot Ya'aqov-n
    Naama Goren-Inbar-ek laginak bniltzen Gesher Benot Ya'aqov-n
  • Ofra Guri eta Naama Goren Snapir uhartean
    Ofra Guri eta Naama Goren Snapir uhartean
  • Berekhat Rameko gune arkeologikoaren mapa, non Berekhat Ram-eko Venus izenekoa aurkitu baitzen
    Berekhat Rameko gune arkeologikoaren mapa, non Berekhat Ram-eko Venus izenekoa aurkitu baitzen
  • Berekhat Ram-en aurkitutako emakume-irudiaren argazkia, Israelgo Museoan (jerusalem) eskainia.
    Berekhat Ram-en aurkitutako emakume-irudiaren argazkia, Israelgo Museoan (jerusalem) eskainia.


Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ O. Bar-Yosef, N. Goren-Inbar, The lithic assemblages of 'Ubeidiya: A lower palaeolithic site in the Jordan Valley, Qedem, (Institute of Archaeology, Hebrew University of Jerusalem, Jerusalem, 1993), pp. xiv, 266 p.
  2. ↑ N. Goren-Inbar et al., Science 289, 944 (2000).
  3. ↑ N. Goren-Inbar, A. Lister, E. Werker, M. Chech, Paléorient 20, 99 (1994).
  4. ↑ R. Rabinovich, S. Gaudzinski, S. Gaudzinski-Windheuser, N. Goren-Inbar, Journal Of Human Evolution 54, 134 (2008).
  5. ↑ N. Goren-Inbar, N. Alperson-Afil, G. Sharon, G. Herzlinger, The Acheulian site of Gesher Benot Ya'aqov. Volume IV. The Lithic Assemblage. E. Delson, E. J. Sargis, Eds., Vertebrate Paleobiology and Paleoanthropology Series (Springer, Cham, Switzerland, 2018),
  6. ↑ N. Alperson-Afil, N. Goren-Inbar, The Achulian Site of Gesher Benot Ya'aqov Vol. II: Ancient Flames and Controlled Use of Fire. E. Delson, E. J. Sargis, Eds. (Springer, Dordrecht, 2010),
  7. ↑ N. Goren-Inbar, G. Sharon, Y. Melamed, M. Kislev, Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 99, 2455 (2002)

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Naama_Goren-Inbar&oldid=9441431"(e)tik eskuratuta