Pirro Epirokoa
| Pirro Epirokoa | |||
|---|---|---|---|
_-_Musei_Capitolini_-_MC0058_(2).JPG) | |||
| |||
| Bizitza | |||
| Jaiotza | Epiroko Erresuma, K.a. 318 | ||
| Herrialdea | Epiroko Erresuma | ||
| Heriotza | Argos (en)  , K.a. 272 (45/46 urte) | ||
| Heriotza modua | borrokan hilda | ||
| Familia | |||
| Aita | Aeacides Epirokoa | ||
| Ama | Ftia Epirokoa | ||
| Ezkontidea(k) | Antigone (en) Lanassa Bircenna (en) | ||
| Seme-alabak | ikusi
| ||
| Anai-arrebak | ikusi
| ||
| Leinua | Aeacidae (en) | ||
| Hezkuntza | |||
| Hizkuntzak | antzinako greziera | ||
| Jarduerak | |||
| Jarduerak | politikaria eta militarra | ||
Pirro (antzinako grezieraz: Πύρρος, Pyrrhos; Epiro, K.a. 318 – Argos, K.a. 272) Epiroko Erresumako basileos (erregea) izan zen K.a. 307-K.a. 302 eta K.a. 279-K.a. 272 bitartean. Garai hartako militarrik gailenetakoa izan zen eta, beraz, Erromatar Errepublikaren etsai nagusietakoa. Bere erresuma zabaltzeko grinak, besteak beste, Mazedonia eta Tesalia konkistatzera bultzatu zuen, baita hainbat herri greziarrekin bat egitera ere.[1]
Bizitza[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Haren aita, Aeacides Epiroko erregea, erbesteraturik zegoen. Iliriako erregearen ondoan eman zuen haurtzaroa. Demetrios Poliorzetesen ikasle eta laguna izan zen eta harekin batera egin zuen borroka Ipsosen (Frigia) K.a. 301ean. K.a. 297. urtean itzuli zen Epirora eta arerio zuen Neoptolemorekin banatu behar izan zuen aginpidea. K.a. 295ean Neoptolemo pozoitu zuen eta Epiroko errege bihurtu zen. Sizilia, Italiar penintsula eta Afrika inbaditzeko asmoa zuen.
K.a. 281ean, Tarento hiria erromatarren aurkako gerran zegoen, eta epiroarrei laguntza eskatu zien. Pirrok erromatarren aurkako bi gatazka gogor burutu zituen hurrengo bi urteetan Magna Graecian. Lehena, Herakleakoa, Lukaniako erromatar probintzian. Pirroren armada 20.000 soldaduk, 3.000 zaldizkok eta 26 elefantek osatzen zuten. Parean, Laverio Laevinok 35.000 soldadu erromatarreko armada zuen epiroarrei aurre egiteko. Gudua Pirrok irabazi zuen, baina erromatarrek baino galera larriagoak izanda: 35.000 erromatarretik 15.000 hil ziren; Pirrok aldiz bere soldaduen erdiak baino gehiago galdu zituen, 13.000 hain zuzen. Bi urte geroago, berriz garaitu zituen erromatarrak Asculumeko guduan, Apulia probintzian, baina galerak, berriro ere, oso handiak izan ziren "garailearentzat".[1]
Handik aurrera, Epiro buru zuen mendebaldeko erresuma greziar boteretsua sortzen saiatu zen. K.a. 278tik K.a. 275era, Siziliara joan zen, greziar hiriei kartagotarren aurkako guduetan laguntzera. Uharte osoa konkistatu zuen, Lilibeako gotorlekua izan ezik. K.a. 275ean, italiar penintsulara itzuli zen mertzenario talde bat lagun zuela, baina Beneventotik hurbil izan zen guduan galtzaile suertatu zen, eta itsasoratu egin behar izan zuen.
Porrot horren ostean, Epirora itzuli zen, bere armadaren heren batekin bakarrik. Mazedonia inbaditu zuen ondoren eta Peloponesora jo zuen gero. Espartaren aurkako gerra, ordea, galdu egin zuen eta Argosera ihes egin behar izan zuen. Han zela, K.a. 272¡an, teila batek buruan jota hil zen urte gutxi batzuk lehenago Erroma ahalguztiduna birritan mendean hartu zuen hura.[1]
"Garaipen pirrikoa" esamoldea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Aditu batzuen arabera, "garaipen pirrikoa" esamoldeak Herakleako gudua duela jatorri, beste batzuek, aldiz, Asculumeko guduagatik sortu zela. Argi dagoena da Pirroren garaipen gogorren ondorio dela, eta egun galtzailearentzat baino garailearentzat kalte handiagoa dakarren garaipenak izendatzeko erabiltzen da. Pirrok berak, jasandako kalteez jabetuta, zera bota omen zuen: "Halako beste garaipen bat eta gureak egin du".[1]
Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Historia Universal Oriente y Grecia de Ch. Seignobos. Editorial Daniel Jorro, Madril 1930
- Grecia, cuna de Occidente de Peter Levi Ediciones Folio S.A. ISBN 84-226-2616-0
- La Historia y sus protagonistas Ediciones Dolmen 2000
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2021/12/15 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ a b c d Irazustabarrena Uranga, Nagore. Pirroren garaipen garestiak. Argia, 2009ko otsailak 8, CC BY-SA 4.0, argia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-12-15).
