Tamil Eelamgo Askatasun Tigreak

Tamil Eelamgo Askatasun Tigreak
Datuak
Mota	alderdi politikoa eta gerrillari taldea
Herrialdea	Sri Lanka
Ideologia	Sri Lankan Tamil nationalism (en) , Separatismoa, Sozialismo iraultzailea eta Sekularismoa
Agintea
Lehendakaria	Velupillai Prabhakaran (en) eta guduan hila
Idazkari orokorra	Velupillai Prabhakaran (en) eta guduan hila
Zuzendaria	Velupillai Prabhakaran (en) eta guduan hila
Zeren jabe	Bank of Tamil Eelam (en)
Historia
Sorrera	1976
Desagerpena	2009

Tigreen ontzi bat.

Tigreen manifestazioa Parisen, 2009an.

Tamil Eelamgo Askatasun Tigreak (ingelesez: Liberation Tigers of Tamil Eelam), LTTE, tamilera: தமிழீழ விடுதலைப் புலிகள்), baita ere Tamil Tigreak izenarekin ezagunak, 1976an sortu zen Sri Lanka uhartean. Tamil herriko erakundea zen eta Velupillai Prabhakaranek sortu zuen. 2009 arte tamilen independentzia lortzeko talde nagusia izan zen. 26 urte (1983–2009) iraundu zuen borroka mantendu zuen gobernuaren aurka, Sri Lankako Gerra Zibila izenarekin ezagutzen den gerran.

Historia

XIX. mendean, Erresuma Batuaren irabaziak handitzeko, India eta Sri Lankaren arteko komunikazioa eta itsas ibilbidea indartu ziren, eta horri esker, merkataritza-produktuak eta ehunka pertsonenak lekualdatu ahal izan ziren. 1843 eta 1859 bitartean, 900.000 gizon, emakume eta ume tamil baino gehiagok lanera migratu zuten, batez ere te eta kafe sailetan. 1976an, Tamil Tigreak sortu ziren, bertako biztanle gehienek tamilen gutxiengoa diskriminatzeko sentimenduarekin lotuta. Izan ere, Sri Lankako estatu tamil independente bat ezarri nahi izan zuten uhartearen ipar-mendebaldean, Jaffna penintsulan eta Trincomalee hirian eta inguruetan, toki horretan tamilak gehiengoa baitira. 1984an, beste tamil talde armatu batzuekin akordioak egitea lortu zuten, eta, ondorioz, benetako gerra zibila hasi zuten.

Hainbat urtetan, su-etenen adierazpenekin batera, hainbat hurbilketa saiakera huts egin ziren. Azkenik, egoera aldatu egin zen 2002an, Norvegiaren babespean, Sri Lankako Gobernuak eta Tamil Tigreek su-etena eta elkarrizketak hastea adostu zutenean. 2005ean, bake-prozesuak bultzada handia jaso zuen, Tamil Tigreek eta Gobernuak lankidetza-akordio bat sinatu baitzuten tsunamiak kaltetutako eremuei eskainitako laguntzak batera eskuratzeko eta banatzeko. Hala ere, tamila zen eta Atzerri ministro Lakshman Kadirgamarren hilketak su-etena kolokan jartzea eragin zuen. 2005eko azaroan Mahinda Rajapakse aukeratu zuten presidente (ordura arte lehen ministroa izan zen), eta Bandaranaike dinastiaren 50 urteko botereari amaiera eman zion. Bake prozesua apurka-apurka hondatzen joan zen eta indarkeria areagotzen hasi zen. Ondorioz, negoziazioak bertan behera geratu ziren eta herrialdea gerra zibilean murgildu zen.

2008. urtea hasi bezain laster, gauzak larriagotu egin ziren: Gobernuak su-etena hautsi zuen, aldeetako inor ez zela su-etena errespetatzen ari iritzita. 2006an Tamil Tigreek botere judiziala, poliziala, irratia eta telebista zituen estatu egitura tamil sasi bat sortu zuten. Ontzi eta aireontzi batzuk ere izan zituzten, eta, horiei esker, itsas erasoak eta aire-erasoak egin ahal izan zituzten. 10.000-15.000 gerrillari izatera iritsi zen. 2006an, bere 19.000 gudarietatik % 20 emakumeak zirela estimatzen zen.

2009ko urtarrilean eta otsailean, gobernuaren armadak 50.000tik gora gizonekin egindako erasoaldi handi batek gobernuaren boterea berrezarri zuen tamilen kontrolpeko eremuetan, hiri handietan barne. Tigre tamilak 200 kilometro karratuko oihan eremu batean geratu ziren, ezkutatuta eta etengabe atzeraka. Urte bereko maiatzaren 18an, armada zingalesaren erasoaldi gogor baten ondoren, tamilen artean milaka hildako eragin zituena, gehienak zibilak, gerrillak bere operazioak etengo zituela iragarri zuen. Gobernuko armadak borrokan jarraitu zuen eta uharteko kostalde osoa kontrolpean zuela ziurtatu zuen, eta presidenteak gerrilla garaitua izan zela baieztatu zuen. Azkenik, Sarath Fonseka jeneralak lurralde osoa erabat askatuko zuela iragarri zuen, eta Tigreen erabateko porrota deklaratu zuen, Velupillai Prabhakaran gerrillaren sortzailearen eta haren bi komandante hurbilenen heriotza berretsiz, gotortu ziren azken lurraldetik ihes egiten saiatzen ari zirenean.

Atentatuak

Gerrillen borrokaz gain, Tamil Tigreek hainbat atentatu egin zituzten sortu zirenetik, horietako batzuk bereziki odoltsuak, 1996ko urtarrilaren 31koa kasu, Kolonbon, Sri Lankako hiririk handienean, bonba-kamioi baten leherketak 200 zibil baino gehiago hil eta 1400 zauritu zituenean. Tamil gerrillak terrorismo suizida masan hobetu eta aplikatu zuen, 160 fanatiko baino gehiago erabiliz, horien artean Prabhakaranen agindupean inmolatzen ziren emakume asko. Ekintza horietako batean, militante suizida batek Rajiv Gandhi hil zuen 1991n, Indiako lehen ministro ohia eta Kongresuaren Alderdiko burua. Horren guztiaren ondorioz, 30 herrialdek baino gehiagok taldea erakunde terroristen zerrendan sartu zuten. Europar Batasunak ere sartu zuen erakundea talde terroristen zerrendan.

Tamil Tigreek, bestetik, Sri Lankako gobernuari leporatu zioten estatu-terrorismoa erabiltzea. Basakeriak bi aldeetan eman ziren. Gobernuaren eta tigreen arteko gatazkak 75.000 hildako eta ehunka mila desplazatu utzi ditu hiru hamarkadatan zehar.

Gerrilaren armada

Taldearen armada (Itsasoko Tigreak) Soosai Koronelak gidatzen zuen. Uste denez, 2.000 gizon zituen eta mehatxu bihurtu zen Sri Lankako itsas-patruilentzat. Onartu denez, urteetan zehar gobernuaren kostako ontzien % 35 eta % 50 artean suntsitu zituzten. Bere aire armada (Zeruko Tigreak), bestetik, munduan gerrilla batek mantendu zuen bakarra izan zen.

Kanpo estekak

• (Ingelesez):Tigreen webgunea.
• Robert Scarcia: "Errefuxiatu tamilak. Zubiaren bestaldean segurtasuna", Argia, 2009/05/31.

• Datuak: Q80312
• Multimedia: Liberation Tigers of Tamil Eelam / Q80312