Edukira joan

Zeb-un-Nisa Begum

Wikipedia, Entziklopedia askea
Zeb-un-Nisa Begum

Bizitza
JaiotzaDaulatabad (en) Itzuli, 1638ko otsailaren 15a
Herrialdea Mogol Inperioa
BizilekuaAgra
HeriotzaDelhi, 1702ko maiatzaren 26a (64 urte)
Hobiratze lekuaLahore
Familia
AitaAurangzeb
AmaDilras Banu Begum
Anai-arrebak
Hezkuntza
Hizkuntzakpersiera
Jarduerak
Jarduerakpoeta eta idazlea
Genero artistikoaghazal (en) Itzuli
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioaislama
sunismoa

Zēb-un-Nisa (Dawlatabad, Mogol Inperioa, 1638ko otsailaren 15a – Delhi, 1702ko maiatzaren 26a) Mogol Inperioko printzesa poeta izan zen, Aurangzeb enperadorearen eta Dilras Banu Begum enperatrizaren alaba nagusiena "Makhfi" ("Ezkutua") izengoitiaren azpian idatzi zuen poeta ere izan zen. Aitak espetxeratu zuen Salimgarh gotorlekuan (Delhi), bere bizitzako azken 20 urteetan. Printzesa bere garaiko poeta handia izan zen, eta bere lanak hil ondoren jaso ziren Diwan-i-Makhfi lanean.[1][2][3][4][5]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zeb-un-Nisaren jauregia, Aurangabaden; 1880ko argazkia.

Zeb-un-Nissa Aurangzeb enperadorearen alaba nagusiena izan zen, eta Shah Jahan enperadore aitonaren erregealdian jaio zen. Bere ama Dilras Banu Begum izan zen, Safáviden inperio ospetsuaren printzesa. Bera izan zen aitaren alaba gogokoena, eta, hori zela eta, aita iraindu zuten pertsonen barkamena eska zezakeen.

Aitak mogol nobleziako Hafiza Mariam emakumea kontratatu zuen, hezteko. Itxuraz, printzesak aitaren adimena eta literatura-gustuak heredatu zituen, Korana 3 urterekin buruz ikasi baitzuen eta 7 urterekin Hafiz bat hitzez hitz esateko gai zen. Zeb-un-Nisak bere garaiko zientziak ikasi zituen, Mohammad Saeed Ashhard Mazandaraniren eskutik. Filosofia, matematika, astronomia, literatura, persiera, arabiera eta urdu ikasi zituen.[6] Kaligrafian ere aditua zen. Bere liburutegia bezalakorik ez zen egon ordura arte, beste bilduma pribatu guztiak gainditu baitzituen eta bekadun eta soldatapeko asko erabili zituen eskuizkribuak kopiatu eta itzultzeko.

Zeb-un-Nisa persierazko poemak sortzen hasi zen 14 urte zituela, baina, aitari poesia gustatzen ez zitzaionez, isilpean idazten zuen. Ustad Bayaz maisuetako batek bere poemak aurkitu zituen eta idazten jarraitzera animatu zuen. Hori Aurangzebeko gorteko jakintsuen eta poeten belarrietara iritsi zen, eta, ezkutuan, garai hartako poeta handien literatura eta poesia solasaldietan parte hartzera gonbidatu zuten, hala nola Ghani Kashmiri, Naimatullah Khan eta Aqil Khan Razi.

Aurangzeb aita tronura igo zenean, Zeb-un-Nisak 21 urte zituen. Orduan, aitak talentu handia eta gaitasun handia zuela ikusi zituen, eta inperioko gai politikoei buruz kontsultak egiten hasi zen, bere iritziak kontseilarien iritzien gainetik entzunez beti. Zeb-un-Nisak beste ahizpa gazteago batzuk izan zituen: Zinat-un-Nissa, Zubdat-un-Nissa, Badr-un-Nissa eta Nur Jehan (Mehr-un-Nissa). Horien artean, lehenengo biak ere poetak izan ziren.

Zeb-un-Nisa ez zen ezkondu, ezkongabe geratu zen bizitza osoan, proposamen asko izan arren. Bere aitonak, Shah Jahan enperadoreak, Sulaiman Shikoh printzearekin konprometitu zuen, Dara Shikoh-en semearekin (Shah Jahan eta Mumtaz Mahal-en seme zaharrena). Aitonak nahi zuen, etorkizunean, Mogol Inperioko enperatriza izatea Sulaiman Shikoh-en emazte bihurtuta, nor orduan bigarren postuan baitzegoen (Dara Shikoh aitaren ondoren) oinordetza-lerroan. Ezkontza perfektua ematen zuen, baina ez zen gertatu Aurangzeb-ek ezetz esan baitzuen, Dara Shikoh anaia zaharra gorrotatzen zuen eta. Gainera Dara izan zen Shah Jahan aitak aukeratu zuena tronuan jarraitzeko, baina anaien arteko lehian Aurangzeb-en aldekoek irabazi zuten.[7] Printzesak bizitza osoa eman zuen literatura-lanak eta poesia idazten.

Liburu batzuetan idatzi da Zeb-un-Nisa eta Aqil Khan Razi, Lahoreko poeta eta gobernadorearen arteko maitasun-harreman sekretua egon zela. Baina, egia esan, Diwan bere obraren poemak Jainkoaren Maitasuna-ren sufiar kontzeptuan oinarrituta daude.

Iturri historikoen arabera, eskandalu horiek, mogol printzesen bizitzari dagokionez, ohikoak izan ziren. Adibidez, printzesaren eta Aqil Khan Raziren arteko idilio haragizko baten atal zikin bat deskribatzen da. Haren heriotza sutan zegoen salda bero baten barruan gertatu zela esan zen, barruan zegoen urrezko txanpon bat hartzen saiatzean. Hala ere, zenbait iturrik diote Razi urte askoan gobernadore gisa bizi izan zela, eta arrazoi naturalen ondorioz hil zela.

Lortu diren deskribapenek, honako hau esaten dute: «Emakume altu eta liraina, aurpegi biribila eta kolore perfektua, bi pekarekin edo edertasun-zeinurekin ezkerreko masailean. Bere begiak eta ile ugaria beltzak ziren. Ezpainak finak ziren, eta hortz txikiak». Lahoreko museoan, deskribapen honi dagokion bere erretratua dago. Bere jantziei dagokienez, honelaxe deskribatzen da: «Soila zen janzkeran. Bizitzako azken urteetan, zuriz janzten zen beti, eta perlazko lepokoak apaintzen zuen haren sama.»[8]

Zeb-un-Nisa zenitean poeta handiak ikusi zituen garai batean bizi izan zen; adibidez, Abul Qader Bedil Mawlana, Kalim Kashani, Saa'eb Tabrizi eta Ghani Kashmiri. Hafez Sherazik eragin handia izan zuen Zeb-un-Nisaren olerkien estiloan. Hala ere, Indiako poesia persiarraren eskolako poeta garrantzitsuenetakotzat hartzen da printzesa.

Entzierroa eta azken urteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1662an, Aurangzeb gaixotu zenean eta haren medikuek giro-aldaketa agindu ziotenean, Lahorera joan zen Aurangzeb enperadore aitarekin, familiarekin eta gorte inperialarekin batera. Garai hartan, Akil Khan hiri hartako gobernadorea zen. Hurrengo urteetan, ustez, berak eta Lahoreko gobernadoreak idilio labur bat izan zuten, eta eten egin zen Aurangzeb enperadorea susmatzen hasi zenean eta Salimgarh-eko gotorlekuan, Delhin, Shahjahanabad-en ertzean (gaero Delhi Zaharra) sartu zuenean. Beste teoria batzuek iradokitzen dutenez, printzesa poetisa eta musika izateagatik (biak anatema bat Aurangzeb-entzat, enperadore soil eta ortodoxo bat bere pentsamendu eta bizimoduan) edota aitaren gustukoa ez zen Muhammad Akbar anaiarekin harreman estua edukitzeagatik giltzapetu zuten.[9]

20 urteko entzierroaren ondoren, Zeb-un-Nisa 1702an hil zen, Aurangzeb Dekkanen bidaiatzen ari zela.

Hasieran, Hogeita hamar mila Arbola izeneko lorategian lurperatu zuten, Delhiko Kabul Atearen kanpoaldean. Baina hirian trenbidea eraiki zutenean, haren hilobia Akbarko Mausoleora eraman zuten, Sikandrara (Agra).

1724an, hil eta urte batzuetara, bere lan eta olerki guztiak jaso eta Diwan-i-Makhfi izenburupean argitaratu ziren. Liburuak 421 ghazals eta hainbat ruba'is ditu. Ondoren, 1730ean beste ghazal bat gehitu zitzaion lan horri.

Legatua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere lan poetikoa Delhin argitaratu zen lehen aldiz, 1929an, eta, geroago, Teheranen, 2001ean. Jatorrizko eskuizkribuak Parisko Liburutegi Nazionalaren, Museo Britainiarreko Liburutegiaren, Tübingengo Unibertsitateko Liburutegiaren (Alemania) eta Indiako Mota Liburutegiaren artean daude.

Itzulpen laginak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere Ghazal delako honetan maitasun-historioa azaltzen ari da:

Ile ilun eta begi harrigarriekin, zure begirada kementsuak deseginda utzi nau

Begiek zulatu egiten dute, eta, gero, odolez zikindutako ezpata gisa begirada kentzen dute.

Begi-kliskak ematen dituzten begiak!

Zelote, oker zaudete. Hau da zerua!


Ez dira garrantzitsuak etorkizuneko bizitzari buruz hitz egiten duten horiek

Egin bat gurekin orain, bidezko lagunak, intoxikazio honetan.

Kaaba alderako bideak ez du axola: santutasuna bihotzean dago.


Zure bizitza alferrik galdu, Sufritzea! Jainkoa hemen dago.

A zer aurpegi gogor! Argi etengabea!

Hemen sentitzen naiz zoriontsu, hementxe bertan.


Gaiari buruzko libururik ez dago inon.

Egiten duzun momentuan baino ez dut ulertzen.


Zure edertasuna Jainkoari eskaini nahi badiozu, emaiozu Zeb-un-Nisari gustua. Mokadurik txikienaren zain, hementxe dago.[10]

Lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Princess Zeb-un-nissa (1920). Divan-i Makhf (Persian). Lahore Amrit Press. 
  • Zeb-un-nissa; Tr. by Paul Whalley (1913). The Tears of Zebunnisa: Being Excerpts from The Divan-I Makhf. W. Thacker & Co. 2014ko abuztuaren 19an originaletik artxibatua. 2015eko ekainaren 15ean kontsultatuaC. 

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Gaztelaniaz) ancient-origins. «La historia de la Princesa Zeb-un-Nisa» Ancient Origins España y Latinoamérica (Noiz kontsultatua: 2024-06-15).
  2. ↑ (Ingelesez) Newsd. (2016-07-31). «The Concealed Princess: Aurangzeb's daughter» Newsd.in (Noiz kontsultatua: 2024-06-15).
  3. ↑ (Ingelesez) Tauseef, Khadija. (2021-03-04). «Princess Zeb-un-Nisa: Rebel Sufi Poetess and her Gilded Garden Prison» Ancient Origins Reconstructing the story of humanity's past (Noiz kontsultatua: 2024-06-15).
  4. ↑ (Ingelesez) Lab, The Heritage. (2019-03-22). «Zebunissa, the Poet Princess: Why every kid needs to grow up on her story! | #TheseMughalWomen» The Heritage Lab (Noiz kontsultatua: 2024-06-15).
  5. ↑ «The Diwan of Zeb-un-Nissa: Diwan-i-Makhfi—the Ghazals» sacred-texts.com (Noiz kontsultatua: 2024-06-15).
  6. ↑ «The Diwan of Zeb-un-Nissa Index» sacred-texts.com (Noiz kontsultatua: 2024-06-15).
  7. ↑ Journal of the Research Society of Pakistan, Volume 12. Research Society of Pakistan,, 26 or..
  8. ↑ «The Diwan of Zeb-un-Nissa: Introduction» sacred-texts.com (Noiz kontsultatua: 2024-06-15).
  9. ↑ Memories of Ferghana. .
  10. ↑ «Zebunisso - Ghazal» judithpordon.tripod.com (Noiz kontsultatua: 2024-06-15).

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Zeb-un-Nisa_Begum&oldid=9821272"(e)tik eskuratuta