Clotilde Luisi

Wikipedia, Entziklopedia askea
Clotilde Luisi

Bizitza
JaiotzaPaysandú (en) Itzuli, 1882ko uztailaren 24a
Herrialdea Uruguai
HeriotzaErroma, 1969 (86/87 urte)
Familia
AitaÁngel Luisi Pisano
AmaMaría Teresa Josefina Janicki
Ezkontidea(k)José María Podestá (en) Itzuli
Anai-arrebak
Hezkuntza
HeziketaErrepublikaren Unibertsitatea
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jarduerakabokatua, unibertsitateko irakaslea, emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea eta antzerkigilea

Clotilde Luisi Janicki (Paysandú, Uruguai, 1882ko uztailaren 24a – Erroma, Italia, 1969) Uruguaiko abokatu, irakasle, dramaturgo eta aktibista feminista izan zen.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

María Teresa Josefina Janickiren alaba, Frantzian erbesteratutako poloniarren alaba, eta Angel Luisi Pisano italiarraren alaba, Amerikara askatasunari buruzko bere ideia masonikoak ekarri zituena. Hauek ezkondu berritan, 1872an Argentinako Entre Ríosera iritsi ziren, eta 1878an Uruguaiko Paysandú-ra. 1887an Montevideon kokatu ziren.

Luisi-Janicki-tarrak langile eta hezitzaile familia bat izan ziren, erresistentzia- eta errebeldia-giroan garatu zena, garai hartarako oso pentsamendu liberala zuena. Bere sei alabek irakasle ikasketak egin zituzten eta horietako batzuek unibertsitateko ikasketekin jarraitu zuten. Paulina Luisi eta Luisa Luisi izan ziren lehen emakume profesionalak.[1]

Clotilde Errepublikaren Unibertsitateko Zuzenbide Fakultatean ikasketak egin zituen lehen emakume uruguaitarra izan zen. 1906an sartu zen eta abokatu titulua lortu zuen 1911n.[2] Graduatu ondoren, Erromatar Zuzenbide eta Zuzenbidearen Historia katedran kargu bat eman zitzaion 1912ko uztailaren 25ean, eta Fakultate bereko irakasleen kidegoa osatu zuen lehen emakumea izan zen.[3]

Unibertsitateko ikasle gisa Evolución ikasle aldizkariari lotuta egon zen, non moralari, zuzenbideari eta kriminalitateari buruzko zenbait artikulu argitaratu zituen.[4]

1909an, hainbat poema argitaratu zituen Bohemia aldizkarian.[5] Geroago, 1929an, beste poema batzuk ere argitaratu zituen La Pluma aldizkarian.[6] Halaber, 1943 eta 1950 urteen artean, arte-kritikak argitaratu zituen Alfar[7] eta Escritura aldizkarietan.[8] Aldizkari hauek garrantzi handikoak ziren garaiko kultur esparruan.[9]

Ikasle gisa, Uruguai ordezkatu zuen 1908ko Ikasle Amerikarren Nazioarteko Kongresuan, Montevideon, eta jardueretan parte hartu zuen emakume bakarra izan zen. Kongresuan rol garrantzitsua jokatu zuen eta Ikasle Amerikarren Liga sortzea proposatu zuen, herrien arteko sare bat sendotzeko helburuarekin.[4] Liga Clotilderen proposamenekin sortu zen, Amerikako hainbat hiritan aldian-aldian topaketak egin ahal izateko. Ligako lehen presidentea Hector Miranda izan zen, eta bere lehen egoitza Montevideo izan zen. Liga 1914an desegin zen.[10]

Lehenago, Andereñoen Institutu Normalean sartu zen, eta bertan lortu zuen irakasle-titulua.[4]

Gainera, haur gor-mutuen irakasle izan zen.[11] Prestakuntza jaso zuen Buenos Airesen, Haur Gor-mutuen Institutuan, ikasketak aurrera eramatea ahalbidetu zion beka bati esker.[4] Uruguai ordezkatu zuen Erroman egindako Gor-mutuen Irakasleen Kongresuan.[4][12]

1913tik 1919ra bitartean, Bigarren Hezkuntzako eta Emakumeen Prestakuntzako Ataleko zuzendaria izan zen. Sail hori 1913an sortu zen, eta emakumeei oinarrizko eta goi-mailako zikloen prestakuntza eta irakaskuntza ematea zuen helburu.[4]

1938an bere Juguetes antzezlana estreinatu zen Teatro del Pueblo antzoki independente argentinarrean eta Leonidas Barlettak zuzendu zuen.[13][14]

1943an Sinfonía de los héroes: El artista y el hombre obra estreinatu zuen, José María Podestarekin batera. Margarita Xirguk antzeztu zuen, eta eduki ideologiko handia izateagatik nabarmendu zen.[11] Aldi berean, 1949an Una mujer que se asoma por la ventana argitaratu zuen, gero Komedia Nazionalak interpretatuko zuena.[15]

Historia eta filosofiari buruzko lanak ere idatzi eta itzuli zituen.[2]

Luisi Uruguaiko diplomatikoa izan zen Europan, bere senar José María Podestarekin batera. Italian hil zen, Erromako enbaxadan diplomatiko lanetan ari zela.[4]

Lanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Curso de moral. Jules Payot (itzulpena, 1906)
  • Juguetes (Obra dramatikoa, José María Podestarekin batera egina, 1938)
  • La fragua (Obra dramatikoa, José María Podestarekin batera egina, 1938)
  • Sinfonía de los héroes: El artista y el hombre (Obra dramatikoa, José María Podestarekin batera egina, 1943)
  • Una mujer que se asoma por la ventana (Obra dramatikoa, José María Podestarekin batera egina, 1949)
  • Regreso y otros cuentos (1953)
  • Reencuentro (Obra dramatikoa, José María Podestarekin batera egina, 1955)
  • Treinta jóvenes poetas italianos (José María Podestarekin batera egina, 1958)

Ikus gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Gaztelaniaz) Flor, Octavia. (2020-11-10). «Las hermanas Luisi, primeras universitarias uruguayas y pioneras del feminismo» Harta (Noiz kontsultatua: 2023-10-29).
  2. ↑ a b Scarone, Arturo. (1918-01-01). Uruguayos Contemporaneos, obra de consulta biografica por Arturo Scarone. Diccionario de datos referentes a compatriotas .... (Noiz kontsultatua: 2023-10-29).
  3. ↑ «Noticia sobre las primeras "adelantadas" - PDF Descargar libre» docplayer.es (Noiz kontsultatua: 2023-10-29).
  4. ↑ a b c d e f g (Gaztelaniaz) Luisi, Clotilde – Historias Universitarias. (Noiz kontsultatua: 2023-10-29).
  5. ↑ «Colecciones digitales de la Biblioteca Nacional». .
  6. ↑ «Colecciones digitales de la Biblioteca Nacional». .
  7. ↑ «Colecciones digitales de la Biblioteca Nacional». .
  8. ↑ «Colecciones digitales de la Biblioteca Nacional». .
  9. ↑ Paolini, Claudio. (2017). La narrativa fantástica uruguaya (1947-1960). Universidad de Buenos Aires. Facultad de Filosofía y Letras.
  10. ↑ Markarian, Vania; Jung, María Eugenia; Wschebor, Isabel. «Asociación de Estudiantes de Montevideo». Historias universitarias..
  11. ↑ a b Ilecara. (2008-09-27). «MUJERES QUE HACEN LA HISTORIA - BREVES BIOGRAFIAS: Siglo XIX - Clotilde Luisi» MUJERES QUE HACEN LA HISTORIA - BREVES BIOGRAFIAS (Noiz kontsultatua: 2023-10-29).
  12. ↑ (Gaztelaniaz) curbelo, caro. (2011-03-05). «Mujeres Pioneras del Uruguay.» mirá mamá (Noiz kontsultatua: 2023-10-29).
  13. ↑ (Gaztelaniaz) Teatro del Pueblo: una utopía concretada. Editorial Galerna 2006 ISBN 978-950-556-061-5. (Noiz kontsultatua: 2023-10-29).
  14. ↑ «Luisi, Clotilde» kb.osu.edu (Noiz kontsultatua: 2023-10-29).
  15. ↑ «Margarida Xirgu» margaritaxirgu.es (Noiz kontsultatua: 2023-10-29).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Clotilde_Luisi&oldid=9533021"(e)tik eskuratuta