Frantzia eta Suitza arteko muga

Wikipedia, Entziklopedia askea
Frantzia eta Suitza arteko muga
Frantziaren mugak
borders of Switzerland
Geografia
Herrialdeak Frantzia
 Suitza
Luzera573 km
Erakunde administratiboakAlsazia, Franche-Comté, Rhône-Alpeak, Basilea Herrialdea, Basilea Hiria, Geneva kantonamendua, Jura kantonamendua, Neuchâtel kantonamendua, Solothurn kantonamendua, Valais kantonamendua eta Vaud kantonamendua
MendilerroakAlpeak eta Jura

Frantzia eta Suitza arteko muga Suitzako Konfederazioa eta Frantziako Errepublika banatzen dituen nazioarteko muga da. Biak Schengen eremuaren parte badira ere, Suitza ez da Europar Batasuneko kidea. Guztira, 572 kilometroko luzera du.

Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Alemania-Frantzia-Suitza arteko muga hirukoitzean (47° 35 '23 'I, 7 ° 35 '21' E) hasten da, Rhin ibaiaren erdian, Weil am Rhein (Alemania, Baden-Wurtemberg estatua), Huningue (Frantzia, Rhin Garaia departamendua) eta Basilea (Suitza, Basileako kantoia) artean. Suitzako lurraldean hego-ekialdetik 150 metrora dagoen Dreiländereck monumentuak muga hirukoitza sinbolizatzen du.

Mugak hego-mendebalderantz jarraitzen du, Jura mendigunean zehar, Geneva ingururaino. Meyrin eta Saint-Genis-Pouilly artean, muga Ikerketa Nuklearrerako Europako Kontseiluaren (CERN) eraikin eta instalazioetatik igarotzen da, Hadroi Talkagailu Handiaren (LHC) tunela barne. Ondoren, Léman aintziraren hegoaldeko ertzera, Chens-sur-Léman (Frantzia) eta Hermance (Suitza) artean, iritsi aurretik, Rodanotik igarotzen den hiria gainditzen du. Gero, muga aintziraren erditik igarotzen da berrogeita hamar bat kilometroz, kostaldera iritsi aurretik, Saint-Gingolph herrixkaraino ailegatuz.[1] Orduan, Alpeetatik hegoalderantz doan norabide orokor bat hartzen du.

Hegoaldean amaitzen da, Frantzia-Italia-Suitza puntu hirukoitzean (45° 55' 21″ I, 7° 02' 38″ E), Mont Dolent gailurretik (3.820 m. itsas mailatik) hamarnaka metro ipar-mendebaldera, Frantziako Chamonix-Mont-Blanc (Haute-Savoie departamendua), Italiako Courmayeur (Aosta harana) eta Suitzako Orsières (Valais kantoia) artean.

Muga, guztira, Suitzako zortzi kantonamendutan (Basilea Herrialdea, Basilea Hiria‎, Solothurn‎, Jura, Neuchâtel, Vaud, Geneva eta Valais) eta Frantziako sei departamendutan zehar (Rhin Garaia, Belfort, Doubs, Jura, Ain eta Savoia Garaia‎) zehar doa. 1815eko Vienako Batzarraz geroztik, ibilbidea hainbat aldiz aldatu da, adibidez Dappeseko haranean, Dappeseko itunaren ondorioz, edo mende bat geroago, Genevako aireportuko pista Suitzan gera zedin, edo Suitzako A1 autobidearen eta Frantziako A41 autobidearen arteko muga aduanatik gertuago igaro dadin.[2][3]

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Dappeseko haranetik Noirmonten oinetaraino, muga Lausanako elizbarrutiaren eta Besançongo arkidiozesiaren arteko XIII. mendeko muga zaharrean oinarritzen da, salbuespen batzuekin. Jougne udalerria, adibidez, gaur egun Frantzian dago; 1228an, berriz, udalerria Lausanako elizbarrutian zegoen, elizbarrutirako, eta Lausanako gotzaindegian, aldi baterako barrutirako.[4]

Thonongo itunak, 1569ko martxoaren 4an sinatua, Valais kantoiaren eta Savoiako dukerriaren arteko muga mugatu zuen Chablaisen.

Mugaketa bi herrialdeen arteko aldebiko itun edo akordioen segida baten emaitza da (1780, 1816, 1824, 1826, 1891), lurraldeen truke ugariz osatuak (1862, 1953, 1959, 1963, 1977, 1984, 1996, 2002).[5] 1965eko martxoaren 10eko Konbentzioak muga mugatzeko eta mantentzeko baldintzak zehazten ditu bereziki.[6] Konbentzio horren 1. artikuluak honako hau ezartzen du: «mugaren mugaketa, bi estatuen artean indarrean dauden nazioarteko akordioetan definitzen den moduan, ibilbidea argi eta garbi zehaztuta egoteko moduan ezarri eta mantendu behar da, eta une oro eta hedadura osoan ikusi ahal izateko moduan».

Frantzian, Barne Ministerioa herrialdeko muga fisikoak mantentzeaz arduratzen da, eta muga-departamentuetan muga-ordezkariek ordezkatzen dute.[7] Suitzan, kantonamenduko topografoa da funtzio bera betetzen duena, kantonamenduko katastro-zerbitzuarekin koordinatuta eta Katastroko Ikuskaritzako Zuzendaritza Federalak gainbegiratuta.[8] Bi herrialdeetako ordezkariak baterako argitalpen-batzordeetan daude (urtekoak edo biurtekoak), txandaka Frantzian eta Suitzan egiten direnak, beren kargura dauden agenteek egingo duten lanerako banaketa-plan bat garatzeko eta obra horrek eragindako gastuak ekitatez banatzeko. Frantzian, Barne Ministerioak 30.000 euro inguru «mugaren mugaketa eta mantentzea» izeneko kreditu espezifikoetarako esleitzen ditu, urtero bere aurrekontuaren gainean irekita.

Denbora luzean, kalkulu topografikoko metodoak ezberdinak ziren herrialde batetik bestera, baina gaur egun gauzak askoz ere errazagoak dira. Europako koordenatu bakarrek Suitzako eta Frantziako koordenatuak ordezkatu zituzten. Frantziara 2.930 puntuko koordenatu-fitxategi bat bidali zuten, Topografiako Bulego Federalaren geografia-informazioko sistematik ateratakoa.[9]

Mugen inkesta ofiziala 2016an osatu zute, eta ETRS89 (European Terrestrial Reference System 1989) Europako Estandar Geodesikoaren koordenatu berri horietan oinarritu zen. Lan hori Europako «State boundaries of Europa» (euskaraz: «Europako muga nazionalak») proiektuaren esparruan egin zuten. Proiektu hori 2004an abiarazi zuen Europako EuroGeographics elkarteak.[10] Elkarteak kartografiako 55 agentzia nazional biltzen ditu, eta bere helburua agentziek erabiltzen dituzten artxiboak bateratzea da.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ 1953ko Ituna[Betiko hautsitako esteka]
  2. ↑ (Frantsesez) Jean-Paul Wisard. (2006). Mensuration officielle – frontière nationale. État de Genève.
  3. ↑ 1956ko Ituna
  4. ↑ (Frantsesez) Aerny, Francis. (1991). L'Évêché de Lausanne. Yens-sur-Morges: Cabédita, 19 eta 129-130 or. ISBN 2-88295-060-8..
  5. ↑ 2002ko Ituna
  6. ↑ 1965eko Ituna
  7. ↑ interieur.gouv.fr
  8. ↑ Le géomètre au quotidien
  9. ↑ Genève et Savoie : Une histoire une frontière
  10. ↑ EuroGeographics

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Frantzia_eta_Suitza_arteko_muga&oldid=9447703"(e)tik eskuratuta