AZF enpresaren leherketa

AZF enpresaren leherketa
Mota	industria hondamendi ; leherketa
Data	2001eko irailaren 21a
Herrialdea	Frantzia
Pertsona hilak	31
Pertsona zaurituak	2.500

AZF enpresaren leherketa Tolosa Okzitanian gertatu zen 2001eko irailaren 21ean. Amonio nitratoak eragindako eztandak 31 pertsona hil eta 2.500 zauritu eragin zituen.^[1]

AZF (AZote Fertilisants), Grande Paroisse enpresak Tolosatik 5 kilometrora zuen lantegi kimiko baten siglak ziren. 2005etik aurrera, Total eta Elf Aquitainek bat egin ondoren, TotalFinaElf taldea Atofina filialaren zati izatera pasa zen.

Enpresa 1920an eraiki zuten Empalot auzoan, Ville Roseko kanpoaldean, baina hiriaren hazkundeak pixkanaka eraikina biltzen joan zen. Horrek 2001eko irailaren 21ean, goizeko 10:17an, ondorio lazgarriak izan zituen biltegiratutako amonitrato, amonio nitratoa oinarritutako ongarria, ia 400 tonetatik 40k 30 metroko diametroa eta 10 metroko sakonera zuen krater bat sortuz eztanda egin zutenean.^[2]

Ondorioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Balantze ofizialaren arabera, 30 pertsona hil (enpresako 21 langile, horietatik 10 Grande Paroisse enpresako soldatapekoak), 2.500 zauritu larri baino gehiago eta 8.000 zauritu arin inguru izan ziren.^[3]

Zauritu gehienak hiria astindu zuen hedatze-uhin bortitzaren biktimak izan ziren, hainbat kilometrotan kristalak hautsi zituena.^[4]

Urte batzuk geroago, eztandak eragindako traumak eta ondorengo kaos-eszenak gainditzeko tratamendu psikologikoa behar duten milaka pertsonak zenbatu zituzten.

Kalteak 2.000 milioi eurokoak izan zirela kalkulatzen dute. Leherketak azpiegitura ugari suntsitu edo kaltetu zituen hiriaren hego-mendebaldean, eta Ingeniari Kimikoen Goi Eskola Nazionala, Gallieni eta Déodat de Séverac institutuak, Gerard Marchant ospitalea, polikiroldegia, Bikini aretoa, enpresa ugari, igerilekuak, gimnasioak, musika-aretoak eta abar eraberritzera edo berreraikitzera behartu zituen.

Gainera, etxebizitza partikularretako kalteak hiriguneraino iritsi ziren, ateak, leihoak, sabaiak, hormak... hondatuz.

Leherketak eragin zuen zirrara handiak tolosarren kontzientzia kolektiboan arrasto sakona utzi zuen, ehunka mila pertsonako metropoli-eremu bat ebakuatu baitzen eta haren ondorengo psikosi terrorista osoak (ez da ahaztu behar hondamendia World Trade Centerreko atentatua gertatu eta 10 egunera gertatu zela). Gainera, kalte-ordain batzuk ordaintzeko administrazio-eraginkortasunik ezak eta eztandaren jatorriari buruzko desadostasunek ez dute oroitzapena erraztu.

AZFren izenak eta 2001eko irailaren 21eko datak herrialdearen kontzientziak zenbateraino markatu dituzten erakusten duen adibide bat Frantziako trafikoko agintariek Garona Garaiko eskualdeko matrikuletan AZF konbinazioa ez erabiltzeko erabakia (AZE 31 izatetik AZG 31 izatera igaro zen) edo 2004an Paris-Tolosa trenbidearen aurka egin zuen talde terrorista batek sigla horiek erabiltzeko hartutako erabakia da.

Eztandak eragindako zuzeneko kalteez gain, enpresaren desagerpena eta hura elikatzen zuen industria-sare guztia kolpe latza izan zen hiriaren ekonomiarentzat, bai eta Midi-Pyrénées eskualde guztiarentzat ere. Ordura arte, kimika, aeronautikarekin batera, hiriaren motor ekonomikoa izan zen, bertako unibertsitateetako bat, Paul Sabatier tokiko Nobel saridun eta kimikariaren izenarekin bataiatzeraino.

Giza mailan, etxebizitzak eta ikasleentzako egoitzak suntsitzeak eta etxeak baino lehen azpiegiturak berreraikitzeari emandako lehentasunak etxebizitza-krisi larria eragin zuen Frantzian ikasle gehien zituen bigarren hirian. Leherketaren hurrengo urtean, ikasle askok ezin izan zuten ostaturik aurkitu, eta beste batzuek oso baldintza eskasetan egin behar izan zuten (kanpinetan, autokarabanetan...).

Langileek, segurtasun-neurriak hobetu ondoren, fabrika konpontzeko eta berriro irekitzeko ahaleginak egin zituzten. Hala ere, presio politikoak eta iritzi publikoak lantegia eta haren inguruak erabat eraistea lortu zuten. Deskontaminazio-fasea igaro ondoren, orubeak berdeguneetara eta minbiziaren aurkako nazioarteko ikerketa-zentro batera bideratu zituzten.

Kausak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Eztanda gertatu eta hiru egunera, Michel Bréard Errepublikako prokuradoreak %99ko segurtasunarekin istripua izan zela aurreratu zuen. Bost urte geroago, hipotesi honek tesi ofiziala izaten jarraitzen du, nahiz eta solte geratzen diren gertakari ugariek erantzundakoa izatea eragiten duten:^[5]

Agintarien arabera, AZFko langile batek biltegiratutako amonionitratoan instalazioaren beste leku batean gordetzen zuten 500 kg DCCNa (sodio dikloroisozianurato), igerilekuetarako kloratutako produktu bat, isuri zuen. Bi konposatuen kontaktuak erreakzioa eragingo zuen. 2002ko urrian gaian adituek egin zituzten gertakarien berreraikuntzen bidez hipotesi hori gezurtatu zuten; izan ere, bi produktuak nahasteko zailtasuna ez ezik, ezaugarri horiek zituen erreakzio bat gertatzen ziren baldintzetan sortzeko ezintasuna ere frogatu zuten.

Beste hipotesi bat lantegitik gertu fenomeno atmosferiko arraroak ikusi zituztela dioten lekukotasunetan oinarritzen da.^[6] Horien arabera, leherketa fenomeno elektromagnetiko oso puntual baten ondorio izan daiteke, baina ez dago frogatuta amonitratoak deskarga elektrikoak izatean eztanda egiten duenik (aitzitik, 2005ean 63 kV arteko deskargak egiteko saiakuntzak egin zituzten, material horretan inolako eraginik ez zutenak).

Badira lurrikarak aipatzen dituztenak ere. Leherketa handia izan zenez, inguruko sismografo guztietan erregistratu zen, eta ezinezkoa izan zen kronologikoki ziurtasunez baieztatzea lurraren dardara horren emaitza edo kausa izan ote zen.