Amonen Apaiz Goren

Wikipedia, Entziklopedia askea
Hilarria, apaiz purifikatzaileak erakusten. Louvre

Amonen Apaiz Gorena, Amon jainkoaren kleroko autoritate nagusiena zen Antzinako Egipton. "Amonen lehen profeta" ere deitzen zitzaion.

Laguntzaile bezala, goi eta behe klero bat zituen.

  • Goi kleroa "apaiz jainkotiarrek" osatzen zuten, sakrifizioetan parte har zezaketen bakarrak zirenak.
  • Behe kleroa apaiz purifikatzaile eta apaiz irakurleek osatzen zuten.

Apaiz purifikatzaileek jainkoaren ontzia eramaten zuten prozesioetan, tenplua purifikatzen zuten eta estatuak dotoretzen zituzten; apaiz irakurleak erritualaz arduratzen ziren.

Egiptoko pertsonarik aberatsenen artean egotera iritsi ziren, lurrak eta abereak baitzituzten, baita bere karguko langile asko ere, eta nomoetatik zergak jasotzen zituzten. Honek, Amonen apaizen boterearen gehitzea eragingo du, pixkana-pixkana, eragin politiko handiagoa hartuko dutena, errege familiako partaide bezala izendatuak izateraino.

Amonen kleroari buruzko lehen aipamenak XII. dinastian daude.

Botere gehien izango duten garaia, XX. dinastia, XXI. dinastia eta XXII. dinastia izango da.

Apaiz-erregeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pinediem I.a (Amon) (Karnak)

Dinastiatzat hartzen ez ziren arren, Amonen Apaiz Goren tebastarrek hain eragin eta botere handia zuten ze, K.a. 1080tik K.a. 945 arte benetan, Goi Egiptoko erregeak izan zirela, garai horretatik aurrera euren boterea gutxitzen joan zen arren.

Herihor Amonen Apaiz Goren bezala izendatua izan zen garaian, K.a. 1080an, Ramses XI.aren erregealdiaren hemeretzigarren urtean, Amonen kleroak nagusitasun eraginkor bat izan zuen Egiptoko ekonomiari dagokionez. Amonen apaizek, tenpluen lurren bi herenak izan zituzten Egipton, eta bere ontzien %90a, beste baliabide batzuez gain. Beraz, Amonen apaizak, izatez, faraoia bezain boteretsuak ziren, edo faraoia baino gehiago.

Psusenes I.ak, Pinediem I.a apaiz gorenaren semeetako batek, Egipto gobernatu zuen ia 50 urtez, Psusenes III.a apaiz goren tebastarrak tronua XXII. dinastian hartu zuen bitartean (azken hau, beharbada, Psusenes II.a faraoia izan daiteke).

Amonen apaiz gorenak Tebasen, XXI. dinastian[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Amonen apaiz gorenak Tebasen (batzuk, ondoren, faraoiak izango dira) dinastia honetan zehar, honako hauek dira:

Ohiko izena Tronu izena Jaiotza izena Iruzkinak Apaiztza
(± 50 urte)
Herihor Hemnecher Tepienamon Herihor Siamon 1080 - 1074 a. C.
Piankh Piankh 1074 - 1070 a. C.
Pinediem I Kheperkhaura Setepenamon Pinedjem Merjamon 1070 - 1032 a. C.
Masaharta Masaharta 1054 - 1046 a. C.
Diedkhonsuefankh Djedkhonsuefankh 1046 - 1045 a. C.
Menkheperra Hemnecher Tepienamon Menkheperra 1045 - 992 a. C.
Esmendes II.a Nesubanebdjedet 992 - 990 a. C.
Pinediem II.a Pinedjem 990 - 969 a. C.
Psusenes III.a Titkheperura Setepenra Pasebakhaenniut Merjamon Beharbada Psusenes II.a izan zen 969 - 945 a. C.

Amonen apaiz gorenak Tebasen, XXII. dinastian[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Amonen apaiz gorenak Tebasen, dinastia honetan zehar, honako hauek dira:

Ohiko izena Tronu izena Jaiotza izena Iruzkinak Apaiztza
(± 50 urte)
Iuput
Iuput (A)
Iuput - Meriamon 944-924 a. C.
Sheshonq
Sheshonq (A)
Heqakheperra Setepenra Sheshonq Meriamon Ondoren Sheshonq II.a 924-894 a. C.
Juwelot Iuwelot 894-884 a. C.
Nesbanebdjedet III.a Nesbanebdjedet 884-874 a. C.
Horsiese I.a
Harsiese (A)
Hedjekheperra Setepenamon Harsiese Meriamon 874-860 a. C.
...du/au...
...du/aut...
(ezezaguna) 860-855 a. C.
Nimlot II.a
Nimlot (C)
Nimlot 855-845/0 a. C.
Osorkon
Osorkon (B)
Osorkon Ondoren Osorkon III.a izan zen 840-785 a. C.
Harsiese II.a
Harsiese (B)
Harsiese 835-800 a. C.
Takelot
Takelot (F)
Takelot 800-775 a. C.

Titulatura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Amonen apaiz gorena
 
R8U36D1 Q3
N35
M17Y5
N35
ḥm nṯr tpi n imn
(Hem Necher Tepi en Amon)
Amonen apaiz gorena , edo Amonen lehen profeta

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]