Aranera

Aranera
	Aranés
	Aranera hitz egiten den eremua biribil gorriz adierazita.
Datu orokorrak
Lurralde eremua	Katalunia
Hiztunak	4.700
Rankinga	Ez 100 mintzatuenen artean
Ofizialtasuna	Katalunia
Eskualdea	Arango harana
Araugilea	Conselh Generau d'Aran
Hizkuntza sailkapena
	indoeuropar hizkuntzak; Italiar hizkuntzak; Hizkuntza erromantzeak; italo-mendebaldeko hizkuntzak; mendebaldeko hizkuntza erromantzeak; Gallo-Iberian (en) ; Gallo-Romance (en) ; Occitano-Romance (en) ; okzitaniera; gaskoi
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologia	subjektua aditza objektua eta silabadun hizkuntza
Alfabetoa	latindar alfabetoa
Hizkuntza kodeak
Glottolog	aran1260
Linguasphere	51-AAA-ff
IETF	oc-aranes

Aranera^[1] okzitanieraren dialektoa den gaskoiaren aldaera bat da. Arango aranean (Katalunia) mintzatzen da. 2006ko abuztuaren 9tik —lege bidez 2010ean egikaritua— Kataluniako autonomia erkidego osoan hizkuntza ofizial izaera du, katalana eta gaztelaniarekin batera, Kataluniako estatutu berrian hala jasota.^[2] 1984an aranera Arango haraneko hezkuntza sisteman erabiltzeko hizkuntza izendatu zen.

Arautzea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Aranerak berezko idaztarauak ditu, eta gaskoiaren gainerako aldaeretatik bereizita dago, berezko dituen ezaugarriak kontuan hartzen dira idazteko garaian. Adibidez, emakumezkoentzako pluralak -es bukaera da (es hemnes araneses, 'emakume arandarrak'), gizonentzako pluralen -i (es aranesi) eta artikulu piriniotarrak (eth, era, es).

Aranerazko errepide seinaleak

Inguruko hizkuntzen eragina[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Aranerak inguruko hizkuntza ofizialen eragina jaso du historikoki (gaztelaniarena lehendabizi, katalanarena ondoren), eta egun gaskoitik bereizten dituen ezaugarriak ditu. Horrela, azken hamarkadetan neologismo "hispaniar" ugari gehitu zaizkio araneraren lexikoari. Esaterako, actuar (okzitanieraZko "agir"-en ordez), empresa (vs. "entrepresa"), foment, impartir, increment (vs. "aumentacion"), laborau, matrícula (vs. "inscripcion"), oficina (vs. "burèu"), etab.

Erabilera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

	Kopuruak	Ehunekoak
Ulertzen dute	6.712	%88,88
Hitz egiteko gai dira	4.700	%62,24
Irakurtzeko gai dira	4.413	%58,44
Idazteko gai dira	2.016	%26,69
Iturria: IDESCAT, 2001eko hizkuntz neurketa

Ekimenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2019an Corsa per la lenga izeneko lasterketa aldarrikatzailearen 26. edizioa ospatu zuten, Korrikaren ereduari jarraituz.^[3] Hurrengo urtean, COVID-19 zela eta, bertan behera gelditu zen.