Koine: berrikuspenen arteko aldeak
Artikulua euskarazko wikipedia aberasteko Elhuyar Fundazioak aurrera eramango duen HPSren proiektuaren barruan aldatuko den abisua jartzea |
Euskarazko wikipedia aberasteko HPSren proiektuaren barruan Elhuyar Fundazioak egindako aldaketa. |
||
| 1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
'''Koiné ''' ([[greziera]]tik ἡ κοινὴ γλῶσσα ''hē koinḕ glṓssa'', 'hizkuntza arrunta', edo, sarriago, ἡ κοινὴ διάλεκτος ''hē koinē diálektos'', 'hizkera arrunta') [[garai helenistiko]]ko [[greziera]]ren hizkuntza-barietatea; ''greziera helenistikoa'' bezala ere ezaguna. |
|||
{{ elhuyarlanean }} |
|||
Hizkuntza-barietate hau [[Alexandro Handia]]ren konkisten ondorengoa da, K.a. 300 urtetik K.o. 300 urtera arte, gutxi gorabehera, eta hizkuntza grekoaren hirugarren garaiaren mugarria da. Garrantzitsua da [[greko demotikoa]]ren aurrekoa, eta grezieraren lehenengo [[dialekto]] arrunta izan zelako. Baina horretaz gain, bere garrantzia [[lingua franca]] gisa mendebaldeko zibilizazioetan izandako eraginean datza. [[Kristautasun|Kristau]] [[Biblia]]ren [[Itun Berria]] koinéz idatzi zen, eta hizkuntza hau erabili zen [[kristautasun]]a irakasteko eta transmititzeko. |
|||
Koiné, estraofizialki, [[Erromatar Inperioa|Erromatar Inperioko]] lehen edo bigarren hizkuntza izan zen. |
|||
== Historia == |
|||
Hizkuntza honek leku oso desberdinak hartzen ditu: [[Erroma]]tik [[Egipto]]ra, baita [[India]]ko hainbat gune ere. Eta ondorioz, bertako hainbat hizkuntzekin elkarrekin bizi izan zen: [[Siria]]n [[aramera]]rekin, [[Egipto]]n [[koptoera]]rekin edo [[Mendebaldea (kultura)|Mendebaldean]] [[latin]]arekin (azken hau [[Gudari|militar]]ren eta funtzionarioen hizkuntza zen). Beraz, koinéak lurralde desberdinak elkartu egin zituen. |
|||
Koiné hizkuntzan, atikoa da oinarrian dagoena, beste elementu batzuen eragina ere duelarik ([[joniera]], adibidez). Koiné mota ezberdinak daude: koiné egiptoarra (Septuaginta edo grekerara itzulitako [[Itun Zaharra]]ren bertsioaren [[papiro]]en aurkikuntzari esker ezaguna) eta koiné literarioa ([[Polibio]] bezalako idazleek erabilia). |
|||
== Ikusi, halaber == |
|||
* [[Greziera]] |
|||
[[Kategoria:Greziera]] |
|||
[[an:Griego helenistico]] |
|||
[[ar:كوينه]] |
|||
[[ast:Koiné]] |
|||
[[bg:Койне]] |
|||
[[ca:Grec koiné]] |
|||
[[ckb:گریکی کوەینە]] |
|||
[[cs:Koiné]] |
|||
[[da:Koiné]] |
|||
[[de:Koine]] |
|||
[[el:Ελληνιστική Κοινή]] |
|||
[[en:Koine Greek]] |
|||
[[eo:Kojnea greka lingvo]] |
|||
[[et:Koinee]] |
|||
[[fi:Koinee]] |
|||
[[fr:Koinè (grec)]] |
|||
[[gl:Koiné]] |
|||
[[he:קוינה]] |
|||
[[ia:Lingua grec koine]] |
|||
[[id:Bahasa Yunani Koine]] |
|||
[[it:Koinè]] |
|||
[[ja:コイネー]] |
|||
[[ko:코이네 그리스어]] |
|||
[[la:Lingua Graeca antiqua communis]] |
|||
[[nds:Koine Greeksch]] |
|||
[[nl:Koinè]] |
|||
[[nn:Koiné]] |
|||
[[no:Koiné]] |
|||
[[os:Койне]] |
|||
[[pl:Koine]] |
|||
[[pt:Koiné]] |
|||
[[ro:Limba greacă comună]] |
|||
[[ru:Койне]] |
|||
[[sh:Koine grčki]] |
|||
[[sk:Helenistické koiné]] |
|||
[[sv:Koine]] |
|||
[[sw:Kiyunani]] |
|||
[[tr:Koini]] |
|||
[[uk:Койне]] |
|||
[[zh:通用希臘語]] |
|||
== Erreferentziak == |
|||
{{ elhuyar | data=2012/12/14}} |
|||
18:44, 14 abendua 2012ko berrikusketa
Koiné (grezieratik ἡ κοινὴ γλῶσσα hē koinḕ glṓssa, 'hizkuntza arrunta', edo, sarriago, ἡ κοινὴ διάλεκτος hē koinē diálektos, 'hizkera arrunta') garai helenistikoko grezieraren hizkuntza-barietatea; greziera helenistikoa bezala ere ezaguna.
Hizkuntza-barietate hau Alexandro Handiaren konkisten ondorengoa da, K.a. 300 urtetik K.o. 300 urtera arte, gutxi gorabehera, eta hizkuntza grekoaren hirugarren garaiaren mugarria da. Garrantzitsua da greko demotikoaren aurrekoa, eta grezieraren lehenengo dialekto arrunta izan zelako. Baina horretaz gain, bere garrantzia lingua franca gisa mendebaldeko zibilizazioetan izandako eraginean datza. Kristau Bibliaren Itun Berria koinéz idatzi zen, eta hizkuntza hau erabili zen kristautasuna irakasteko eta transmititzeko.
Koiné, estraofizialki, Erromatar Inperioko lehen edo bigarren hizkuntza izan zen.
Historia
Hizkuntza honek leku oso desberdinak hartzen ditu: Erromatik Egiptora, baita Indiako hainbat gune ere. Eta ondorioz, bertako hainbat hizkuntzekin elkarrekin bizi izan zen: Sirian aramerarekin, Egipton koptoerarekin edo Mendebaldean latinarekin (azken hau militarren eta funtzionarioen hizkuntza zen). Beraz, koinéak lurralde desberdinak elkartu egin zituen.
Koiné hizkuntzan, atikoa da oinarrian dagoena, beste elementu batzuen eragina ere duelarik (joniera, adibidez). Koiné mota ezberdinak daude: koiné egiptoarra (Septuaginta edo grekerara itzulitako Itun Zaharraren bertsioaren papiroen aurkikuntzari esker ezaguna) eta koiné literarioa (Polibio bezalako idazleek erabilia).