Liberiako Bigarren Gerra Zibila: berrikuspenen arteko aldeak

Liberiako Bigarren Gerra Zibila
	Fitxategi:Fighting in Monrovia(10-06-2013 12-44).png Liberiar gobernuaren aldeko soldaduak borrokan, Monrovian.
Data	1999ko apirilaren 21; 2003ko abuztuaren 18; (4 urte, 3 hilabete eta 28 egun)
Lekua	Liberia
Emaitza	LURD-MODELen garaipena; Taylor Nigerian atzerriratua; Liberian iragate-gobernu bat eratu zen; Nazio Batuen misio bat martxan jarri zen Liberian
Gudulariak
Gobernuaren alde; AFL; RUF; RFDG	Matxinoak; LURD; MODEL; Sierra Leona; Ginea; Laguntza; AEB; Erresuma Batua
Buruzagiak
Charles Taylor	Sekou Conneh; Thomas Nimely
Indarra
RUF; 1.250-1.500 (2002); AFL; 15.000 (2000-01); RFDG; 1.800 (2000-01)	LURD:; 8.000 (2000-01); 5.000 (2003); MODEL:; 5.000 (2000-01); Ginea (miliziak):; 9.000 (2000-1)
	50.000 hildako inguru.; ONUren esku-hartzea, 15 000 soldaduren laguntzarekin (2003).

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

16:26, 21 urtarrila 2018ko berrikusketa

Liberiako Bigarren Gerra Zibila 1999an hasi zen, bere herrialde bizilagun Gineak babestutako matxino talde batek, Sekou Connehen LURDek, Liberiaren iparraldea konkistatu zuenean.

Garapena

1997an, Liberiako herriak Charles Taylor bere lehendakari gisa hautatu zuen, gizon hau herrialde honetako hiriburura, Monroviara, indarrez sartu ondoren. 1990eko hamarkadan zehar manifestatutako ondoez inplizitua nabarmena zen, ondoez hau herrialdearen ekonomia ahularen beherakadek eta arma eramangarrien trukeko egur zein diamanteen salmentek eragina zen.

Taylor lehendakari gisa hautatua izan zen hauteskundeak ospatu ondoren, gudularien desmobilizatzea eta herrialdea baketzea lortu zen. Hala ere, beste buruzagi batzuk herrialdea uztera behartuak izan ziren eta garai bateko ULIMOren indarrak, LURD izenarekin eraberrituak, Lofa eskualdean borrokatzen hasi ziren, gobernua ezegonkortzeko eta diamante zelaiak menderatzeko helburuarekin. Indar armatu hauek gerra zibilaren hasiera eragin zuten. Aipatzekoa da, gerrak iraun zuen urteetan zehar, jarduera ekonomiko formalak eten egin zirela.

2003. urtearen hasieran, herrialdearen hegoaldean beste matxino talde bat sortu zen, Thomas Nimelyren agindupeko MODEL talde-armatua. Charles Taylorren gobernuak, urte horretako ekaina uztaila bitartean, Liberiako lurralde osoaren heren bat baino ez zuen menderatzen.

Urte horretako uztailaren 14 eta abuztuaren 18 bitartean, LURDek gobernuaren mende zegoen herrialdearen hiriburua, Monrovia, setiatu zuen. Gudu honek mila zibil baino gehiago hil zituen eta nazioarteko indarrak gudulariak gelditzeko eta bake prozesu bat hasteko iritsi ziren arte iraun zuen.^[6]

Gerra 2003ko urrian amaitu zen, Nazio Batuek eta estatubatuar indar militarrek matxinoek Monrovia hiriari eginiko erasoa gelditu ondoren (urte horretako uztailaren 14tik abuztuaren 18 bitartean) eta Charles Taylor lehendakaria Nigeriara atzerriratutakoan. 2005ean hauteskunde demokratikoak ospatu ziren, 1980. urtetik ezin izan ziren halako hauteskunderik egin. Lehendakari berriari, Ellen Johnson-Sirleafi, 2004ko urtarrilean aitortu zitzaion esandako kargua, hortik aurrera, Liberiako Iragate-Gobernuak bere boterea galdu zuen.

Ikus, gainera

Erreferentziak

↑ Ingelesez: Armed Forces of Liberia
↑ Ingelesez: Revolutionary United Front
↑ Frantsesez: Rassemblement des forces démocratiques de Guinée
↑ Ingelesez: Liberians United for Reconciliation and Democracy, mandinkarrez osatua
↑ Ingelesez: Movement for Democracy in Liberia, krahnek osatua
↑ Rebels Lift Siege of Starving Monrovia - General News - redOrbit. 2003ko abuztuaren 14.

Kanpo loturak

Global Security - Liberia - Second Civil War - 1997-2003 (Ingelesez)

[1] Ingelesez: Armed Forces of Liberia

[2] Ingelesez: Revolutionary United Front

[3] Frantsesez: Rassemblement des forces démocratiques de Guinée

[4] Ingelesez: Liberians United for Reconciliation and Democracy, mandinkarrez osatua

[5] Ingelesez: Movement for Democracy in Liberia, krahnek osatua

[6] Rebels Lift Siege of Starving Monrovia - General News - redOrbit. 2003ko abuztuaren 14.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
-{{Gerra infotaula|izena=Liberiako Bigarren Gerra Zibila|irudia=[[File:Fighting in Monrovia(10-06-2013 12-44).png|280px]]|oina=Liberiar gobernuaren aldeko soldaduak borrokan, Monrovian.|data=[[1999|1999ko]] [[apirilaren 21]]<br>[[2003|2003ko]] [[abuztuaren 18]]<br>(4 urte, 3 hilabete eta 28 egun)|lekua=[[Liberia]]|emaitza=LURD-MODELen garaipena<br>Taylor [[Nigeria|Nigerian]] atzerriratua<br>Liberian iragate-gobernu bat eratu zen<br>[[Nazio Batuak|Nazio Batuen]] misio bat martxan jarri zen Liberian|gudulari1=[[File:Flag of Liberia.svg|border|25px]] [[Liberiako Indar Armatuak|AFL]]<ref>Ingelesez: ''Armed Forces of Liberia''</ref><br>[[File:Sl RUF.png|25px|border]] [[Fronte Iraultzaile Batua|RUF]]<ref>Ingelesez: ''Revolutionary United Front''</ref><br>[[File:Flag of Guinea.svg|border|25px]] [[Gineako Indar Demokratikoen Mugimendua|RFDG]]<ref>Frantsesez: ''Rassemblement des forces démocratiques de Guinée''</ref>
+{{Gerra infotaula|izena=Liberiako Bigarren Gerra Zibila|irudia=[[File:Fighting in Monrovia(10-06-2013 12-44).png|280px]]|oina=Liberiar gobernuaren aldeko soldaduak borrokan, Monrovian.|data=[[1999|1999ko]] [[apirilaren 21]]<br>[[2003|2003ko]] [[abuztuaren 18]]<br>(4 urte, 3 hilabete eta 28 egun)|lekua=[[Liberia]]|emaitza=LURD-MODELen garaipena<br>Taylor [[Nigeria|Nigerian]] atzerriratua<br>Liberian iragate-gobernu bat eratu zen<br>[[Nazio Batuak|Nazio Batuen]] misio bat martxan jarri zen Liberian|gudulari1='''Gobernuaren alde'''<br>[[File:Flag of Liberia.svg|border|25px]] [[Liberiako Indar Armatuak|AFL]]<ref>Ingelesez: ''Armed Forces of Liberia''</ref><br>[[File:Sl RUF.png|25px|border]] [[Fronte Iraultzaile Batua|RUF]]<ref>Ingelesez: ''Revolutionary United Front''</ref><br>[[File:Flag of Guinea.svg|border|25px]] [[Gineako Indar Demokratikoen Mugimendua|RFDG]]<ref>Frantsesez: ''Rassemblement des forces démocratiques de Guinée''</ref>
-|gudulari2=[[File:Flag of Liberia.svg|border|25px]] [[Adiskidetze eta Demokraziarako Liberiar Batuak|LURD]]<ref>Ingelesez: ''Liberians United for Reconciliation and Democracy'', [[Mandinka|mandinkarrez]] osatua</ref><br>[[File:Flag of Liberia.svg|border|25px]] [[Liberiako Demokraziaren Aldeko Mugimendua|MODEL]]<ref>Ingelesez: ''Movement for Democracy in Liberia'', krahnek osatua</ref><br>[[File:Flag of Sierra Leone.svg|border|25px]] [[Sierra Leona]]<br>[[File:Flag of Guinea.svg|border|25px]] [[Ginea]]<br>''Laguntza''<br>[[File:Flag of the United States.svg|border|25px]] [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]]<br>[[File:Flag of the United Kingdom.svg|border|25px]] [[Erresuma Batua]]
+|gudulari2='''Matxinoak'''<br>[[File:Flag of Liberia.svg|border|25px]] [[Adiskidetze eta Demokraziarako Liberiar Batuak|LURD]]<ref>Ingelesez: ''Liberians United for Reconciliation and Democracy'', [[Mandinka|mandinkarrez]] osatua</ref><br>[[File:Flag of Liberia.svg|border|25px]] [[Liberiako Demokraziaren Aldeko Mugimendua|MODEL]]<ref>Ingelesez: ''Movement for Democracy in Liberia'', krahnek osatua</ref><br>[[File:Flag of Sierra Leone.svg|border|25px]] [[Sierra Leona]]<br>[[File:Flag of Guinea.svg|border|25px]] [[Ginea]]<br>''Laguntza''<br>[[File:Flag of the United States.svg|border|25px]] [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]]<br>[[File:Flag of the United Kingdom.svg|border|25px]] [[Erresuma Batua]]
 |komandante1=[[File:Flag of Liberia.svg|border|25px]] [[Charles Taylor (politikaria)|Charles Taylor]]|komandante2=[[File:Flag of Liberia.svg|border|25px]] [[Sekou Conneh]]<br>[[File:Flag of Liberia.svg|border|25px]] [[Thomas Nimely]]|indarra1=[[File:Sl RUF.png|25px|border]] '''RUF'''<br>1.250-1.500 (2002)<br>[[File:Flag of Liberia.svg|border|25px]] '''AFL'''<br>15.000 (2000-01)<br>[[File:Flag of Guinea.svg|border|25px]] '''RFDG'''<br>1.800 (2000-01)|indarra2=[[File:Flag of Liberia.svg|border|25px]] '''LURD''':<br>8.000 (2000-01)<br>5.000 (2003)<br>[[File:Flag of Liberia.svg|border|25px]] '''MODEL''':<br>5.000 (2000-01)<br>[[File:Flag of Guinea.svg|border|25px]] '''Ginea''' <small>(miliziak)</small>:<br>9.000 (2000-1)|galera1=|galera2=|galera3=|galera4=|oharra=50.000 hildako inguru.<br>ONUren esku-hartzea, 15 000 soldaduren laguntzarekin (2003).}}
@@ 7. lerroa: / 7. lerroa: @@
 == Garapena ==
 [[1997|1997an]], Liberiako herriak [[Charles Taylor (politikaria)|Charles Taylor]] bere lehendakari gisa hautatu zuen, gizon hau herrialde honetako hiriburura, [[Monrovia|Monroviara]], indarrez sartu ondoren. [[1990eko hamarkada|1990eko hamarkadan]] zehar manifestatutako ondoez inplizitua nabarmena zen, ondoez hau herrialdearen ekonomia ahularen beherakadek eta arma eramangarrien trukeko egur zein diamanteen salmentek eragina zen.
+Taylor lehendakari gisa hautatua izan zen hauteskundeak ospatu ondoren, gudularien desmobilizatzea eta herrialdea baketzea lortu zen. Hala ere, beste buruzagi batzuk herrialdea uztera behartuak izan ziren eta garai bateko ULIMOren indarrak, LURD izenarekin eraberrituak, [[Lofa|Lofa eskualdean]] borrokatzen hasi ziren, gobernua ezegonkortzeko eta diamante zelaiak menderatzeko helburuarekin. Indar armatu hauek gerra zibilaren hasiera eragin zuten. Aipatzekoa da, gerrak iraun zuen urteetan zehar, jarduera ekonomiko formalak eten egin zirela.
+[[2003|2003. urtearen]] hasieran, herrialdearen hegoaldean beste matxino talde bat sortu zen, [[Thomas Nimely|Thomas Nimelyren]] agindupeko MODEL talde-armatua. [[Charles Ghankay Taylor|Charles Taylorren]] gobernuak, urte horretako ekaina uztaila bitartean, Liberiako lurralde osoaren heren bat baino ez zuen menderatzen.
+Urte horretako [[uztailaren 14]] eta [[abuztuaren 18]] bitartean, LURDek gobernuaren mende zegoen herrialdearen hiriburua, [[Monrovia]], setiatu zuen. Gudu honek mila zibil baino gehiago hil zituen eta nazioarteko indarrak gudulariak gelditzeko eta bake prozesu bat hasteko iritsi ziren arte iraun zuen.<ref>[https://web.archive.org/web/20110522042926/http://www.redorbit.com/news/general/14811/rebels_lift_siege_of_starving_monrovia/ Rebels Lift Siege of Starving Monrovia - General News - redOrbit]. 2003ko abuztuaren 14.</ref>
+Gerra [[2003|2003ko]] urrian amaitu zen, [[Nazio Batuen Erakundea|Nazio Batuek]] eta estatubatuar indar militarrek matxinoek [[Monrovia]] hiriari eginiko erasoa gelditu ondoren (urte horretako [[Uztailaren 14|uztailaren 14tik]] [[abuztuaren 18]] bitartean) eta Charles Taylor lehendakaria [[Nigeria|Nigeriara]] atzerriratutakoan. [[2005|2005ean]] hauteskunde demokratikoak ospatu ziren, [[1980|1980. urtetik]] ezin izan ziren halako hauteskunderik egin. Lehendakari berriari, [[Ellen Johnson Sirleaf|Ellen Johnson-Sirleafi]], [[2004|2004ko]] urtarrilean aitortu zitzaion esandako kargua, hortik aurrera, Liberiako Iragate-Gobernuak bere boterea galdu zuen.
 == Ikus, gainera ==