Toloño mendilerroa: berrikuspenen arteko aldeak

Toloño mendilerroa
Toloño mendilerroa
Datu orokorrak
Mendirik altuena	Larrasa
Garaiera	1.454 m
Mota	mendilerro
Geografia
Koordenatuak	42°36′N 2°35′W / 42.6°N 2.58°W
Mendikatea	Euskal Herriko arkua; Toloño mendilerroa
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Araba
Leku geografikoa	Ebroko harana

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

10:06, 30 abuztua 2018ko berrikusketa

Toloño mendilerroa^[1]^[2] (Kantabria mendilerroa izenez ere ezaguna) Arabako hegoaldean dagoen mendilerro baten izena da. Arabar Errioxa eta Arabako Mendialdea bereizten ditu. Mendialdea Kuadrillako mendiguneak daude mendilerro honetan. Punturik altuena Palomares da, 1.446 metrorekin.

Mugak ditu Errioxako eta Nafarroako Foru Erkidegoarekin eta mendi punta batzuk bi lurralderen artean kokatzen dira. Ekialderantz, Kodesko mendilerroarekin jarraitzen du.

Izena

Mendilerroaren izenak eztabaida handia sortu izan du. Euskaltzaindiak 1990ean argitaratu zuen txostenean Toloño izena idazkietan zein herrietan José Antonio González Salazarrek jasotako testigantzetan agertzen zela ondorioztatu zuen. Aldiz, zenbait ikertzailek, batez ere Salvador Velillak, Sierra de Cantabria izenaren alde jo zuten, mendilerroaren ekialdeko zatiari dagokionez. Egoera nahasiaren aurrean Akademiak txosten zehatzagoa argitaratu zuen 2010ean.^[3] Bere ondorio nagusiak hauexek dira:

Toloño izenaren erabilera oso zaharra da, Erdi Arotik dokumentatuta baitago. Mendilerro osoa izendatzeko ere testigantza ugari dago.
XIX. mendea arte hain mendilerro luzeentzat ez ohi zen izenik erabiltzen eta biztanleek zati bakoitza izendatzen zuen.
Erabili den baina gaur egun hilik dagoen beste izen bat Sonsierra edo Nafarroako Sonsierra da, egun Arabako Errioxa, Briñas, San Vicente de la Sonsierra eta Ábalos dauden lurraldeak (hau da mendilerrotik Ebrorakoak) ere zuena.
Sierra de Cantabria izena 1790tik baino ezin da dokumentatu eta bide kultistaren bitartez sortua da, Logroño eta Oion artean dagoen Cantabria delako mendian oinarrituta.^[4]
Mendilerroa bi zatitan banatzeari (mendebaldeari Toloño eta ekialdeari Cantabria deituta) ere ez deritzo ondo Euskaltzaindiak, biztanleriaren pertzepzioaren eta geografiaren arabera batasuna baitu.

Mendiak

Toloño mendilerroaren ikuspegi orokorra, Guardiatik (hau da, hegoaldetik).

Mendebaldetik ekialdera, hauek dira mendilerroko tontorrak:

Larrasa edo La Rasa, 1.454 m^[5] 42°35′55″N 2°35′31″W / 42.5985526°N 2.5919404°W / 42.5985526; -2.5919404 (Araba)
Palomares, 1.443 m 42°36′07″N 2°36′10″W / 42.6020304°N 2.6026452°W / 42.6020304; -2.6026452 (Araba)
Peña del Castillo, 1.431 m 42°35′58″N 2°35′23″W / 42.5995537°N 2.589825°W / 42.5995537; -2.589825 (Araba)
Palomares Central, 1.417 m 42°36′02″N 2°35′54″W / 42.6006553°N 2.5982899°W / 42.6006553; -2.5982899 (Araba)
Peña del Leon, 1.392 m 42°36′20″N 2°33′30″W / 42.6056148°N 2.5584179°W / 42.6056148; -2.5584179 (Araba)
Cervera, 1.385 m 42°36′14″N 2°37′51″W / 42.6038721°N 2.6309401°W / 42.6038721; -2.6309401 (Araba)
Payo de la Espadilla, 1.384 m 42°36′16″N 2°36′39″W / 42.6043459°N 2.6108104°W / 42.6043459; -2.6108104 (Araba)
Recilla edo Redecilla, 1.376 m 42°36′21″N 2°37′15″W / 42.6057119°N 2.620701°W / 42.6057119; -2.620701 (Araba)
Peña Artesilla, 1.341 m 42°35′52″N 2°38′21″W / 42.5977204°N 2.6391433°W / 42.5977204; -2.6391433 (Araba)
San Tirso, 1.333 m 42°36′40″N 2°32′34″W / 42.6111911°N 2.5427971°W / 42.6111911; -2.5427971 (Araba)
Eskamelo, 1.292 m 42°35′36″N 2°39′32″W / 42.5933766°N 2.6587555°W / 42.5933766; -2.6587555 (Araba)
Eskamelo Oriental, 1.287 m 42°35′39″N 2°39′17″W / 42.5941572°N 2.6547655°W / 42.5941572; -2.6547655 (Araba)
Peña Roja, 1.284 m 42°35′47″N 2°38′37″W / 42.5964645°N 2.6435875°W / 42.5964645; -2.6435875 (Araba)
Toloño, 1.277 m 42°37′22″N 2°45′51″W / 42.6228566°N 2.7641488°W / 42.6228566; -2.7641488 (Araba)
Bonete De San Tirso, 1.276 m 42°36′44″N 2°32′12″W / 42.6121389°N 2.5366209°W / 42.6121389; -2.5366209 (Araba)
Dehesarroque, 1.269 m 42°35′34″N 2°39′41″W / 42.5927181°N 2.661404°W / 42.5927181; -2.661404 (Araba)
Peña del Castillo, 1.265 m 42°37′22″N 2°46′17″W / 42.6228801°N 2.7713068°W / 42.6228801; -2.7713068 (Araba)
Castillo de Vallehermosa, 1.256 m 42°35′43″N 2°39′02″W / 42.5953243°N 2.6506026°W / 42.5953243; -2.6506026 (Araba)
Peñalasdoce, 1.255 m 42°37′29″N 2°46′28″W / 42.6246696°N 2.7745563°W / 42.6246696; -2.7745563 (Araba)
Castillo de Lapoblación, 1.244 m 42°36′29″N 2°27′43″W / 42.6081922°N 2.4619286°W / 42.6081922; -2.4619286 (Nafarroa Garaia)
Peña Alta edo Peñalta, 1.243 m 42°36′52″N 2°29′30″W / 42.6144695°N 2.491576°W / 42.6144695; -2.491576 (Araba eta Nafarroa Garaia arteko mugan)
Peña Bonbalatxi, 1.224 m 42°37′25″N 2°44′58″W / 42.6237352°N 2.7495609°W / 42.6237352; -2.7495609 (Araba)
San Leon, 1.223 m 42°35′42″N 2°41′09″W / 42.5948767°N 2.6857213°W / 42.5948767; -2.6857213 (Araba)
Payo Redondo, 1.215 m 42°36′59″N 2°30′08″W / 42.6165067°N 2.5022771°W / 42.6165067; -2.5022771 (Araba)
Peña del Cuervo, 1.208 m 42°35′34″N 2°40′01″W / 42.5926534°N 2.6669744°W / 42.5926534; -2.6669744 (Araba)
El Tajo, 1.201 m 42°36′38″N 2°27′20″W / 42.610431°N 2.4554476°W / 42.610431; -2.4554476 (Nafarroa Garaia)
Matikal, 1.188 m 42°35′44″N 2°40′30″W / 42.5955855°N 2.6750767°W / 42.5955855; -2.6750767 (Araba)
Zerraluntxa, 1.188 m 42°36′08″N 2°41′58″W / 42.6021448°N 2.6993136°W / 42.6021448; -2.6993136 (Araba)
Cocinas, 1.181 m 42°35′59″N 2°42′25″W / 42.599688°N 2.706944°W / 42.599688; -2.706944 (Araba)
Artxabal, 1.168 m 42°36′22″N 2°43′07″W / 42.6060212°N 2.7186299°W / 42.6060212; -2.7186299 (Araba)
Alto del Avellanal, 1.158 m 42°36′51″N 2°31′22″W / 42.6142431°N 2.5226812°W / 42.6142431; -2.5226812 (Araba)
Peña Usatxi, 1.141 m 42°36′28″N 2°37′55″W / 42.6078382°N 2.6320383°W / 42.6078382; -2.6320383 (Araba)
Ikatxi, 1.129 m 42°36′35″N 2°40′52″W / 42.6096966°N 2.681209°W / 42.6096966; -2.681209 (Araba)
El Seron, 1.112 m 42°37′50″N 2°45′18″W / 42.6306095°N 2.755119°W / 42.6306095; -2.755119 (Araba)
Riparasa, 1.071 m 42°38′18″N 2°46′17″W / 42.6382892°N 2.7715066°W / 42.6382892; -2.7715066 (Araba)
Mendigurena, 1.045 m 42°38′21″N 2°45′05″W / 42.639175°N 2.7514384°W / 42.639175; -2.7514384 (Araba)
Semendia, 1.041 m 42°37′15″N 2°37′46″W / 42.6208344°N 2.6295718°W / 42.6208344; -2.6295718 (Araba)
Kezparro, 1.014 m 42°36′58″N 2°43′06″W / 42.6159811°N 2.7184632°W / 42.6159811; -2.7184632 (Araba)
Kukumendi, 992 m 42°36′53″N 2°42′11″W / 42.6148436°N 2.7030688°W / 42.6148436; -2.7030688 (Araba)
Castillo de Villamonte, 989 m 42°37′06″N 2°43′47″W / 42.6184489°N 2.7297676°W / 42.6184489; -2.7297676 (Araba)
Arbina, 954 m 42°38′03″N 2°47′39″W / 42.6342435°N 2.7941582°W / 42.6342435; -2.7941582 (Araba)
Treshermanas, 888 m 42°37′56″N 2°47′50″W / 42.632241°N 2.797348°W / 42.632241; -2.797348 (Araba)
San Cristóbal, 885 m 42°37′18″N 2°48′21″W / 42.621593°N 2.8058575°W / 42.621593; -2.8058575 (Araba)
San Mamés, 767 m 42°37′14″N 2°49′35″W / 42.6206892°N 2.8262851°W / 42.6206892; -2.8262851 (Araba)
La Deresa, 744 m 42°37′35″N 2°49′53″W / 42.6263525°N 2.8314889°W / 42.6263525; -2.8314889 (Araba)
Peñaparda, 674 m 42°37′07″N 2°50′07″W / 42.6185233°N 2.8354119°W / 42.6185233; -2.8354119 (Araba)
Zancobe, 657 m 42°37′05″N 2°49′51″W / 42.6180752°N 2.8307308°W / 42.6180752; -2.8307308 (Araba)
Buradón, 622 m 42°37′03″N 2°50′40″W / 42.6175722°N 2.8443765°W / 42.6175722; -2.8443765 (Araba)

Erreferentziak

↑ Euskaltzaindiaren Onomastika batzordea: «Onomastika batzordeak Toloño izenaren egokitasuna berretsi du», Euskaltzaindia.eus, 2010-10-21.
↑ Euskaltzaindia: «Aurrerantzean: 'Toloño mendilerroa', eta ez 'Cantabria mendilerroa'», Euskaltzaindia.eus.
↑ Euskaltzaindiaren 2010eko irizpena: [1] Euskera aldizkaria 2010, 55, 1. zk., 446-485. or.
↑ Mikel Gorrotxategi: «Toloño mendia Cantabriaren iparraldean dago», Deia.
↑ Euskal Herriko Mendien Katalogoa = Catalogo De Cimas De Euskal Herria, Euskal Mendizale Federazioa, 2007ko otsaila.

[1] Euskaltzaindiaren Onomastika batzordea: «Onomastika batzordeak Toloño izenaren egokitasuna berretsi du», Euskaltzaindia.eus, 2010-10-21.

[2] Euskaltzaindia: «Aurrerantzean: 'Toloño mendilerroa', eta ez 'Cantabria mendilerroa'», Euskaltzaindia.eus.

[3] Euskaltzaindiaren 2010eko irizpena: [1] Euskera aldizkaria 2010, 55, 1. zk., 446-485. or.

[4] Mikel Gorrotxategi: «Toloño mendia Cantabriaren iparraldean dago», Deia.

[5] Euskal Herriko Mendien Katalogoa = Catalogo De Cimas De Euskal Herria, Euskal Mendizale Federazioa, 2007ko otsaila.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ 7. lerroa: / 7. lerroa: @@
 [[Fitxategi:Tolono.jpg|thumb|left|[[Toloño]] mendia.]]
-Mendilerroaren izenak eztabaida handia sortu izan du. [[Euskaltzaindia]]k [[1990]]ean argitaratu zuen txostenean '''Toloño''' izena idazkietan zein herrietan [[José Antonio González Salazar]]rek jasotako testigantzetan agertzen zela ondorioztatu zuen. Aldiz, zenbait ikertzailek, batez ere [[Salvador Velilla]]k, ''Sierra de Cantabria'' izenaren alde jo zuten, mendilerroaren ekialdeko zatiari dagokionez. Egoera nahasiaren aurrean Akademiak txosten zehatzagoa argitaratu zuen [[2010]]ean.<ref>''Euskera'' 2010, 55, 1. zk., 446-485. or.</ref> Bere ondorio nagusiak hauexek dira:
+Mendilerroaren izenak eztabaida handia sortu izan du. [[Euskaltzaindia]]k [[1990]]ean argitaratu zuen txostenean '''Toloño''' izena idazkietan zein herrietan [[José Antonio González Salazar]]rek jasotako testigantzetan agertzen zela ondorioztatu zuen. Aldiz, zenbait ikertzailek, batez ere [[Salvador Velilla]]k, ''Sierra de Cantabria'' izenaren alde jo zuten, mendilerroaren ekialdeko zatiari dagokionez. Egoera nahasiaren aurrean Akademiak txosten zehatzagoa argitaratu zuen [[2010]]ean.<ref>Euskaltzaindiaren 2010eko irizpena: [http://www.euskaltzaindia.eus/dok/euskera/75353.pdf] ''Euskera aldizkaria'' 2010, 55, 1. zk., 446-485. or.</ref> Bere ondorio nagusiak hauexek dira:
 * '''Toloño''' izenaren erabilera oso zaharra da, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] dokumentatuta baitago. Mendilerro osoa izendatzeko ere testigantza ugari dago.
 * [[XIX. mendea]] arte hain mendilerro luzeentzat ez ohi zen izenik erabiltzen eta biztanleek zati bakoitza izendatzen zuen.