Jane Brigode

Jane Brigode
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Geetbets, 1870eko maiatzaren 30a
Herrialdea	Belgika
Heriotza	Forest, 1952ko maiatzaren 3a (81 urte)
Jarduerak
Jarduerak	politikaria eta emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea
Sinesmenak eta ideologia
Alderdi politikoa	Party for Freedom and Progress (en)

Jane Brigode, sortzez Ouwerx (Rummen, egun Geetbets, 1870eko maiatzaren 30a - Forest, Belgika, 1952ko maiatzaren 3a), Belgikako emakume politiko liberal eta feminista zen. Bereziki, hainbat erakunde politikoren sortzaileetako bat izan zen, hala nola Belgikako Emakumeen Sufragioaren aldeko Federazioa 1913an, Bruselako Barrutiko Emakume Liberalen Batasuna 1921ean eta Emakume Liberalen Federazio Nazionala 1923an, eta Belgikako Emakumearen Zuzenbidearen Ligako buru izan zen. 1937tik 1947ra, Belgikako Alderdi Liberaleko presidentekidea zen, postu hori bete zuen lehen emakumea.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gaztaroa eta prestakuntza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jane Brigode garai hartan goi-mailako ikasketak egin zituen emakume bakarretakoa zen. Maistra-titulua lortu zuen, baina badirudi ez zela inoiz lanbide horretan aritu.

François Brigode arkitektoarekin ezkondu zen, eta lau seme-alaba izan zituzten.

Konpromiso feminista[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jane Brigode aktibismo feministan sartu zen 1900eko hamarkadaren hasieratik.

1901ean, lege-proiektu bat idatzi zuen, emakumeek familia-kontseiluko kide izateko aukera izan zezaten. Lege-proiektu hori 1909ko abuztuaren 10eko Legea izan zuen ondorioz, eta lege-aurreproiektu bat, emakumeei 1908ko urtarrilaren 7an onartutako erregistro zibileko egintzetan testigantza emateko baimena ematen ziena.

1902an, Bruselan idazkari gisa egiten den nazioarteko konferentzia feministan parte hartu zuen. Gero, 1903an, Marie Popelinek 1892an sortutako Emakumearen Zuzenbidearen Belgikako Ligako diruzain bihurtu zen, gero bere batzorde zentraleko kide, eta, azkenik, 1908an idazkari.

1905ean Belgikako Emakumeen Kontseilua sortu zenean, Ligaren izenean sartu zen. Lehenik eta behin, legegintza-batzordeko idazkaria izan zen, eta, ondoren, lehendakaria.

Hezkuntzaren sektorean ere parte hartu zuen, eta, 1912tik 1927ra, Irakaskuntzaren Ligan parte hartu zuen. Horrela, maisuen eta maistren arteko eskubide-berdintasuna sustatu zuen.

1913tik aurrera, Emakumeen Zuzenbidearen Belgikako Ligaren zuzendaritza hartu zuen bere gain, eta Marie Popelin ordeztu zuen hura hil zenean. Urte hartan bertan, otsailaren 10ean, emakumeen sufragiorako Belgikako Federazioaren fundazioan parte hartu zuen.^[1]

Lehen Mundu Gerran, jarduera feministak murriztu egin ziren. 1914ko abuztuaren 8an, Jane Brigodek, Louise van den Plas eta Marguerite Nyssens-ekin batera, Belgikako Emakumeen Batasun Patriotikoa sortu zuen. Elkarte hori, batez ere, abertzalea eta karitatiboa zen, eta emakumeen arteko laguntza sustatzen zuen. Gerraren amaieraren ondoren, lanean jarraitu zuen.^[2]

Emakumeen sufragioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Berreskuratutako bakeak, sozialistek eta liberalek 21 urteko gizonentzako sufragio unibertsal puru eta sinplea ezartzea eskatu zuten: katolikoek eskaera horren alde egin zuten, betiere emakumeen sufragioa batera aurkezten bazen. Sozialistek eta liberalek bortizki egin zuten eskaera horren aurka, nahiz eta Alderdi Sozialistaren baitan jarrerak partekatzen jarraitu zuten, batez ere arrazoi estrategikoengatik.^[3]

Belgikako Emakumeen Sufragio Federazioak, Jane Brigode (liberala), Louise Van den Plas (katolikoa) eta Céline Dangotte-Limbosch (sozialista) buru zituela, manifestazioak, eskaerak eta hitzaldiak antolatu zituen herrialde osoan, Belgikako Emakumeen Kontseilu Nazionalaren laguntzarekin.

Mugimenduak aldizkari feministen babesa jaso zuen, hala nola Louise Van den Plas eta La Ligue, Emakumearen Zuzenbidearen Ligako eta Constance Teichmann Ligako organoa, 1910ean Anberesen sortua Elisabeth Belpairek, emakumeen gizarte-lan kristauak antolatzeko. Emakumeen boto-eskubidearen aldarrikapenari modu irekian aurka egin gabe, elkarte katoliko nagusiak ez ziren aldekoak, politikak emakumeak beren “emakume” eginkizunetatik aldentzeko beldur baitziren.^[3]

Azkenik, Parlamentuan konpromiso bat hartu zen, eta 1920ko apirilaren 15ean, udal-hauteskundeetarako emakumeen sufragioa ezartzen zuen legea onartu zen. 1921eko otsailaren 19ko lege batek ere hautagai bihurtu zituen. Udal-hauteskundeak egin zirenez, 1921eko abuztuaren 27ko lege berri batek berresten zuen emakumeak burgumaisu edo aholkulari bihur zitezkeela, senarraren aldez aurreko baimenarekin, baldin eta ezkonduta bazeuden.^[3] Hala ere, erdi-garaipen horrek ez zituen feministak ase, eta ez zituen aurkariak konbentzitu. Adibidez, osteko lege-proiektuak ez ziren onartu, emakumeen boto-eskubidea probintziako hauteskundeetara zabaltzea baitute helburu.^[4]

Alderdi liberala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jane Brigode, 1920an, alderdi liberalean sartu zen, eta, Marthe Boëlekin batera, emakumezkoen lehen biltzarra antolatu zuen.

1921ean, emakumeek parte hartu ahal izan zuten lehenengo hauteskundeetan, Jane Brigode kontseilari komunal liberal bihurtu zen, eta 1946ra arte etenik gabe jarraitu zuen, eta, 1927ra arte eta 1933tik 1936ra edo 1946ra arte, Instrukzio Publikoaren aholkulari ere izan zen, nahiz eta sozialistek emakume bat izendatzearen aurka egin.

1921ean, Marthe Boël-ekin sortu zuen Bruselako Barrutiko Emakume Liberalen Batasuna. Bestalde, Bruselako Barrutiko Federazioa, Marthe Boël eta Jane Brigoderen ahaleginak ahalegin, hauteskunde probintzial eta legegileetan emakumeek bozkatzearen guztiz kontrakoa izaten jarraitu zuen.^[3]

1923an, Alice De Keyser-Buysse-rekin batera, Emakume Liberalen Federazio Nazionala sortu zuten. Jane Brigode izan zen federazio horren ordezkaria Alderdiaren Kontseilu Nazionalean. Federazioaren helburua zen emakumeen talde politiko liberalen ahaleginak koordinatzea, propaganda liberalari laguntzea, batez ere emakumeen artean mugimendu politikoan interesa piztea eta emakumeen aldarrikapen politikoak eta sozialak aztertzea.^[3]

1930eko hamarkadan, emakume ezkonduaren lan-eskubidea murrizteko zlege-proposamenaren ondorioz emakumeen lan-askatasuna defendatzen duten elkarte feministekin ere bat egin zuen.^[3]

Bi gerren artean, Jane Brigode bat-bateko liberalismoaren figura garrantzitsu bihurtu zen.

1924tik aurrera, “hondamendiaren eta moraltasunik ezaren” aurka borrokatzeko kanpaina batean parte hartu zuen, Belgikako Liga Nazionalarekin eta Belgikako Emakumeen Batasun Abertzalearekin (1914an sortu zuena).

1937tik 1947ra, Jane Brigode Belgikako Alderdi Liberaleko presidentekidea zen. Lehendakariak dimisioa eman ondoren, alderdiaren lehendakaritza bere gain hartu zuen ezkutuan, Bigarren Mundu Gerran, eta etxean legez kanpoko bilerak antolatu zituen.

Gerraren ondoren, jakina, alderdi liberalaren lehendakaritzara itzuli zen. Hala ere, Jane Brigode izan zen partida bat zuzendu zuen lehen emakumea, Antoinette Spaak-ek FDFko zuzendaritza hartu baino hogeita hamar urte lehenago.^[2]

1921etik aurrera, emakumeek Senatuan botoa eman zezaketen, gerrari lotutako zenbait baldintza oso murriztaileren pean, baina batzar horretan hautatuak edo beste batekin aukeratuak izan zitezkeen, gizonen baldintza berberetan, salbu eta emakume ezkonduek senarraren baimena behar zutela.^[5] 1946an, Jane Brigode Alderdi Liberalerako Senaturako hautagaia izan zen, baina boto gutxi lortu zituen. Alderdi liberalak beste emakume bati, Georgette Ciselet-i, laguntzea erabaki zuen, nahiz eta ez zuen eskarmenturik hautagai politiko gisa, Jane Brigodek ez bezala. Izan ere, Brigodek hainbat agintaldi bete zituen, eta bi gerren arteko aldi osoan izan zen presidente. Hala, Georgette Ciselet izan zen Parlamentuan parte hartu zuen lehen emakume liberala.^[6]

Beste elkarte militante batzuetan ere parte hartu zuen, hala nola Familia Ugarien Ligan edo Minbiziaren aurkako Ligan.