Khvalynskeko kultura

Khvalynskeko kulturaren kokapena

Khvalynskeko kultura Kalkolitoan, k.a. V. milurtekoaren hasieran, Volgaren ertzean dagoen egungo Khvalynsk hiri inguruan garatu zen kultura arkeologikoa da. Kultura Erdi Eneolitoa, Eneolito Garatua edo Proto-kurgana bezala ere ezagutzen da. Neolito Goiztiarra edo Samarako kultura izan zuen aurretik, eta Neolito Berantiarrak edo Yamnaya kultura goiztiarrak ordezkatu zuen.

Hedadura eta iraupena

Khvalynskeko kultura iparraldean Saratovetik hegoaldean Iparraldeko Kaukasora hedatu zen, eta mendebaldean Azov itsasotik ekialdean Ural ibairaino.

Karbono-14 bidezko ikerketek aztarnategiko hilobietatik ateratako materialak k.a. 5000 eta k.a. 4500 urteen artean datatu dituzte. Material hau Khvalinsk I aztarnategitik dator, edo Khvalinsk Goiztiarretik. Khvalynsk II edo Khvalynsk Berantiarra Eneolito berantiarrekoa da.

Zenbait ikertzailek Khvalinsk I Eneolito berantiartzat ere jotzen dute, hau da, Samarako kulturaren garaikide. Gimbutasek, ordea, Samarako kultura zaharragoa zela uste zuen, eta Khvalynsk Eneolito Garatuan kokatzen zuen. Samarako kulturaren aztarnategi nahikorik ez dago arazoa konpontzeko.

Aztarnategiak

Khvalynskeko aztarnategia 30 x 26 metroko hilerri bat da, 158 gorpuzki inguru dituena, batez ere banakako hilobietan, nahiz eta batzuk bi-bost gorpuzki dituzten elkarrekin. Bizkarrez lurperatu zituzten, aurpegia gorantz eta belaunak tolestuta. Hamabi hilobi harrizko cairnez estalita zeuden. Sakrifizio-eremuak aurkitu zituzten, Samarakoen antzekoak, zaldi, ardi eta beste abere batzuen hondarrak zituztenak.

1929an hilobi indibidual bat aurkitu zuten Krivolutxien, hilobiratze-ostilamenduz eta gorpuzkiak okrez estalita, bizkarrez aurpegia gorantz eta belaunak uzkurtuta. Naltxiken, 67 metro luze eta 30 metro inguruko diametroa zuen harrizko kurgan bat aurkitu zuten, 121 hilobi indibidual zituena, hondarrak era berean jarrita.

Artefaktuak

Khvalynskek kurganen garapena agerian uzten du. Samaran hasi ziren banakako hilobiekin edo harriz estalitako talde txikiekin. Khvalinskeko kulturan taldeko hilobiak aurkitzen dira familia edo tokiko arrazoiengatik, arrazoiak argi ez badaude ere.

Hilobiratze-ostilamenduen aberastasunean desberdintasunak dauden arren, badirudi ez dagoela ezaugarri berezirik buruzagia markatzeko. Horrek ez du baztertzen buruzagi bat ere lurperatu izana. Ondorengo kurganetan, kurgana buruzagiarentzat eta bere segizioarentzat bakarrik gordetzen zuten, jende arrunta baztertuz.

Garapen horrek biztanleen arteko aberastasun-aldeak handitu egin zirela iradokitzen du, eta horrek, aldi berean, komunitate osoaren aberastasuna handitzea eta biztanleria handitzea dakar. Kurganen kultura mendebaldeko estepatik kanpo hedatzea populazioaren hazkundearekin lotu daiteke. Kulturaren arrakasta eta hedapen horren arrazoiak oraindik ez dira ezagutzen.

Kaukasian eta hegoaldeko Uraletan metala ezaguna zela badakigu. Khvalinskeko hilobiek metalezko eraztunak eta espiralak dituzte. Hala ere, apaingarriaz gain, ez dago bestelako erabilerarik. Harrizko armen eta beste objektu batzuen kalitatea puntu gorenera iritsi zen. Krivolutxiko hilobiak, Gimbutasek buruzagi batentzat hartzen duenak, silexezko daga luze bat eta gezi-puntak zituen, bi aldeetatik apainduak. Era berean, porfirozko aizkora baten orri bat aurkitu zuten heldulekuekin eta kirtenerako zulo bat zuelarik. Artefaktu-modelo horiek pixka bat geroago metalez agertuko liratekeen motakoak dira.

Era berean, bitxi pertsonal asko aurkitu ziren, hala nola maskor, harri edo animalien hortzetako aleak, harrizko edo hezurrezko besokoak eta basurde-letaginen belarritakoak. Indoeuroparrek apaintzeko hortzak erabiltzen zituzten animaliak basurdea, hartza, otsoa, oreina eta beste batzuk ziren. Hortz horietako batzuk lortzea zaila izango zen, eta horrek agian balio handiagoa emango zien. Ez dakigu truke-moneta gisa balioa zuten ala ez.

Aurkitutako artefaktuek ez dute aberastasun handirik erakusten. Badira zenbait froga aberastasuna ondasun galkorrak izango zirela adierazten dutenak. Aurkitutako buztinolen gainazalari buruzko ikerketa berri batek, buztina heze zegoen bitartean material galkorrarekin izandako kontaktuaren materia organikoaren laginak gordetzen dituztenak, buztinola apaintzeko erabili zituztela iradokitzen duten brodaturiko sokak eta oihalak ukitzea adierazten du.

Bibliografia

• J. P. Mallory, "Khvalynsk Culture", Encyclopedia of Indo-European Culture, Fitzroy Dearborn, 1997.
• Marija Gimbutas, "The Civilization of the Goddess", HarperSanFrancisco, 1991, ISBN 0-06-250368-5 edo ISBN 0-06-250337-5

Kanpo estekak

• Datuak: Q113965
• Multimedia: Khvalynsk culture / Q113965