Lankide:Irastortza/OpenVMS

Wikipedia, Entziklopedia askea

OpenVMS, sarritan VMS gisa ezagutzen dena, memorian oinarritutako sistema eragile multierabiltzailea, multiprozesatzailea eta birtuala da.[1] Denbora banatzeko, loteak prozesatzeko, transakzioak prozesatzeko eta lan-estazioak egiteko aplikazioak laguntzeko diseinatuta dago.[2] OpenVMS erabiltzen duten bezeroek hauek dituzte: bankuak eta finantza-zerbitzuak, ospitaleak eta osasun-arreta, telekomunikazio-operadoreak, sareko informazio-zerbitzuak eta industria-fabrikatzaileak.[3] 90eko eta 2000ko hamarkadetan, gutxi gorabehera milioi erdi VMS sistema zeuden martxan mundu osoan.[4][5][6]

Digital Equipment Corporation (DEC) enpresak kaleratu zuen lehen aldiz, VAX/VMS ( Virtual Address eXtension/Virtual Memory System [7] ) izenarekin, VAX-11/780 miniordenagailuarekin batera 1977an. [8] [9] Ondoren, DEC Alpha sistemetan, Itaniumen oinarritutako HPE Integritate Zerbitzarietan, [10] x86-64 hardwarean eta hiperbistetan exekutagarri izateko eraldaketak egin zitzaizkion OpenVMSri. [11] 2014az geroztik, OpenVMS VMS Software Inc enpresak garatzen du. (VSI). [12] OpenVMS bereziki ahaltsua da multzokatze sistemetan, hau da, sistema hainbat makina fisikotan banatzeko orduan. [13] Horri esker, multzokatze sistemetan exekutatzen diren aplikazioak eta haien datuak etengabe eskuragarri egon daitezke uneoro, sistema eragilearen softwarea edo hardwarea mantentze-lanetan edo eguneratzen daudenean ere bai. [14] Sistemaren zati bat suntsitzen bada ere eskuragarri egongo dira datuak. [15] 17 urte baino gehiago martxan egon diren VMS clusterrak erregistratu dira. [16]

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jatorria eta izen aldaketak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Digital-ek erabiltzen duen "VAX/VMS" estilizatua

1975eko apirilean, Digital Equipment Corporationek bere PDP-11 ordenagailu linearako 32 biteko luzapena diseinatzeko proiektuari ekin zion. Hardwarearen osagaiari Star kode-izena jarri zitzaion; sistema eragileari aldiz, Starlet. Roger Gourd izan zen VMS proiektuaren buru. Dave Cutler, Dick Hustvedt eta Peter Lipman software ingeniariek proiektu teknikoen arduradun gisa jardun zuten. Star eta Starlet proiektuen azken emaitza VAX-11/780 ordenagailua eta VAX/VMS sistema eragilea izan ziren. Starlet proiektuaren kode-izenak bizirik dirau VMS sistemaren hainbat liburutegietan, STARLET. OLB eta STARLET. MLB-en, adibidez. [17] VMS gehienbat VAX MACROn mihiztadura-lengoaian idatzi zen, baina zenbait osagai BLISS programazio-lengoaian idatzi ziren. [1]

VMSren lehenengo helburuetako bat DECek lehendik garatu zuen RSX-11M sistema eragilearekin bateragarri izatea lortzea izan zen. [1] V3.0 kaleratu baino lehen, VAX/VMSk RSX Application Migration Executive (RSX AME) izeneko bateragarritasun-geruza bat zuen, eta horri esker, RSX-11M softwarea VMSren gainean aldaketarik gabe exekutagarri egon zen. [18] RSX AMEk paper garrantzitsua jokatu zuen VAX/VMSren lehen bertsioetan, izan ere, RSX-11Mren erabiltzaile-moduko zenbait baliabide berrerabili egin ziren VAX/VMSn, berarentzako jatorrizko bertsioak argitaratu arte. [1] V3.0 bertsioa atera zenean, berrerabiltzen ziren baliabide guztiak VAX/VMSrentzako inplementatutakoek ordezkatu zituzten. VAX/VMS V4.0n, RSX AME oinarrizko sistematik kendu zen, eta VAX-11 RSX izeneko produktu batek ordezkatu zuen. [19]

Fitxategi:Vms-albert-cheshire-cat.png
"Albert the Cheshire Cat " (euskaraz, "Albert Cheshire Katua") VAX/VMSren maskota. DECUS VAX SIGek erabilia. [20] [21]

VAX/VMSren honako banaketak garatu ziren:

  • MicroVMS: MicroVAX eta VAXstation hardwarerako diseinatutako VAX/VMSren banaketa, garai hartako VAX sistema handienek baino memoria eta disko espazio txikiagoa zuena. MicroVMSk VAX/VMS hainbat baliabide-multzotan banatu zuen, era horretan, bezeroak bere eskakizun zehatzetara egokitu zezakeen VAX/VMS sistema, baliabideen azpimultzo bat instalatuz. [22] MicroVMS bertsioak VAX/VMSren V4.x bertsio bakoitzeko kaleratu ziren eta VAX/VMS V5.0 kaleratu zen arte. [23]
  • Mahaigaineko VMS: VAXstation sistemekin batera saldu zen VAX/VMSren banaketa bat izan zen, bizi laburrekoa. CD-ROM gisa saldu zen, zeinak VMS, DECwindows, DECnet, VAXcluster-entzako euskarria eta erabiltzaile ez-teknikoentzat diseinatutako konfigurazio prozesu bat zituen.[24] [25] Mahaigaineko VMS CDtik zuzenean exekutatu daiteke edo disko gogorrean instalatu daiteke. [26] Mahaigaineko VMS-k bere bertsio-eskema zuen V1.0etik hasita, VMSren V5.x bertsioei zegokiona. [27]
  • VAX/VMSen oinarritutako banaketa ez-ofiziala, MOS VP izenekoa ( errusieraz: Многофункциональная операционная система с виртуальной памятью, МОС ВП 'Funtzio anitzeko sistema eragilea memoria birt ualarekin ' ): [28] 1980ko hamarkadan Sobietar Batasunean sortu zen VAX klon hardwarearen SM 1700 linearako. [29] [30] MOS VPk alfabeto zirilikoa txertatu zuen softwarean eta erabiltzailearen interfazearen zatiak errusierara itzuli zituen. [31] MicroVMSren antzeko banaketak MicroMOS VP izenaz ezagunak, ( errusieraz: МикроМОС ВП ) edo MOS-32M ( errusieraz: МОС-32М ) ere sortu ziren errusieraz eta alfabeto zirilikoarekin.

1988ko apirilean V5.0 bertsioa kaleratu ondoren, DEC VAX/VMS VMS bezala izendatzen hasi zen bere dokumentazioan. [32] 1992ko uztailean, [33] DEC-ek VAX/VMS OpenVMS bezala berrizendatu zuen, software irekiko industriako estandarrak betetzen zituela adierazteko, horien artean POSIX eta Unixekiko bateragarritasuna, [34] eta VAXekiko konexioa bertan behera utzi zuen beste arkitektura baterako migrazioa egiten ari zelako. OpenVMS izena OpenVMS AXP V1.0 bertsioarekin erabili zen lehen aldiz 1992ko azaroan. DEC 1993ko ekainean hasi zen OpenVMS VAX izena erabiltzen, V6.0 bertsioa argitaratzean. [35]

OpenVMS Alfa arkitekturara eramatea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

OpenVMSren "Vernon the Shark" (euskaraz, "Vernon marrazoa") logotipoa [36]

1980ko hamarkadan, DECek VAX plataforma eta VMS sistema eragilea PRISM arkitektura eta MICA sistema eragilearekin ordezkatzea planeatu zuen. [37] 1988an proiektu hauek bertan behera utzi zituztenean, talde bat sortu zen RISCen oinarritutako Unix sistemen pareko errendimenduko VAX/VMS sistema berriak diseinatzeko. [38] VAXekin bateragarria zen prozesadore azkarrago bat diseinatzeko saiakerak porrot egin ostean, taldeak VMS eta bere aplikazioak PRISMen oinarritutako RISC arkitekturara eramatea bideragarria zela frogatu zuen. [39] Horrela sortu zen Alpha arkitektura. [40] VMS Alphara eramateko proiektua 1989an hasi zen, eta Alpha EV3n oinarritutako Alpha Demostrazio Unitate batean abiarazi zen lehen aldiz 1991 hasieran. [39] [41]

VMS eta VAX batera diseinatu izana oztopo handia izan zen VMS beste arkitertura batera eramaterako orduan, izan ere, VMS VAX arkitekturaren xehetasun batzuen menpe zegoen. [42] Gainera, VMSren nukleoaren, geruzetako produktuen eta bezeroek garatutako aplikazioen kopuru handi bat VAX MACRO muntaketa-kodean inplementatu zen. [1] VMS VAX arkitekturatik banatzeko egindako aldaketen artean MACRO-32 konpiladorea sortu zen, VAX MACRO goi-mailako lengoaia gisa tratatzen zuena, eta Alpha objektu-kodean konpilatzen zuen. [43] Konpilatzaileak VAX arkitekturaren behe-mailako zenbait xehetasun emulatzen zituen PALcoden, adibidez, etenen kudeaketa eta ilara atomikoaren aginduak.

VMS Alphara eramateak bi kode-base banatu sortu zituen: bata VAXentzat eta bestea Alpharentzat. [44] Alpha kode-liburutegia VAX/VMSren aurreko kode-base batean oinarritu zen, V5.4-2 bertsiokoan gutxi gorabehera. [45] 1992an Alpha AXP sistemetarako OpenVMSren lehen bertsioa kaleratu zen, OpenVMS AXP V1.0 izenarekin. 1994an, OpenVMS V6.1 kaleratzean, VAX eta Alpha aldaeren arteko funtzionalitate (eta bertsio-zenbaki) parekotasuna lortu zen, Oreka Funtzionala (ingelesez, Functional Equivalence) izenaz egin zen ezagun kaleratzea. [45] OpenVMS AXPren ekoizpen aurreko kalitate-argitalpenetan bertsioak 1.x moduan izendatzeak nahasmena sortu zuen bezero batzuengan eta hurrengo bertsioetarako aldatu egin zen bertsioak izendatzeko modua. [42]

VMS Alphara eraman zenean, hasieran 32 biteko sistema eragile gisa argitaratu zen. [43] Horri esker, 32 biteko VAXen idatzitako softwarearekin batergarria izango zela ziurtatu zen. 64 biteko helbideratzea Alpharako gehitu zen lehen aldiz, V7.0 bertsioan. [46] 64 biteko kodea 32 biteko kode zaharragoekin erabili ahal izateko, OpenVMSk ez du bereizketarik egiten 32 biteko eta 64 biteko exekutagarrien artean, horren ordez, 32 biteko eta 64 biteko erakusleak erabiltzeko aukera ematen du kode berean. [47] Azken horri erakusle mistoen euskarri deritzo. 64 biteko OpenVMS Alpha bertsioek 8TiB-ko gehienezko helbide-espazio birtuala onartzen dute (43 biteko helbide-espazioa), hau da, Alpha 21064 eta Alpha 21164-ek onartu dezaketen handiena. [48]

OpenVMSren soilik Alpharentzako funtzionalitate aipagarrienetako bat OpenVMS Galaxy izan zen, zeinak SMP zerbitzari bakar baten partizio logikoak sortzea ahalbidetu zuen, OpenVMSren hainbat instantzia exekutatzeko aldi berean. Galaxy-k baliabideen esleipen dinamikoa onartu zuen abian zebiltzan partizioentzako eta partizioen artean memoria partekatzeko gaitasuna ere eskaini zuen. [49] [50]

OpenVMS Intel Itanium arkitekturara eramatea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Fitxategi:OpenVMS logo Swoosh 30 lg.jpg
HPk OpenVMSrentzat erabiltzen duen "Swoosh" logotipoa

Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

VAXstation 4000ren 96 modeloa OpenVMS V6.1 exekutatzen, DECwindows Motif eta NCSA Mosaic arakatzailearekin batera.

Clusteringa edo konputagailuen multzokatzea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

OpenVMSk clusteringa onartzen du, hau da, ordenagailu ezberdinek sistema eragilearen instantzia propio bat exekutatzea onartzen du. Clustering-a aplikatu zaien ordenagailuak (nodo esaten zaio bakoitzari) erabat independenteak izan daitezke edo kanpo gailu batzuk partekatu ditzakete, hala nola, disko gogorrak, inprimagailuak, gailu zehatz batzuen kontrolagailuak, etab. Nodoen arteko komunikazioak sistemaren irudiaren abstrakzio bakarra (SSI siglez ezaguna, ingelesezko Single System Image) eskaintzen du. [51] Nahi izanez gero, nodoak elkarren artean konekta daitezke hardware-konexio jabedun baten bidez (Cluster Interconnect izenekoa) edo Ethernet konexio klasiko bat erabili daiteke konexioa egiteko.

OpenVMSk 96 nodo onartzen ditu cluster bakoitzeko. Arkitektura mistoko klusterrak ere onartzen ditu. [13] Arkitektura mistoei buruz ari garenean, OpenVMSk VAX, Alpha eta Itanium arkitektura duten ordenagailuak cluster berean onartzen dituela esan nahi dugu, hau da, arkitektura ezberdina duten ordenagailuak bateratu daitezkeela. OpenVMS clusterretan aurreikusitako edo aurreikusi gabeko etenaldi bat gertatuz gero, aplikazioek normaltasunez funtziona dezakete. [52] Aurreikusitako etenaldiak hardware eta software eguneratzeak izan daitezke, adibidez. [53]

Saregintza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

DECnet protokolo-multzoa VMSn integratuta dago xehetasun osoz eta horri esker urrunetik saioa has daiteke OpenVMS sistemetan, urrunetik fitxategietara sarbidea eskuratzeaz eta urrunetik inprimagailuak erabiltzeaz gain, besteak beste. [54] VMSren bertsio modernoek DECnet IV faseko protokolo tradizionala onartzen dute, baita OSIrekin bateragarria den V fasea ere ( DECnet-Plus izenez ere ezaguna). [55] TCP/IP protokoloak ere onartzen ditu OpenVMSk, baldin eta OpenVMSrako TCP/IP Zerbitzuak produktua instalatuta badago (hasieran VMS/ULTRIX izena jarri zitzaion, ondoren ULTRIX edo UCX). [56] [57] SSH, DHCP, FTP eta SMTP protokoloetarako euskarriak ere baditu OpenVMSk, denak ere, lehenengo aipatutakoa bezala, BSD sare-pilaren ataka batean oinarrituak daude. [58]

DECek PATHWORKS izeneko software pakete bat saldu zuen (jatorriz Personal Computer Systems Architecture edo PCSA izenez ezagutzen dena) MS-DOS, Microsoft Windows, OS/2 edo Apple Macintosh erabiltzen zuten ordenagailuak VMS sistemen terminal gisa funtzionatzea lortu nahi zuenarentzat. Software pakete horrek VMS sistemak fitxategi edo inprimaketa zerbitzari gisa erabiltzea ere ahalbidetzen zuen. [59] PATHWORKSek ostera OpenVMSrako zerbitzari aurreratua izena hartu zuen, eta azkenean Sambako VMS ataka batekin ordezkatu zuten Itanium arkitekturarako migrazioa egin zen garaian. [60]

DECek Local Area Transport (LAT) protokoloa sortu zuen, urruneko terminal eta inprimagailuei VMS sistema batera konektatzeko aukera ematen zien terminal zerbitzari baten bidez, adibidez, DECserver familiako baten bidez. [61]

Programazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

DECek (eta lekukoa hartu zioten enpresek) VMSn programazio-lengoaia ugari erabiltzeko aukera eman zuen. VMSn ofizialki onartzen diren hizkuntzak, egungoak edo historikoak, hauek dira: [62] [63]   OpenVMSren ezaugarri aipagarrietako bat Common Language Environment (euskaraz, Lengoaia Partekatuko Ingurunea) da, zorrozki definitutako estandarra, funtzio eta errutinen dei-hitzartuak zehazten dituena eta gainera, programazio-lengoiaren araberakoak ez diren pila, erregistro eta abarren erabilera zehazten duena. [64] Horregatik, posible da hizkuntza batean idatzitako errutina bati (adibidez, Fortran hizkuntzan) beste batetik (adibidez, COBOL) deitzea, beste hizkuntzaren xehetasunak jakin beharrik gabe. OpenVMS bera hizkuntza askotan dago kodetuta, baina lengoaia partekatuko inguruneari eta dei-hitzartuei esker hizkuntza guzti horien artean elkarbizitza lortzen da.[65] DECek Structure Definition Language (SDL, euskarara Datu Egituren Definiziorako Lengoaia gisa itzul daiteke) izeneko tresna bat sortu zuen, eta horri esker, lengoaia ezberdinetan erabiliko ziren datu-egituren definizioak erazagupen komun batetik sortzea lortu zuen, ezinbestekoa aipatutako elkarbizitza hori mantentzerako orduan. [66]

Garapenerako tresnak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

VAX/VMSren dokumentazioaren "Horma Grisa", Living Computers: Museum + Labs-en kokatua.

DECek softwarea garatzeko tresnen bilduma bat argitaratu zuen DECset izeneko produktu batean (jatorriz VAXset izenekoa). [62] Bilduma honen baitan honakoak zeuden: Language-Sensitive Editor (LSE, euskaraz Lengoaiekiko Editore Sentikorra) izeneko editore bisual bat OpenVMSrentzat apropos garatua, bertsioen kontrolerako sistema bat (Kode Kudeaketa Sistema edo CMS), programen exekuzioa ahalbidetzeko sistema bat (Moduluen Kudeaketa Sistema edo MMS, kode-fitxategietatik fitxategi exekutagarriak sortzeko), softwarearen analisi estatikoa egiteko sistema bat (Iturburu Kode Aztertzailea edo SCA, zeinak programa exekutatu gabe bere zuzentasuna aztertzeko balio duen), programen eraginkortasuna aztertzeko sistema bat (Errendimendu eta Estaldura Aztertzailea edo PCA, zeinak programaren analisi dinamikoa egin ondoren haren exekuzio-denborei buruzko azterketak egiteko balio duen) eta programen proba kasuak exekutatzeko laguntza ematen zuen sistema bat (Proba Digitalen Kudeatzailea edo DTM). [67] Horrez gain, sistema eragilean testu-editore batzuk ere sartu ziren, besteak beste, EDT, EVE eta TECO . [68]

OpenVMSren arazgailuak DECen konpilatzaile guztiak onartzeaz gain, beste hainbat programazio-lengoaietan lan egiteko gai ere bada. Eten-puntu eta zaintza-puntu bidezko arazketa egiteko gai da eta gainera, programa exekutatzen den momentu berean arazketa egitea ere onartzen du era interaktiboan, komando-lerroa edo erabiltzailearen interfaze grafikoa erabiliz. [69] Behe-mailako arazgailu batzuk ere badira, DELTA eta XDELTA izenekoak, kode arruntaz gain kode pribilegiatua duten programak arazteko erabili daitezkeenak. [70]

2019an, VSIk Visual Studio Code-n oinarritutako VMSentzako garapen-ingurune integratu ofiziala kaleratu zuen. [71] Horri esker, VMS aplikazioak urrunetik garatu eta araztu daitezke Microsoft Windows, macOS edo Linux lan-estazio batetik. [72]

Datu-baseen kudeaketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

DECek datu-baseak kudeatzeko aukerako produktu batzuk ekoitzi zituen VMSrentzat, eta horietako batzuk VAX Information Architecture izeneko familiaren baitan merkaturatu ziren. [73] Produktu horiek azpiko hauek dira:

  • Rdb: hasiera batean Relational Data Operator (RDO, euskaraz Erlazionatutako Datuen Antolatzailea) kontsulta-interfazea erabiltzen zuen datu-base erlazionala, baina gero SQL erabiltzera igaro dena. [74]
  • DBMS: CODASYL sare-eredua eta Data Manipulation Language (DML, euskaraz Datuak Aldatzeko Lengoaia) erabiltzen dituen datu-baseak kudeatzeko sistema (DBKS).
  • Digital Standard MUMPS (DSM): programazio-lengoaia integratua eta gako-balio motako datu-basea. [62]
  • Common Data Dictionary (CDD, euskaraz Datu Hiztegi Partekatua): datu-baseko eskema gordetzeko biltegi nagusia, aplikazio ezberdinen artean datu-baseen eskemak partekatzeko eta programazio-lengoaia ezberdinetan erabiltzeko datu-definizioak sortzeko aukera ematen duena.
  • DATATRIEVE: RMS fitxategietako eta Rdb eta DBMS datu-baseetako datuak atzi ditzakeen kontsultak eta txostenak egiteko tresna.
  • Aplikazioen Kontrolerako Kudeaketa Sistema (ACMS): transakzioak prozesatzeko gailua, zeinari esker aplikazioak sortu daitezkeen maila altuko Lan Deskribapen Lengoaiak (ingelesez, Task Description Language edo TDL) erabiliz. Transakzio baten urrats indibidualak DCL komandoak edo Common Language Environment prozedurak erabiliz inplementa daitezke. Erabiltzaile-interfazeak TDMS, DECforms edo Digital-en ALL-IN-1 ofimatika produktua erabiliz inplementa daitezke. [75]
  • RALLY, DECadmire - Datubaseetan segurtasun kopiak edukiko dituzten aplikazioak sortzeko laugarren belaunaldiko programazio-lengoaiak (4GLs). [76] Beraunduago, DECadmire-k ACMS-ekin bat egin zuen, eta horren ondoren Windows PCetarako Visual Basic erabiltzen duten bezero-zerbitzari aplikazioak sortzeko euskarria gehitu zion.[77]

1994an, DECek Rdb, DBMS eta CDD Oracle enpresari saldu zizkion, eta egun enpresa horrek produktu horiek garatzen jarraitzen du. [78] 1995ean, DECek DSM InterSystems enpresari saldu zion, eta honek Open M izena jarri zion, baina azkenean berak hasiera-hasieratik garatutako Caché produktuarekin ordezkatzea erabaki zuen. [79]

Aipatutakoez gain, OpenVMSn datu-baseak kudeatzeko sistema hauek ere erabil daitezke: MariaDB, [80] Mimer SQL [81] eta System 1032. [82]

Erabiltzaile-interfazeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

OpenVMS Alpha V8.4-2L1, DCL CLI erakusten terminaleko saio batean.

Hasieran, VMS modu interaktiboan erabiltzeko eta kudeatzeko diseinatu zen DECen testuan oinarritutako bideo-terminalak (adibidez, VT100 ) edo paperezko terminalak (adibidez, DECwriter seriea) erabiliz. 1984an VAXstation lerroa aurkeztu zenetik, VMSk lan-estazioetan edo X terminaletan (adibidez, VT1000 seriea) erabiltzeko erabiltzaile-interfaze grafikoak ere onartzen ditu.

Testuan oinarritutako erabiltzaile-interfazeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

DIGITAL Komando-lengoaia (DCL) izan da OpenVMSren komando lengoaia interpretatzaile (CLI) nagusia sistema eragilearen lehen bertsioa argitaratu zenetik.[18][2] Hala ere, badira beste zenbait komando lengoaia ofizial OpenVMSn, hala nola, RSX-11 MCR (VAXen bakarrik) eta hainbat Unix shell.[62] Gainera, DECek testuetan oinarritutako erabiltzaile-interfazeak baliatzen dituzten aplikazioak garatzeko hainbat tresa argitaratu zituen, adibidez, Form Management System (FMS, euskara Inprimakiak Kudeatzeko Sistema bezala itzuli daiteke) and Terminal Data Management System (TDMS, euskaraz Terminaleko Datuen Kudeaketarako Sistema), ondoren DECforms-ek ordezkatu zituen.[83][84][85] Beheko mailako interfaze bat ere badago, Screen Management Services (SMG$, euskaraz Monitoreen Kudeaketarako Zerbitzuak) izenekoa, Unix curses-en antzekoa.[86]

Erabiltzaile-interfaze grafikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Fitxategi:VAX-VMS-VWS.png
VWS 4.5 VAX/VMS V5.5-2 bertsioa exekutatzen
Fitxategi:VMS-XUI-Colour.png
DECwindows XUI leiho-administratzailea, VAX/VMS V5.5-2 exekutatzen

VMSk bere historian zehar GUI interfaze ugari erabili ditu:

  • VMSren jatorrizko interfaze grafikoa VMS Workstation Software (VWS) izan zen, 1984ean VAXstation-entzat sortu zen leiho-sistema jabeduna.[87] User Interface Services izeneko (UIS, euskaraz Erabiltzaile-interfazearen Zerbitzuak) izeneko API bat ere kaleratu zen berarekin batera.[88] VAX hardware sorta mugatu batekin funtzionatu zuen.
  • 1989an, DECek VWSren ordez DECwindows txertatu zion OpenVMSri, X11n oinarritutako leiho-sistema.[89] VAX/VMS V5.1 bertsioan aplikatu zen aldaketa.[90] DECwindows-en lehen bertsioek X User Interface (XUI) izeneko erreminta-kit baten gainean eraikitako interfazea eduki zuten. UISX izeneko produktu bat ere eskaini zen, VWS/UIS aplikazioak DECwindows-en exekutatu ahal izateko.[91] Ondoren, Open Software Foundation-ek erabili zituen XUko zatiak, Motif erreminta-kita garatzean oinarri gisa.[92]
  • 1991n, DECek Motif erreminta-kitak XUI ordezkatu zuen, eta hala DECwindows Motif sortu zen.[93] Horren ondorioz, Motif Leiho Kudeatzailea (ingelesez, Motif Window Manager) OpenVMSren lehenetsitako interfazea bihurtu zen, nahiz eta XUI Leiho Kudeatzaileak erabilgarri izaten jarraitu.[90]
  • 1996an, OpenVMS V7.1en zati gisa, DECek New Desktop (euskaraz, Mahaigain Berria) interfazea atera zuen DECwindows Motif-en txertatzeko, Common Desktop Environment-en (CDE, euskaraz, Mahaigain Ingurune Bateratua) oinarritua.[90][94] Alpha eta Itanium sistemetan, saioa hastean MWMn oinarritutako erabiltzaile-interfazerik zaharrena (("DECwindows Desktop" izenekoa) hauta daiteke oraindik. New Desktop mahaigaina ez zen inoiz OpenVMSren VAX bertsioetara transferitu.

90eko hamarkadan DEC-Alpha lan-estazioetan exekutatzen diren VMSren bertsioek OpenGL[95] eta Advanced Graphics Port (AGP) egokigailu grafikoak erabiltzeko aukera eman zuten. VMSk estandar grafiko zaharragoak ere onartzen ditu, hala nola GKS eta PHIGS.[96][97] DECwindows-en bertsio modernoak X.Org Server-en oinarritzen dira.[2]

Segurtasuna[aldatu | aldatu iturburu kodea]

OpenVMSn ez dira gutxi segurtasuna bermatzeko tresnak, horien artean, segurtasun identifikatzaileak, baliabide identifikatzaileak, azpisistema identifikatzaileak, ACLak, sarkin atzemangailuak eta alarmak aurki daitezke beste hainbaten artean.[98] Estatu Batuetako Konputagailu Sistemen Fidagarritasunaren Ebaluazio Irizpideak jarraituta, OpenVMS C2 klasearen barnean kokatzen da (hau da, fidagarritasun maila ertaina) eta SEVMS bertsioa, zeina segurtasuna handitzeko argitaratu zen, B1 klasean (fidagarritasun maila altua).[99] ITSEC sistema informatikoen segurtasun maila neurtzeko eskalan, E3 da OpenVMSren nota (E0 da atera daitekeen nota baxuena, E6 altuena).[100] Pasahitzak Purdyren polinomioa erabiliz hasheatzen dira.

Ahuldadeak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • VMSren lehen bertsioetan, erabiltzaile-kontu pribilegiatu batzuk sartu ziren (SYSTEM, FIELD, SYSTEST eta DECNET barne), eta sarritan kontu horien pasahitzak ez ziren aldatzen sistemak kaleratzean.[101][102] Hainbat konputagailu har sortu ziren, WANK harra eta Bizarzuri (ingelesez Father Christmas) harra kasu, kontu horien lehenespenezko pasahitzak eskuratu eta DECnet sareetara sarbidea lortzeko.[103] V5.0 bertsioan lehenetsitako pasahitzak aldatu egin ziren eta harrezkero sistemaren konfigurazioan kontu horietarako pasahitzak zehaztu behar izan zituzten erabiltzaileek nahitaez.[23]
  • 2017an, VMSk 33 urtetan konturatu gabe edukitako zaurgarritasun bat atzeman zen VAX eta Alphan, eta ondorengo CVE ID CVE-Page Modulu:Citation/CS1/styles.css has no content. esleitu zitzaion. Eragindako plataformetan, zaurgarritasun horri esker, DCL komando-lerrora sartzeko aukera zuen erasotzaile batek baimen eskalada bidezko eraso bat eginez. Zaurgarritasuna honela azal daiteke: DCL komando kudeatzaileak bere kodean akats bat zuen bufer-gainezkatzea tratatzerako orduan, horri esker, erabiltzaileak exekutatzen zegoen programa bat geldiaraziz gero CTRL/Y erabiliz, DCLk exekutatzen zegoen programa horren baimen edo pribilegioak aitortuko zizkiokeen erabiltzaileari.[104] Erasotzaileek akats hori erabiliz haien kontuei zegozkien baimenak gainditzeko aukera izan zuten, baldin eta baimen gehiago zituen programa bat geldiaraztea lortzen bazuten.[105]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b c d e OpenVMS at 20 Nothing stops it. Digital Equipment Corporation October 1997.
  2. ↑ a b c Software Product Description and QuickSpecs - VSI OpenVMS Version 8.4-2L1 for Integrity servers. VMS Software Inc. July 2019.
  3. ↑ VSI Business & New Products Update – April 9, 2019. VSI April 2019.
  4. ↑ Drew Robb. (2004-11-01). «OpenVMS survives and thrives» computerworld.com.
  5. ↑ Tao Ai Lei. (1998-05-30). «Digital tries to salvage OpenVMS» computerworld.co.nz.
  6. ↑ Jesse Lipcon. (October 1997). OpenVMS: 20 Years of Renewal. Digital Equipment Corporation.
  7. ↑ «VAX-11/780 Hardware Handbook» ece.cmu.edu 1979.
  8. ↑ Patrick Thibodeau. (June 11, 2013). «OpenVMS, R.I.P. 1977-2020?» Computerworld.
  9. ↑ VAX 11/780 - OLD-COMPUTERS.COM : HISTORY / detailed info. .
  10. ↑ VSI Products. VSI.
  11. ↑ «Rollout of V9.0 and Beyond» VSI 19 May 2020.
  12. ↑ «HP hands off OpenVMS development to VSI» Tech Times August 1, 2014.
  13. ↑ a b «VSI Products - Clusters» VSI.
  14. ↑ Cluster Uptime. 2003-11-28.
  15. ↑ Commerzbank Survives 9/11 with OpenVMS Clusters. July 2009.
  16. ↑ February 2018 Business & Technical Update. VSI February 2018.
  17. ↑ Stephen Hoffman. (September 2006). «What is OpenVMS? What is its history?» hoffmanlabs.com.
  18. ↑ a b Software Product Description - VAX/VMS Operating System, Version 1.0. Digital Equipment Corporation September 1978.
  19. ↑ Software Product Description VAX-11 RSX, Version 1.0. Digital Equipment Corporation October 1984.
  20. ↑ «Hello from....well what used to be SpitBrook» openvmshobbyist.com 2007-02-27.
  21. ↑ «Computer system VAX/VMS» altiq.se.
  22. ↑ «Micro VMS operating system» Computerworld: 7. June 18, 1984.
  23. ↑ a b VMS Version 5.0 Release Notes. DEC April 1988. Aipuaren errorea: Invalid <ref> tag; name "vms-5.0-rel-notes" defined multiple times with different content
  24. ↑ Bob McCormick. (1989-01-11). «DECUServe WORKSTATIONS Conference 8» home.iae.nl.
  25. ↑ «Office Archaeology» blog.nozell.com 2004-02-24.
  26. ↑ Software Product Description - Desktop-VMS, Version 1.2. Digital January 1991.
  27. ↑ «OpenVMS pages of proGIS Germany» vaxarchive.org.
  28. ↑ Txantiloi:Russian Computer Complexes, Technical Equipment, Software And Support Of The System Of Small Electronic Computer Machines (SM Computer). Soviet Union Research Institute of Information and Economics May 1989.
  29. ↑ Txantiloi:Russian Prokhorov N.L.; Gorskiy V.E.. «Basic software for 32-bit SM computer models» Software Systems Journal 1988 (3).
  30. ↑ Txantiloi:Russian Egorov G.A.; Ostapenko G.P.; Stolyar N.G.; Shaposhnikov V.A.. «Multifunctional operating system that supports virtual memory for 32-bit computers» Software Systems Journal 1988 (4).
  31. ↑ Txantiloi:Russian «Installing OS MOS-32M» pdp-11.ru 2012-06-16.
  32. ↑ VMS Version 5.0 Release Notes. Digital Equipment Corporation April 1988.
  33. ↑ Digital Introduces First Generation of OpenVMS Alpha-Ready Systems. Digital Equipment Corporation 1992-07-15.
  34. ↑ OpenVMS Definition from PC Magazine Encyclopedia. .
  35. ↑ Arne Vajhøj. (1999-11-29). «OpenVMS FAQ - What is the difference between VMS and OpenVMS?» vaxmacro.de.
  36. ↑ «History of the Vernon the VMS shark» vaxination.ca.
  37. ↑ Dave Cutler. (1988-05-30). «DECwest/SDT Agenda» bitsavers.org.
  38. ↑ EV-4 (1992). 2008-02-24.
  39. ↑ a b Comerford, R.. (July 1992). «How DEC developed Alpha» IEEE Spectrum 29 (7): 26–31.  doi:10.1109/6.144508..
  40. ↑ Managing Technological Leaps: A study of DEC's Alpha Design Team. April 1993.
  41. ↑ Supnik, Robert M.. (1993). «Digital's Alpha project» Communications of the ACM 36 (2): 30–32.  doi:10.1145/151220.151223. ISSN 0001-0782..
  42. ↑ a b Clair Grant. (June 2005). «Porting OpenVMS to HP Integrity Servers» OpenVMS Technical Journal 6.
  43. ↑ a b Nancy P. Kronenberg; Thomas R. Benson; Wayne M. Cardoza; Ravindran Jagannathan; Benjamin J. Thomas III. (1992). «Porting OpenVMS from VAX to Alpha AXP» Digital Technical Journal 4 (4).
  44. ↑ «Access to OpenVMS Source Code?» HP OpenVMS Systems ask the wizard September 2, 1999.
  45. ↑ a b OpenVMS Compatibility Between VAX and Alpha. Digital Equipment Corporation May 1995.
  46. ↑ «Extending OpenVMS for 64-bit Addressable Virtual Memory» Digital Technical Journal 8 (2): 57–71. 1996.
  47. ↑ «The OpenVMS Mixed Pointer Size Environment» Digital Technical Journal 8 (2): 72–82. 1996.
  48. ↑ VSI OpenVMS Programming Concepts Manual, Vol. 1. VSI April 2020.
  49. ↑ HP OpenVMS Alpha Partitioning and Galaxy Guide. HP September 2003.
  50. ↑ James Niccolai. (1998-10-14). Compaq details strategy for OpenVMS. Australian Reseller News.
  51. ↑ VSI OpenVMS Cluster Systems. VSI August 2019.
  52. ↑ Building Dependable Systems: The OpenVMS Approach. DEC May 1994.
  53. ↑ Cluster Uptime. 2003-11-28.
  54. ↑ DECnet for OpenVMS Guide to Networking. VSI August 2020.
  55. ↑ VSI Products - DECnet. VSI.
  56. ↑ VMS/ULTRIX System Manager's Guide. Digital Equipment Corporation September 1990.
  57. ↑ VSI OpenVMS TCP/IP User's Guide. VSI August 2019.
  58. ↑ Robert Rappaport; Yanick Pouffary; Steve Lieman; Mary J. Marotta. (2004). «Parallelism and Performance in the OpenVMS TCP/IP Kernel» OpenVMS Technical Journal 4.
  59. ↑ Alan Abrahams; David A. Low. (1992). «An Overview of the PATHWORKS Product Family» Digital Technical Journal 4 (1).
  60. ↑ Andy Goldstein. (2005). «Samba and OpenVMS» de.openvms.org.
  61. ↑ Local Area Transport Network Concepts. DEC June 1988.
  62. ↑ a b c d «VAX/VMS Software Language and Tools Handbook» bitsavers.org 1985.
  63. ↑ «VSI List of Products» VSI.
  64. ↑ VSI OpenVMS Calling Standard. January 2021.
  65. ↑ VSI OpenVMS Programming Concepts Manual, Volume II. VSI April 2020.
  66. ↑ «SDL, LANGUAGE, Data Structure/Interface Definition Language» digiater.nl November 1996.
  67. ↑ «DECset» VSI.
  68. ↑ VSI OpenVMS DCL Dictionary: A-M. VSI April 2020.
  69. ↑ VSI OpenVMS Debugger Manual. VSI June 2020.
  70. ↑ VSI OpenVMS Delta/XDelta Debugger Manual. VSI August 2019.
  71. ↑ OpenVMS Rolling Roadmap. VSI December 2019.
  72. ↑ «VMS IDE» marketplace.visualstudio.com.
  73. ↑ VAX/VMS Software Information Management Handbook. Digital Equipment Corporation 1985.
  74. ↑ Ian Smith. (2004). Rdb's First 20 Years: Memories and Highlights. .
  75. ↑ Compaq ACMS for OpenVMS Getting Started. Compaq December 1999.
  76. ↑ Building Dependable Systems: The OpenVMS Approach. Digital Equipment Corporation March 1994.
  77. ↑ Cover Letter for DECADMIRE V2.1 MUP Kit - DECADMIRE V2.1A. Digital Equipment Corporation 1995.
  78. ↑ Kevin Duffy; Philippe Vigier. (2004). Oracle Rdb Status and Direction. .
  79. ↑ Larry Goelz; John Paladino. (1999-05-31). Cover Letter re DSM. Compaq.
  80. ↑ Neil Rieck. (2020-06-29). OpenVMS Notes MySQL and MariaDB. .
  81. ↑ Bengt Gunne. (2017). Mimer SQL on OpenVMS Present and Future. .
  82. ↑ Rocket Software System 1032. Rocket Software.
  83. ↑ «Software Product Description HP DECforms for OpenVMS, Version 4.0» Hewlett Packard Enterprise August 2006.
  84. ↑ «Software Product Description HP FMS for OpenVMS, Version 2.5» Hewlett Packard Enterprise January 2005.
  85. ↑ «Compaq TDMS for OpenVMS VAX, Version 1.9B» Hewlett Packard Enterprise July 2002.
  86. ↑ «OpenVMS RTL Screen Management (SMG$) Manual» Hewlett Packard Enterprise 2001.
  87. ↑ Rick Spitz; Peter George; Stephen Zalewski. (1986). «The Making of a Micro VAX Workstation» Digital Technical Journal 1 (2).
  88. ↑ MicroVMS Workstation Graphics Programming Guide. Digital Equipment Corporation May 1986.
  89. ↑ Scott A. McGregor. (1990). «An Overview of the DECwindows Architecture» Digital Technical Journal (Digital Equipment Corporation) 2 (3).
  90. ↑ a b c «(Open)VMS(/ VAX), Version overview» vaxmacro.de.
  91. ↑ «Migrating VWS/UIS Applications to DECwindows?» HP OpenVMS ask the wizard November 9, 2004.
  92. ↑ Janet Dobbs. (August 1989). «Strategies for Writing Graphical UNIX Applications Productively and Portably» AUUG Newsletter 104: 50..
  93. ↑ «Using DECwindows Motif for OpenVMS» VSI October 2019.
  94. ↑ Getting Started With the New Desktop. Digital Equipment Corporation May 1996.
  95. ↑ OpenGL Frequently Asked Questions (FAQ) [1/3]. Faqs.org. Retrieved on 2013-07-17.
  96. ↑ Software Product Description VSI Graphical Kernel System. VSI 2017.
  97. ↑ «Software Product Description DEC PHIGS Version 3.1 for OpenVMS VAX» Hewlett Packard Enterprise April 1995.
  98. ↑ VSI OpenVMS Guide to System Security. VSI December 2019.
  99. ↑ National Computer Security Center (NCSC) Trusted Product Evaluation List (TPEL)
  100. ↑ HP OpenVMS Guide to System Security. Hewlett Packard September 2003.
  101. ↑ Green, James L.; Sisson, Patricia L.. (June 1989). «The "Father Christmas" Worm» 12th National Computer Security Conference Proceedings.
  102. ↑ Kevin Rich. (November 2004). Security Audit on OpenVMS: An Internal Auditor's Perspective. SANS Institute.
  103. ↑ Claes Nyberg; Christer Oberg; James Tusini. (2011-01-20). «DEFCON 16: Hacking OpenVMS» YouTube.
  104. ↑ On the internal workings of the CTRL-Y mechanism, see: OpenVMS AXP Internals and Data Structures, Version 1.5, sections 30.6.5.1 (CTRL/Y Processing) and 30.6.5.4 (CONTINUE Command) at pp. 1074–1076.
  105. ↑ John Leyden. (2018-02-06). «Ghost in the DCL shell: OpenVMS, touted as ultra reliable, had a local root hole for 30 years» theregister.com.
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Lankide:Irastortza/OpenVMS&oldid=8974917"(e)tik eskuratuta