Maleta (eleberria)
| Maleta (eleberria) | |
|---|---|
| Jatorria | |
| Egilea(k) | Sergei Dovlatov |
| Argitaratze-data | 1986 |
| Ezaugarriak | |
| Hizkuntza | errusiera |
Maleta (errusieraz: Чемодан) Sergei Dovlatov idazlearen ipuin bilduma da, 1986an Hermitage argitaletxeak (Ann Arbor) argitaratua. Errusian Moskovski rabotchi argitaletxean plazaratu zen lehen aldiz 1991ean. Irakurketa pertsonalerako pizgarri gisa Errusiako Hezkuntza eta Zientzia Ministerioak zabaltzen duen 100 liburu Errusiako Federazioko ikasleentzat zerrendan sartu zen 2013an. Euskarazko bertsioa 2014an Erein-igelak argitaratu zuen Amaia Apalauzaren itzulpenarekin.
Errusian bizi zuen mundu garratza, absurdoa eta zentzugabea agerian uzten du Idazleak liburuan. Estilo arinean idatzita dago, baina estilo zorrotza, fina, gardena, sarkastikoa, eta ziztakaria ere bada. Eta dena vozka askoz bustirik.[1]
Edukia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Istorioko protagonista (Dovlatov bera) SESBtik Estatu Batuetara emigratzeko asmotan dela, hara non esaten dioten hiru maleta besterik ezin duela eraman berarekin. Puskak biltzen hasi, eta ohartzen da hiru maleta ez, kartoizko maleta txiki bakar bat aski duela bere ondasun guztiak sartzeko. New Yorkera iristen denean armairu batera botatzen du maleta ireki gabe. Lau urte geroago irekitzen du maleta eta bertan aurkitzen duena hau da: traje bat, popelinazko alkandora bat, bota pare bat paperean bilduta, panazko jaka bat, txapka txano faltsu bat, krepezko hiru galtzerdi pare, gidari-eskularru pare bat, eta ofizial baten larruzko gerrikoa. Objektu horietako bakoitza oroitzapen bat da. Eta halaxe abiatzen da kontakizuna, ipuin bat josiz maletan sartu dituen objektu bakoitzaren inguruan. Oroitzapen bat objektu bakoitzeko.
Krepezko galtzerdi finlandiarrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Egoera ekonomiko zail batean, istorioaren heroiak lagun batekin Finlandiako emakume batzuei SESBn oso gustukoak diren inportazioko galtzerdi finlandiar asko erosi nahi dizkiete. Galtzerdi bikote bakoitza hiru errublotan saldu ahal izango dezakete, eta horrela ditu dezente irabazi. Zoritxarrez, sobietar industriak antzeko galtzerdi asko ekoizten ditu bat-batean eta dendak laurogei kopeketan saltzen dira, lau aldiz merkeago. Finlandiako galtzerdiak salezin bihurtzen dira. Kontsolamendu bakarra dute protagonistek: beren galtzerdiek Made in Finland zigilua dute.
Alkatearen botak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Heroia hargin-brigada batean sartzen da. Lomonosov artista irudikatzen duen behe-erliebe bat egiteaz arduratzen dira izen bereko metro-geltokirako. Lana bukatzean, oturuntza bat antolatzen da inauguraziorako. Narratzailea Alexander Sizov alkatearen mahai berean dago eta ohartzen da horrek zapatak kendu eta mahai azpian utzi dituela. Hartzen ditu botak eta bere maleta batean jartzen ditu.
Traje gurutzatu egokia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Arthur izeneko suediar bat heldu da egunkariaren erredakziora. Biharamunean narratzaileari diotso zuzendariak Arthur hori espioi bat izan daitekeela. Arthurrengana hurbildu ahal izateko, zuzendariak kontalariari suediera antzokira eramateko gomendatzen dio. Baina narratzaileak ez dauka horretarako jantzi egokirik. eta gainera, aspalditik traje baten beharra izan du bere jardueretarako. Azkenik, zuzendariak traje gurutzatu bat erosten dio saltoki batean.
Ofizial baten gerrikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Narratzailearen soldadutza-garaian gertatzen da ekintza, kartzela batean zaindaria denean. Egun batean, agintari nagusiak preso bat (zek) Losser ospitale psikiatrikora gidatzeko eskatzen dio, kanpalekutik kilometro gutxira. Tchouriline izeneko lankide bat doa berarekin presoa zaintzeko. Tchourilinek ofizialek erabili ohi duten larruzko gerriko sendo bat lortu du, eta berunez estali du itura emateko eta sendoago izateko. Borroka bat hasten denean, gerrikoa buruen gainetik dabilen arma izugarria bihurtzen da.
Fernand Légerren jaka[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kontalariak Nikolai Cherkassov aktore errusiarraren familiarekin izandako adiskidetasuna gogoratzen du. "Herriko Artista" hau hil ondoren, bere alarguna Nina Tcherkassova Parisera doa, pertsona ospetsuak ezagutu eta opariekin itzultzen da Errusiara. Dovlatov-entzat panazko jaka zahar bat ekarri zuen, ukondoak gastatuta eta botoiak galduta dituena. Gainera, lepotik gertu eta mahuka batean olio-pintura orbantxoak agertzen dira. Opari hori Fernand Legerrek erabilitako jaka izan zen.
Popelinezko alkandora[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Otsailaren 18an, hauteskunde egunean, jendea botoa ematera joan dadin jarduten duen neska bat etorri zen Dovlatoven etxera bozkatzera joan dadin animatzeko. Botoa ematera joan beharrean, Dovlatov zinemara joaten da neskarekin Andrei Tarkovskyren Ivanen haurtzaroa ikustera. Zinema amaitu ostean, elkarte kultural baten tabernara (Maison des gens de lettres-era) joaten dira, eta han Sergeik Lena ondo ezagutuko du (botoaren bila joan den neska hori da). Alde egin aurretik, neskak Errumaniatik inportatutako popelina-alkandora bat oparitzen dio.
Neguko txanoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Bere lehengusu Boriarekin, liburuko heroia Sovietskaya hotelera joango da, non Lvoveko hiru emakume film dokumental bat grabatzeko zain dauden. Hasierako solasaldien ondoren, neska horietako batek, Ritak, berarekin ekoizpen-zuzendariaren bila aireportura laguntzeko eskatuko dio. Taxi-geltokian, taxi bat lortzeko borroka piztu da. Poliziak ereesku hartzen du. Geroago, zaurituentzako trauma-zentron agertzen da. Azkenik, pintxo-merienda batean bukatzen dute. Dovlatov azkenean etxera itzultzen da katu ilez egindako txapka neguko txano bat jantzita.
Gidari-eskularruak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Schlippenbach kazetariak Dovlatoveri proposatu dio film amateur batean paper nagusia jokatzeko, eta onartu du gero. Pedro I.a Handiaren papera jokatu behar du, XX. mendera bizitzera etorri dena eta munduaren alderdi berriekin harrituta geratzen dena. Jantzi egokien bila estudiora joan eta ileorde beltz bat, jantzi berezi bat, kapelua, eta eskularruak aurkitzen dituzte, lehen errusiar automobilistek janzten zituztenen modukoak.[2] Garagardoa saltzen duen postu baten ondoan filmatzea da eszenetako bat. Narratzaile mozorrotuaren beldurra da halako arropekin ergeltzat hartuko dutela. Baina bere beldurrak ez daude justifikatuta eta inork ez du harridura txikienik erakusten.
Argitalpenaren historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Valeri Popov idazlearen arabera, Dovlatovek Maleta-ren eskuizkribua eman zion Igor Efimovi editoreari oraindik guztiz bukatuta ez zegoela. Eztabaidan hasi ziren ipuin-bilduma ea liburu txiki bereizi gisa editatu behar ote zen edo beste ipuin gehiagarririk sartu behar ote zen.[3]
Dovlatovi bidalitako gutun batean, 1985eko martxokoa, Igor Efimovek diotso bereziki Fernand Légerren jaka eta Txapka ipuinak gustatzen zitzaizkola. Editorearen gutun horri erantzunez, Dovlatovek bi zirriborro berri bidali zizkion: bat azalerako eta beste bat sarerarako. Horrela, Dovlatov-en liburu berriaren erdian, maleta erabili eta arrunt bat azaldu zen, zeinarekin Dovlatov emigranteak bere aberria utzi zuen.
Egilearen eta argitaletxearen arteko negoziazioetan, egileak bere liburuaren buruan hitzaurrerik ez izateko nahia adierazten du. Efimovek erantzuten dio sarrerako artikulua ezabatuko dela eta hori : “... Maleta argitaratuko dugu plazerra ekarriko dizun forman eta konposizioan. " .
Obraren aurretik Alexandre Blok poetaren epigrafe bat dago : "Hala eta guztzere, Errusia neurea, zu zaitut herrialde kutun... " [4] .
Kritika literario batzuk[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mikel Lizarralderen iritziz Dovlatovek bizitza bera literatura bihurtu zuen, eta literatura bizitza. Sergei Dovlatoven lanean elkar gurutzatzen dira errealitatea eta fikzioa, eta baita umorea, samurtasuna eta kritika ere.[5]
Galina Dobrozakova-k, Sergei Dovlatov-i buruzko monografia baten egilea, Maleta-ren gai nagusia Sobietar Batasuneko bizitzaren zentzugabekeria dela uste du. Testuinguru honetan maleta hitzak jada ez du gaur egungo esanahirik soilik, narratzailearen bizitza psikologiko gehienaren hargune bihurtzen da.
Sergeï Gandlevski poeta errusiarra Radio Free Europe-n zuzenean esan zuen "Maleta bildumako zenbait txiste Txekhoven garaiko irakurleek ez zituzten ulertuko eta Mikhail Zochtchenkoren (1958an hil zen) garaiaren ondoren bakarrik ulergarri bihurtzen dira". [6]
Dovlatov-en obraren itzultzaile italiarrak, Laura Salmon, obraren postfazioaren egileak, honela ikusten du : "Soljenitsynen haserrearen alternatiba". Dovlatov Errusiara hurbiltzeak edozein errekriminazio debekatzen du. bere izaera isila eta gaiztoa dela eta.[7] Gainera, Errusian edozein emigrantek herrialdetik irtetean hiru maleta jasotzeko eskubidea izan dezaketela ere adierazi zuen. Dovlatovek, azkenean, Errusian bere bizitzan pilatutako guztia maleta bakar batean erraz sartzen dela deskubritzen du.[8]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Dovlátov, Sergueï. (L.G. 2015). Maleta. Erein ISBN 978-84-9746-980-7. PMC 920319495. (Noiz kontsultatua: 2021-11-27).
- ↑ La Valise & p. 138.
- ↑ Valeri Popov. Валерий Попов. Довлатов. Главы из книги Dovlatov. .
- ↑ La Valise & p.7.
- ↑ Lizarralde, Mikel. «Maleta berekin zeraman» Berria (Noiz kontsultatua: 2021-11-27).
- ↑ Le personnage central des livres de Dovlatov (Errusieraz) Archive Radio SvobodaСергей Довлатов — центральный персонаж книг Сергея Довлатова // Архив «Радио Свобода»
- ↑ La Valise & p.153.
- ↑ La Valise & p.157.
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Maleta liburuaren kritikak. Armiarma.eus
- Sergueï Dovlatov (trad. Jacques Michaut-Paternò), La Valise, Monaco, Éditions du Rocher et Anatolia, 2001, 165 p. (ISBN 2 268 04039 9)
Datuak: Q16716555
- Artikulu hau, osorik edo zatiren batean, {{{hizkuntza}}} Wikipediako «Чемодан (книга)» artikulutik itzuli da. Izan ere, artikulu horretan aritu diren wikilariek GFDL edo CC-BY-SA 3.0 lizentziekin argitaratu dute beren lana.