Ramón Arcaya

Ramón Arcaya
Bizitza
Jaiotza	1895eko abenduaren 5a
Herrialdea	Espainia
Heriotza	1943ko urtarrilaren 31 (47 urte)
Hezkuntza
Heziketa	Iruñeko Arte eta Goi Mailako Diseinu Eskola San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademia
Jarduerak
Jarduerak	eskultorea eta irakaslea
Enplegatzailea(k)	Iruñeko Arte eta Goi Mailako Diseinu Eskola

Ramón Arcaya Íñiguiz (Iruñea, 1895eko abenduaren 5a - ibid . 1943ko urtarrilaren 31 ) XX. mendeko lehen erdiko euskal eskultorea izan zen. Nafarroako eskultore garaikideen lehen belaunaldikoa (1890-1920) da, Francisco Javier Zubiaur Carreño Artearen Historian doktoreak ezarritako irizpideei jarraituz eta José María Muruzábal irakasleak argitaratu gabeko doktorego tesian jarraitu zuena: "Escultura pública en Navarra" (Eskultura publikoa Nafarroan). Formula klasizistetatik abiatuta, beren lanei unibertsaltasun eta europazaletasun kutsua eman zieten artisten belaunaldian sartzen da, betiere figurazio plastikoak markatutako bidearen barruan. Beste garaikide batzuen artean, Fructuoso Orduna, Constantino Manzana eta Áureo Rebolé ere egongo ziren, baita Alfredo Surio eta Victoriano Juaristi ere.

Biografia

Ramón Sabas, bere bataio izena hori baitzen, Iruñeko Comedias kaleko 6. zenbakian jaio zen, 1895ean. Abenduaren 7ko San Nikolas parrokiako bataio agiriaren arabera, bere gurasoak Román Arcaya Redín eta Águeda Iguíñez Lizóain ziren, hiri berekoak.

1907an, hasierako bokazio artistikoarekin, sei urterekin Iruñeko Arte eta Lanbide Eskolan sartu zen. Nafarroako Foru Aldundiaren diru laguntza lortu zuen Madrilera joan eta San Fernandoko Arte Eder Eskolan ikasketak zabaltzeko .

1910eko urte haietan, berriro ere Nafarroako Foru Aldundiaren laguntzari esker, Frantziara bidaiatu ahal izan zuen, han Antoine Bourdelleren dizipulu izan baitzen, eta Italiara, Rodin edo Michelangelo bezalako eskultoreen lanak gertutik aztertzeko. .

Hurrengo bi hamarkadetan lan asko egin zituen bakarrik, baina baita Víctor Eusa arkitektoarekin ere, garai horretan Nafarroan lan egiten zuen eskultore bakarra izan zelarik. Fructuoso Orduna, beste eskultore nafar garaikide bat, Madrilen finkatu zen.

1932an Iruñeko Arte eta Lanbide Eskolan "moldatze-lana eta taila" irakasle izendatu zuten. 1938an dimisioa eman behar izan zuen osasun arrazoiengatik. 1930eko hamarkadan, bere arteari eta bizitzari amaiera emango zion buruko gaixotasuna ageri zen. Gaixotasun hori bereziki larriagotu zen Espainiako Gerra Zibilean, bere anaia Román frontean hil zelako eta 1937ko udaberrian Iruñeko bonbardaketaren ondorioz (artista bera arin zauritua izan zen). Ramón Arcayak ospitale psikiatrikoan ingresatuta amaitu zuen.

Manuel Iribarren idazleak, harekin adiskidetasun pertsonala mantendu zuenak, hitz hauek eskaini zizkion hil ondoren:

«	Vestía un amplio gabán de color café y con su peculiar estilo de sostener el cigarro pronto creó escuela entre los contados aspirantes a artistas que por entonces soñaban en el prosaico y aburguesado Pamplona. Era fornido, de buena estatura y facciones correctas. Tenía la boca prematuramente averiada. Gustaba a las mujeres por su aspecto viril y sabía merecer la confianza de los hombres por su simpatía. La dulzura de su voz armonizaba con el gesto de sus manos, hechas a modelar. Acariciaba las metáforas en el aire como a esculturas. A pesar de su vasta cultura artística, debatíase en una peligrosa insatisfacción. Ello lo hizo propender a la ingenuidad y al escepticismo.	»
Manuel Iribarren, Pregón, 1945

Sariak eta ohoreak

• 1909, "Figura Marrazketa" irakasgaian nabarmendu zen, Iruñeko Arte eta Lanbide Eskolan.
• 1917, Madrilgo San Fernando Ikastetxeko Eskultura espezialitateko ikasturte amaierako saria.

Obrak

Iruñeko Zaragoza hiribidean irekita mantendu zuen bere tailerra. Víctor Eusa arkitektoarekin izandako lankidetza estuak dekorazio-lan ugari eman zizkion "arkitektu handiaren eraikin bikainen osagarri ezin hobea baitzen". Bere lana figuratiboa da, akademizismotik espresionismora eboluzionatuz, gehienetan apaintzen zuen testuinguru arkitektonikoaren menpe egonez. Nafarroako eskulturaren aitzindarietakotzat har daiteke.

• Hildakoen monumentua. Bizitza eta heriotza , (Iruñeko hilerria), 1922.
• San Frantzisko Asiskoaren monumentua, Iruñeko San Frantzisko plazan, 1927.
• María Inmaculadaren eskultura Hijas de María Inmaculada Ikastetxearen fatxadan («Etxe Zerbitzua» izenez ere ezaguna), Iruñeko Orreaga hiribidean. 1927.
• Iruñeko Eskolapioen Ikastetxeko fatxadako eskultura, 1928.
• Esfinge, García Castañón eta Fernández Arenas kaleen kantoia, Iruñea, 1930.
• Santuak, Milagrosa eliza, Iruñea, 1930.
• Done Mikel Aralarkoaren, San Jose Calasanzkoaren eta Aita Villanuevaren bustoa, Iruñeko Eskolapioen Ikastetxea, Iruñea, 1931.
• San Joakim, Santa Ana eta Ama Birjinak, Olibako monasterioa (1930-1933) osatutako eskultura taldea.
• Familia panteoia. Kristo eta Maria Magdalena, 1940.
• San Frantzisko Asiskoaren monumentua, San Antonio elizaren fatxada, Iruñea, 1940.

Irudiak

• 
  Done Mikel Aralarkoa -Eskolapioen ikastetxea (Iruñea)
• 
  Erruki-etxea
• 
  Ama Birjinak koroatutako oin piramidaleko santuen bi irudi (Iruñeko Mirarigilearen Eliza)
• 
  San Frantzisko Asiskoaren irudia (1940-41)San Antonio elizan (Iruñea)
• 
  Maria Sortzez Garbiaren eskultura Iruñeko Maria Sortzez Garbiaren Alaben ikastetxean
• 
  San Joakim, Santa Ana eta Birjina Txikiaren kapera

Bibliografia

• Iribarren, Manuel. (1945eko iraila-urria). «Ramón Arcaya, un escultor malogrado» Pregón (5).
• Muruzábal del Solar, José María; Muruzábal del Val, José María. (2003). «El escultor Ramón Arcaya» Pregón siglo XXI (21): 44–49. ISSN 1696-1161..
• Muruzábal del Solar, José María. (2010). Escultura pública en Navarra: catálogo y estudio. Universidad de Navarra.

kanpo estekak

• Ramón Arcaya - Urban Sculpture aldizkari digitala Archivado
• Arcaya, Ramón - Iruñeko hiri-eskulturaren gida

• Datuak: Q84513760