Edukira joan

Roberta Cowell

Wikipedia, Entziklopedia askea
Roberta Cowell
Bizitza
JaiotzaCroydon (en) Itzuli, 1918ko apirilaren 8a
Herrialdea Erresuma Batua
HeriotzaHampton (en) Itzuli, 2011ko urriaren 11 (93 urte)
Hezkuntza
HeziketaLondresko University College
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jarduerakautomobil-pilotua, gerra-pilotua, ingeniaria eta Txoferra
Zerbitzu militarra
Adar militarraRoyal Air Force
Graduapilot officer (en) Itzuli
Parte hartutako gatazkakBigarren Mundu Gerra

Roberta Elizabeth Marshall Cowell (Croydon, Erresuma Batua,1918ko apirilaren 8a – 2011ko urriaren 11) britainiar ingeniaria, auto-pilotu eta Bigarren Mundu Gerrako borrokarako hegazkin-pilotua izan zen.[1] Britainia Handiko lehen emakume transa izan zen, sexua berriz esleitzeko ebakuntza egin zuena.[2]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Roberta Cowell gizonezko jaio zen, Robert Marshall Cowell izenaz. Gurasoak Dorothy Elizabeth Miller (1886 – 1962) eta Britainiar Inperioko Ordenako Sir Ernest Marshall Cowell dibisioko jenerala (1886 – 1971) izan ziren. Hiru ume izan zituzten.[1]

Sir Ernest zirujau ezaguna izan zen, Lehen Mundu Gerran Errege Armadako Mediku lan egin zuen, eta zirujau bihurtu zen Croydoneko erizaintza orokorrean, gerra-garaian, eta armadan zerbitzatu zuen berriro Bigarren Mundu Gerran.[3][4]

Roberta Cowell —artean gizonezko zela— Whitgift Schoolera joan zen, Croydoneko haurrentzako eskola publiko batera. Eskolako Motor Klubeko kide sutsua izan zen han, John Cunninghamekin batera. Azken hori geroago, proba-pilotu famatua eta RAFeko gau-borrokako pilotu abila izan zen.[oh 1] Eskola amaitzear zuenean, Belgika, Alemania eta Austria bisitatu zituen eskolako lagun batekin. Une horretan, argazkia eta zinema zituen denbora-pasa eta Alemanian atxilotu egin zuten, ariketak egiten ari zen nazi-talde bat filmatzeagatik. Askatzea lortu zuen filma suntsitzea onartu zuenean, baina suntsitutako metrajearen ordez erabili gabeko film-materiala erabili ahal izan zuen, jatorrizko edukia gordeta.[5]

Cowellek 16 urte zituela utzi zuen eskola, General Aircraft Limited-ekin bat egiteko, ingeniari aeronautikoko ikastun gisa, baina laster utzi zuen, Royal Air Force-rekin bat egiteko, 1936ko abuztuaren 4an bitarteko pilotu ofizial bihurtu zela; Cowell pilotu gisa trebatzen hasi zen, baina baja eman zioten, zorabiatu egiten zen eta.[6][7]

1936an, Cowell ingeniaritza ikasten hasi zen Londreseko University Collegen. Urte berean automobilismoan lehiatzen hasi zen, eta Riley bateko Land's End Speed Trial txapelketan bere postua irabazi zuen.[8] Hasieran, esperientzia hartu zuen kirolean, eta Brooklands lasterketa-zirkuituan ibilgailuak mantentzen ziren eremuan sartu zen. Mekanikari jantzita, nahi zuen gidari edo mekanikari orori laguntza eskaini zion.[5] 1939an, hiru ibilgailu zituen eta 1939ko Anberesko Sari Nagusian lehiatu zen.[5]

Bigarren Mundu Gerra[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Argazki-azterketarako Spitfire PR. XI (2008)
Hawker Typhoon FR IB, EK427 zenbakia; hegazkin hori 4 Squadronek erabili zuen (1945eko martxoa)

1940ko abenduaren 28an, Cowell Royal Army Service Corpsera bidali zuten bigarren teniente gisa, eta 1941eko ekainean, Diana Margaret Zelma Carpenterrekin ezkondu zen (1917–2006), UCLn ingeniaritza ikasi[9][10] eta motor-lasterketetan interesa zuena.[oh 2] Cowellek Islandian[oh 3] lan egin zuen, 1942ko urtarrilaren 24an armadatik RAF-era pasatu baino lehen, ofizial pilotua mailarekin (aldi baterako). Gerraren aurretik pilotu pribatu izateko lizentzia zuen, eta RAFen hegaldi-entrenamendua osatu zuen Anstyn.[5][9]

Cowellek bira bat egin zuen lehen lerroko Spitfire eskuadroi batekin, eta gero, labur-labur, irakasle jardun zuen.[oh 4] 1944ko ekainerako, RAFeko 4. eskuadroiarekin egiten zuen hegan aireko-azterketa egiten zuen eskuadroia. Gerran zehar, eskuadroiak hegazkin-mota asko erabili zituen, 1944ko erdialdean Spitfire PR. XI hegazkinean hegan egiten zuen, Supermarine Spitfireren kameraz hornitutako bertsio desarmatuan.[11] Normandiako Lehorreratzearen D eguna baino lehentxeago, 1944ko ekainaren 4an, zortea izan zuen Frugesen (Frantzia) Spitfireko oxigeno-sistemak 31000 oinetan (9448,8 m) huts egin zuenean. Zorabiatu egin zen, baina hegazkinak bere kabuz jarraitu zuen hegan ordubetez, gutxi gorabehera, alemanek okupatutako Frantziaren gainean, aireko etsaien kontrako su alemanak azpian zituela. Konortea berreskuratu samar zuenean altuera txikian zegoen, eta, eskuadroiaren baseraitzultzeko hegan egin ahal izan zuen RAFT Gatwick-en.[11][12]

1944ko urrian, Anberesen kanpoaldean, Deurnen (Belgika) kokalekua zuen 4. eskuadroiak eta haren Spitfireak Hawker Typhoon FR IB-ren esleipenarekin osatu ziren, Hawker Typhoon ehiztari bonbardariaren argazki-azterketaren bertsioarekin.[13][oh 5] 1944ko azaroaren 18an, Cowell Typhoons pare bateko bat gidatzen ari zen, Bocholtetik (Alemania) gertu zegoen maila txikiko irteera batean.[oh 6][14] Kesseletik hego-ekialdera, Cowellek lehorreko helburuen aurka jardun zuen, baina hegazkinaren motorra matxuratuta geratu zitzaion eta aireko etsaien kontrako su alemanak hegala zulatu zion. Cowell baxuegi hegan egiten zegoen erreskatatzeko, eta, kabinako errezela kendu, eta bere Typhoon-a prestatu zuen, lurreratze gogor arrakastatsu baterako. Irratiz lagunarekin harremanetan jarri ahal izan zuen, eta alemanen tropak harrapatu baino lehen onik zegoela baieztatu zuen.[13] Cowellek ihes egiteko bi saiakera egin zituen, berehala saiatuz gero, aukera handiagoa izango zuelakoan, fronte-lerrotik hurbil baitzegoen.[15] Hala ere, saiakerek porrot egin zuten, eta Alemaniaren barrualdera eraman zuten. Zenbait aste bakarkako konfinamenduan eman zituen harrapatutako aireko tripulazio aliatuentzako galdera-zentro batean, Stalag Luft I gerrako presoen eremura eraman aurretik.[15][15][16]

Cowell bost bat hilabetez egon zen preso, eta bere kabuz ,auto ingeniaritza-eskolak eman zizkien espetxeko kideei.[15] Bere biografian, eremuko preso aliatu batzuek zuten egoera sexuala deskribatu zuen, eta deserosotasuna, berak ere horretan parte hartu nahi zuela pentsatzen zuten presoen proposamenak jasotzean. Landa antzerki-produkzio batean emakume-rola eskaini zioten, baina baztertu egin zuen, beste presoen begiekin homosexuala emango zuela uste baitzuen.[15] Gerraren amaieran, janaria eskas zegoen kanpamentuan; Cowellek 23 kg inguru galdu zituen, eta gero esan zuen kanpalekuko katuak hil eta gosearen ondorioz, gordinik jan zituela.[17]

1945eko apirilean, Armada Gorria hurbiltzen ari zenean, alemaniarren hasierako asmoa eremua hustea zen, baina presoek alde egiteari uko egin zioten. Estatu Batuetako goi-mailako ofizialaren eta Komandantearen arteko negoziazioen ondoren, Stalag Luft I zaintzen zuten alemanek utzi egin zuten kanpamendua, eta mendebalderantz joan ziren, presoak atzean utzita. 1945eko apirilaren 30eko gauean iritsi zen Armada Gorria babesik gabeko eta defentsarik gabeko kanpamentura. Commonwealtheko langileak Erresuma Batura itzuli ziren bi aste geroago, maiatzaren 12tik 14ra, Ameriketako Estatu Batuetako armadarenhegazkinetan.[18][19][oh 7]

Gerraosteko bizitza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Desmobilizazioaren ondoren, Cowellek zenbait merkataritza-enpresatan parte hartu zuen, harik eta 1946an Europa osoko ekitaldietan motor-lasterketak egiteko eta lehiatzeko talde bat sortu zuen arte, Brighton Speed Trials eta Grand Prix barne, Ro-Les-Essartsen.[8]

Bere autobiografiak, ordea, larritasun handiko une gisa deskribatzen du. Mine Own Executioner filma ikustean ere oroitzapen traumatikoa izan zuen. Film horretan, Spitfire bat hegan zihoala, heroia lurrerarazi zuten, etsaien kontrako suak jota.[20]

1948an, Cowell emaztearengandik banandu zen, eta, deprimituta zegoela-eta, garaiko psikiatra freudiar ezagun baten bila ibili zen, baina ez zen gustura gelditu eman zion laguntzaz.[20] Bigarren psikiatra freudiar batekin egindako saioek —bere biografian, bere lanbidearen ikuspegi ortodoxoa ez zuen gizon eskoziar bat baino ez zuen deskribatzen— agerian utzi zuten, pixkanaka, bere hitzetan, bere burua inkontzienteki nagusiki femeninoa zela, eta

«Nire izaeraren alde femeninoa, nire bizitza osoan ezagutu eta gogor zapaldu nuena, uste baino funtsezkoagoa eta errotuagoa zela.» [20]

Trantsizioa eta kirurgia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1950erako, Cowellek estrogeno-dosi handiak hartzen zituen, baina artean gizon gisa bizi zen.[21] Michael Dillon sendagile britainiarra ezagutu zuen, faloplastia bat egin zuen lehen gizon transa, 1946ko Self: A Study in Endocrinology and Ethics liburua irakurri ondoren. Lan horren arabera, gizabanakoek generoz aldatzeko eskubidea izan behar zuten, nahi zuten gorputz mota izateko eskubidea.[21] Biek adiskidetasun estua izan zuten. Ondoren, Dillonek izterrondoko orkiektomia egin zion Cowelli. Sekretuan gorde behar zen, prozedura legez kanpokoa baitzen orduan Erresuma Batuan, "kaos" lege deiturikoen pean, eta zirujauek ez baitzuten onartuko modu irekian egitea.[7]

Cowel, geroago,Harley Streeteko ginekologo pribatu batengana joan zen, eta, haren bidez, sexuartekoa zela zioen dokumentua lortu zuen. Horri esker, jaiotza-ziurtagiri berria lortu zuen, erregistroko sexua femeninora aldatuta.[22] 1951ko maiatzaren 15ean baginoplastia bat egin zuen. Ebakuntza Sir Harold Gillies-ek egin zuen, kirurgia plastikoaren aitatzat jotzen denak, eta Ralph Millard zirujau estatubatuarrak lagundu zion.[23] Gilliesek faloplastia ebakuntza egin zion Michael Dilloni, baina baginoplastia prozedura guztiz berria zen orduan, eta Gilliesek esperimentalki gorpu batean baino ez zuen egina.* Cowelen jaiotza-ziurtagiriaren izena urte horretako maiatzaren 17an aldatu zen.[24]

Ondorengo bizitza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1954rako, bi enpresa komertzialek, lasterketetako ibilgailuen ingeniaritza-enpresa (Leacroft of Egham) eta arropa-enpresa ez zeuden martxan, eta, legezko genero-aldaketaren ondorioz, ezin izan zuen Sari Nagusiko lasterketekin jarraitu.[25] Hala ere, 1954ko martxoan, agerian geratu zen izandako genero-aldaketa, eta horrek interes publikoa sortu zuen mundu osoan. Erresuma Batuan, haren historia Picture Post aldizkarian argitaratu zen, eta Cowellek ia 8.000 £ ordainsaria jaso zituen. Lasterrera Cowellen biografia argitaratu zen, eta 1.500 libera gehiago irabazi zituen.

Estatu Batuetan, 1952an Christine Jorgenseni buruzko albisteek eragindako sentsazio orokorrak Estatu Batuetako jendeari sexu-aldaketaren berri eman zion, eta prentsak etengabe argitaratu zituen beste pertsona batzuei buruzko istorioak, gehienak gizonetik emakumera igaro ziren emakume trans haiei buruzkoak.[26] Txosten horiek sexu-joerari eta genero-identitateari lotuta ez zeuden kontzeptuak bateratu egiten zituzten, eta, beraz, transexualitatea hertsiki lotzen zen publikoaren buruan gizonezkoen homosexualitatearekin —garai hartan, oso tabua zen— eta gizonen arteko emakumekeriarekin. Ondorioz, Cowellen historia nahasgarria zirudien, ustearen kontrakoa zen eta. Garai hartan, senar-emazteak, seme-alaben hazkuntza, gerra-garaiko borroka-zerbitzua eta automobilismoarekin zuten lotura maskulinotasun heterosexualaren markatzaile indartsutzat hartzen ziren; bizitzako alderdi horiek prentsako artikulu ugariren xede izan ziren.[27]

Automobilismoan aktibo jarraitu zuen, eta publizitate pixka bat erakarri zuen 1957ko Shelsley Walsh Speed Hill Climb saria irabazteko. 1958ko azaroan, Havilland Mosquitoko RAFa (TK-655 zenbakia, G-AOSS erregistro zibila) erosi zuen.[28] Hegoaldeko Atlantikoan hegaldi errekorra egiteko erabili nahi zuen hegazkina.[29] Hala ere, proiektuak porrot egin zuen motor egokirik ez zegoelako, eta 1958an porrotean deklaratu zen zorrak baitzituen, guztira £12.580.[29][25] 1959an, G-AOSS 'kasko' abandonatua zen, eta haren hondakinak desegin egin ziren 1960an.[30][29]

Diru arazoekin jarraitu zuen, zaila egiten baitzitzaion lana lortzea.[31] Hurrengo urteetan, neurri handi batean publikoaren arreta galdu zuen. Hala ere, 1970eko hamarkadako autoen mundu britainiarrean figura aktiboa zen.[8] Hegan jarraitu zuen, eta ordurako 1.600 ordu baino gehiago erregistratuak zituen pilotu gisa.[32]

Sunday Times egunkariko Michael Bateman kazetariarekin elkarrizketa labur bat izan zuen 1972ko martxoan, bigarren biografia batean lanean ari zela (argitaratu gabea).[32] Elkarrizketan, adierazi zuen anomalia kromosomikoko gizonezkoen sindromedun (XX) intersexuala zela, eta horrek justifikatzen zuela bere trantsizioa.[oh 8] Era berean, XY kromosomak zituzten pertsonei buruz ere hitz egin zuen, gizonezkotik emakumezkora aldaketa eginda, honela esanez:

«Sarritan, jarraitu didaten pertsonak gizonezkoen kromosomak dituztenak izan dira, XY. Beraz, pertsona normalak izan dira, operazioaren bidez munstro bihurtu direnak".» [32]

1990eko hamarkadan, Hamptoneko (Londres) ostatu babestu batera joan zen Cowell, nahiz eta ibilgailu handiak eta indartsuak izaten eta gidatzen jarraitu zuen. 2011ko urriaren 11n hil zen. Hiletara sei lagun baino ez ziren joan eta —bere jarraibideei jarraituz—ez zen jendaurrera atera; haren heriotza ez zen jendaurrean ezagutu bi urte pasatu arte, 2013ko urrian The Independent egunkarian haren profila argitaratu zenean.[2] The New York Times-ek Cowell-en obituarioa argitaratu zuen 2020ko ekainaren 5ean.[7]

Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Bere autobiografiak ez du bere eskola izendatzen, baina Cunningham ikasle bat zela dio. Whitgift joan zen eskolara.
  2. ↑ Diana Carpenter izan zen UCLko graduatu zen lehen emakumea, ingeniaritza-maila batekin.
  3. ↑ Islandia 25.000 soldadu britainiarrek okupatu zuten 1940ko maiatzetik 1941eko maiatzera bitartean, ikus Islandia Bigarren Mundu Gerran
  4. ↑ Autobiografian izenik gabe.
  5. ↑ Kantitate txikitan eraikita, FR IB oso maila txikiko argazki-azterketetarako zen, eta Spitfire azterketa-hegazkina altitude handian egitea zuen helburu. Spitfire ez bezala, armatuta zegoen: Tifongo lau arroiletako bat kendu eta haren ordez hiru F24 kamera jarri ziren, bat aurrerantz begira eta bi beherantz. Hala ere, nahiz eta Tifon borrokarako aireontzitzat hartzen zen, onarpen-bertsioa ez zen ezaguna pilotuekin, eta ez zen egokia paper horretan: motorraren eta fuselajearen berezko bibrazioek argazkiak etengabe goratzen zituzten.
  6. ↑ Bera Tifon EK429,see: Franks (2000) hegaka zebilen. Beste aireontzia Fltek bota zuen. Draper tenientea.
  7. ↑ Abiarazte Operazioa deitzen zaio. Presoen aberriratzeak AEBko garraio-hegazkinak erabili zituen gaixo eta zaurituentzat, eta Boeing B-17 aireko gotorlekuko bonbardaketak osasuntsuentzat. Zurezko zoru-taulak jarri ziren B–17 putzuetan, bidaiarien konpartimentu tenporizatu bat egiteko, eta 30 gizon ere lotu ziren bonbaketari bakoitzean. Commonwealtheko preso ohiak Erresuma Batura eraman zituzten, eta Estatu Batuetako preso ohiak Camp Lucky Strikera eraman zituzten Le Havretik (Frantzia) gertu, Estatu Batuetara itsasoz itzultzeko. Mendebaldeko aliatuak irrikitan zeuden sobietarren kontrolpean zeuden lekuetatik langileak berehala kentzeko, bahitu egingo ote zituzten beldur baitziren. Ikus: Howland (2004)
  8. ↑ Batzuetan, gizonezkoen XXaren sindromeari Chapelle sindromea deitzen zaio, 1972an Finlandian nabarmendu zen ikerlarientzat; ikus Chapelle (1972). Izaera hori duten pertsonek emakume-genotipoa dute, baina normalean haurrak edo gizon tipikoak dira. Hala ere, Roberta Cowellek bere biografian esan zuen bi seme-alaba zituela, 1942ko uztailean eta 1944ko abuztuan (ikus Cowell (1952), 4. kapitulua), eta XX-maskulinoa duten gizabanakoak antzuak direla, azoospermiaren ondorioz. Askotan, ernalezintasuna ebaluatzen denean baino ez dira jabetzen.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b Roberta Cowell's Birth Certificate. Changeling Aspects website.
  2. ↑ a b «Independent en Español» Independent Español.
  3. ↑ «Wellcome Library Western Manuscripts and Archives catalogue» archives.wellcome.ac.uk.
  4. ↑ "Maj-Gen Sir Ernest Cowell Wartime medical services in the Mediterranean". The Times. No. 58110. 27 de febrero de 1971. p. 14.
  5. ↑ a b c d Cowell (1952) Chapter 1
  6. ↑ «Page 5793 | Issue 34321, 8 September 1936 | London Gazette | The Gazette» www.thegazette.co.uk.
  7. ↑ a b c Cowell, Alan. (2020-06-05). Overlooked No More: Roberta Cowell, Trans Trailblazer, Pilot and Auto Racer. ISSN 0362-4331..
  8. ↑ a b c Bouzanquet, p.99
  9. ↑ a b Cowell (1952) Chapter 2
  10. ↑ «Index entry» FreeBMD (ONS).
  11. ↑ a b Yoxoll, p.262
  12. ↑ Hawkins, Harry. «Gatwick Wartime History» Hawkeye (Gatwick Aviation Society).
  13. ↑ a b «History of No 4 Squadron Part 3 – World War II» Jever Steam Laundry.
  14. ↑ Franks, p.116
  15. ↑ a b c d e Cowell (1952) Chapter 4
  16. ↑ Air Force PoWs, Caban, E G, to Czuvenichowicz, C. RAF Commands.
  17. ↑ Kennedy p.58
  18. ↑ Charles Reed Holden. Operation Revival. Stalag Luft I Online.
  19. ↑ Howland, John. (2004-03-21). Operation Revival: Rescuing the POWs from Stalag Luft 1. 91st Bomb Group Memorial Association.
  20. ↑ a b c Cowell (1952) Chapter 5
  21. ↑ a b Kennedy p.3
  22. ↑ Kennedy (2008) p.94
  23. ↑ Walter Ernest O'Neil Yeo – One of the first people to undergo Plastic Surgery. The Yeo Society 2008-08-28.
  24. ↑ Advertisement for Roberta Cowell's Story by Herself. 1954-11-14, 259 or..
  25. ↑ a b Got £8,000 For Life Story" Miss Roberta Cowell's Debts. London 1958-06-20, 6 or..
  26. ↑ Meyerowitz p.81
  27. ↑ Meyerowitz p.83
  28. ↑ «G-AOSS» UK Register of Civil Aircraft (Civil Aviation Authority).
  29. ↑ a b c Thirsk, p.381
  30. ↑ De Havilland DH.98 Mosquito B35, G-AOSS, Derby Aviation. Air Britain Photographic Images Collection.
  31. ↑ No Jobs For Miss Roberta Cowell. London 1962-02-02, 5 or..
  32. ↑ a b c Michael Bateman. (1972-03-12). Atticus. .

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Cowell, Roberta Elizabeth (1954). Roberta Cowell's Story. Heinemann. 2010ko abenduaren 11n artxibatua. 2012ko abenduaren 11n kontsultatua.
  • Bouzanquet, Jean Francois (2009). Fast Ladies: Female Racing Drivers 1888 to 1970. Veloce Publishing Ltd.ISBN 978-1845842253.
  • Kennedy, Pagan (2008). The First Man–Made Man. Bloomsbury. ISBN 978-1596910164.
  • Franks, Norman (2000). Royal Air Force Fighter Command Losses of the Second World War. 3 Operational Losses: Aircraft and Crews 1944-1945. Midland Publishing. ISBN 1857800931.
  • de la Chapelle A (1972). «Analytic review: nature and origin of males with XX sex chromosomes». Am J Hum Genet 24 (1): 71-105. PMC 1762158. PMID 4622299.
  • Meyerowitz, Joanne (2002). How Sex Changed: A History of Transsexuality in the United States. Cambridge. Harvard University Press. ISBN 0674013794.
  • Thirsk, Ian (2006). De Havilland Mosquito:An Illustrated History. MBI Publishing Company. ISBN 0859791157.
  • Yoxall, John (30 de mayo de 1946). «No. 4 Squadron RAF». Flight LVII (2148). ISBN 0015-3710 . 2016ko martxoaren 6an artxibatua. 2011ko abuztuaren 6an kontsultatua.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Roberta_Cowell&oldid=9807954"(e)tik eskuratuta