Sally Fox

Wikipedia, Entziklopedia askea
Sally Fox
Bizitza
JaiotzaWoodside (Kalifornia), 1959 (64/65 urte)
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
Hezkuntza
HeziketaCalifornia State University (en) Itzuli
Jarduerak
Jarduerakasmatzailea eta nekazaria
Kotoia

Sally Fox (Palo Alto, Kalifornia, 1959) kolore naturaleko kotoi-barietateak lantzen dituen kotoi-ekoizlea da. FoxFibre sortu zuen, koloretako kotoizko hazi batzuk patentatu zituen eta Natural Cotton Colors Inc konpainia sortu zuen. Foxek ingurumena errespetatzen duen lehen kotoi-mota sortu zuen, makina batean iruteko modukoa.[1][2]

Fox 'kotoiaren aitzindari' deitu izan diote kotoi organikoarekin eta kolorearekin egindako ahaleginagatik.[3][4]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Fox 1959an Woodsiden jaio zen, Kalifornian. Zazpi seme-alabetatik seigarrena zen, eta gurasoak higiezinen agenteak ziren. Zazpi urte zituela, familia Menlo Parkera joan zen bizitzera.'

ardatza

Sally Fox 12 urterekin interesatu zen lehen aldiz kotoi-zuntzetan. Haurrak zaintzen lortutako diruarekin lehen ardatza erosi ondoren, hainbat kotoi-hari sortu zituen etxeko gauzetatik abiatuta, hala nola oheko arropatik.[5]

Bigarren Hezkuntzan, entomologiako irakasle batek eta, ondoren, Stanford Ph.D.k, Elizabeth Wangarik, inspirazioa eman zion Foxi intsektuez ardura zedin. Wangarik Palo Altoko Zoecon Corporation-en pasantia lortzen lagundu zion Foxi. Fox biologian eta entomologian espezializatu zen Kaliforniako Estatuko Unibertsitate Politeknikoan (San Luis Obispo).

Graduatu ondoren, Fox Bake Erakundearekin bat egin zuen eta Gambiara (Mendebaldeko Afrika) joan zen, bertako arroz- eta mani-laboreek eragiten dituzten ingurumen-faktoreei buruz ikastera. Han azaldu ziren lehen aldiz, bai gizartean bai fisikoki, pestiziden arriskuak, hala nola DDT. Foxek pestiziden erabilerari buruzko segurtasun-klaseak erakutsi zituen, baina gaixotu ondoren etxera itzuli behar izan zuen, esposizioagatik. Bake Kidegotik igaro ondoren, Foxek zabaldu egin zuen bere hezkuntza, Kaliforniako Unibertsitateko izurrien erabilera integratuko maisutza lortu baitzuen Riverseten.[6]

Koloretako kotoia lantzeko inspirazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1980ko hamarkadaren hasieran, Fox lan bila hasi zen. Hala ere, nekazaritzako industriak denboraldi horretan izandako beherakada ekonomikoak lan-merkatu urria sortu zuen. Foxek polinizatzaile lana aurkitu zuen lehen aldiz Kalifornian kotoi-hazle batentzat. Lan horretan, Foxek izurriteei aurre egiten zienhazi-poltsa bat aurkitu zuen, eta kotoi marroia ematen zuen. Enplegatzailearen iradokizun baten ondoren, Foxek kotoia zabaldu zuen eta bere lana utzi zuen bere lehen kotoi-eremu naturala landatzeko.[1]

Natural Cotton Colors Inc.[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Fox Natural Cotton Colors Inc enpresaren sortzailea eta jabea da. Fox-en aurrerapena 1988an gertatu zen Texasko Unibertsitate Teknologikoan, makina batean iruteko moduko kolore naturaleko lehen kotoia arrakastaz sortu zuenean. Japoniako ehun-fabrika batean saldu ondoren, Foxek uko egin zion Sandoz Crop Protectionen egindako lanari, eta Natural Cotton Colors Inc. sortu zuen, Wascon (Kalifornia) oinarri hartuta.

Foxen bigarren salmenta garrantzitsua 1989an egin zen, lantegi japoniar bati 122 kotoi-anega saldu zizkionean. Salmenta horien ondoren, Foxek Landare Barietateen Babes Ziurtagiriak lortu zituen (landareentzako patenteen baliokidea) eta bere kotoi marka erregistratu zuen: FoxFibre. Handik gutxira, LL Bean-ek eta Land's End-ek eskaera garrantzitsuak egin zituzten FoxFibrentzat. Natural Cotton Colors Fox-en negozioa laster bihurtu zen 10 milioi dolarreko enpresa.

Sally Foxek eta FoxFibrek kotoia lortzeko oztopo handiak gainditu zituzten. Kaliforniako hegoaldeko kotoi-ekoizleek, uztak bere produktuak kutsatuko zituela uste baitzuten, presioa egin zuten XX. mendearen hasierako legeria gogortzeko, lege zorrotzak ezartzen baitzituen Fox-en eta haren soroen laborantza-prozesuetarako. 1993an, Arizonara joan zen bizitzera.[7]Baina 1999an, Arizonako kotoi-ekoizleek antzeko legeen bidez presionatu zuten Fox-en soroetan, eta Fox berriro joan zen, oraingoan Kaliforniako iparraldera. Konpainiak oztopo berriei aurre egin zien, 1990 eta 1995 bitartean, Europan, Japonian eta Estatu Batuetan irundegi gehienek globalizazioa eta industrializazioa sustatzeko ahalegina egin zutenean.

FoxFibre[aldatu | aldatu iturburu kodea]

FoxFibre organikoki landutako eta kolore naturaleko kotoi-hazien izen patentatua da. Ehungintzako industrietarako kolore ezberdinak, Redwood, Coyote, New Green eta Buffalo barne.

Fox-ek berak kentzen zituen belar txarrak, kotoia mantendu eta lantzen zuen. Urtero koloretan eta zuntzean hoberena bildu eta hazten zuen. Foxek, gainera, kotoi marroia kotoi zuri tradizionalarekin gurutzatu zuen, zuntz luzeagoak eta gogorragoak egiteko. Kotoi-kolore bakoitzak merkatuan saldu baino lehen, hamar urte inguru behar izaten ditu landatzen. Bere lanak berrikuntza islatu eta bultzatu zuen ingeniaritza genetikoaren eremu zientifikoa.

Legatua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Fox ez zen izan kolore naturaleko kotoia asmatzen edo uzta hartzen lehena, baina makina baten bidez hariz iruteko moduko kolore naturaleko kotoi bat asmatzen bai, lehena izan zen. Kolore naturaleko kotoiak zuntz motz eta ahulak ditu, eta horiek orduak eta orduak eskuz puztu behar izaten ziren. Kotoi zuriak zuntz indartsuagoak eta luzeagoak ditu, makina batek uki ditzakeenak. Hala ere, kotoi zuria zuritzeko prozesua ez da ekologikoa, eta kutsadura-kantitate handiak sortzen ditu azpiproduktu gisa. Fox-en kotoia ehungintzan sartzeko atea izan zen, kalitate oneko arropa nola egin eta ingurumenaren osasunari lehentasuna nola eman ikusteko. Gainera, Fox-ek bere kotoi guztia lantzen du pestizidarik eta pestizida kimikorik gabe, eta nekazariak eta ehungintzako industriak produktu ekologikoak landatzera bultzatzen ditu.

Fox eta bere lana Civil Eats, Core77, Sacramento Bee eta Popular Mechanics-en agertu dira.[3][8][9][10]

Sariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Banakako Nations Programme Award.
  • 1992: Edison Award for Environmental Achievement by the American Manufacturing Association.
  • Green Award from Green Housekeeping Magazine.
  • 1993: IFOAM - Organics International Organic Cotton Reconition Award.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b «Sally Fox, una mujer con suaves y coloridas ideas | Vidas científicas» Mujeres con ciencia 20 de marzo de 2020.
  2. ↑ Brown, David E.. (2002). Inventing modern America. MIT Press ISBN 978-0-262-02508-9. (Noiz kontsultatua: 2022-03-04).
  3. ↑ a b Wilson, Emily. (30 de agosto de 2018). «Meet the ‘Fanatic’ Breeding Colored Cotton, Growing Heirloom Wheat, and Building Soil Carbon» Civil Eats.
  4. ↑ «INVENTOS E INVENTORES: Mujeres inventoras y de ciencia: Sally Fox» natureduca.com.
  5. ↑ Steve Lerner. (1997). Eco-pioneers. MIT Press ISBN 978-0-262-12207-8. (Noiz kontsultatua: 2022-03-04).
  6. ↑ Center, Smithsonian Lemelson. (5 de marzo de 2005). «Innovative Lives: Sally Fox, Colorful Cottons» Lemelson Center for the Study of Invention and Innovation.
  7. ↑ «Sally Fox | Biodynamic Association» www.biodynamics.com.
  8. ↑ Noe, Rain. «Sally Fox, Materials Scientist In-the-Field, Yields Naturally-Colored Sustainable Cotton» Core77.
  9. ↑ Anderson, Cathie. «North Face attempts to make all-local hoodie, using some Yolo County cotton» The Sacramento Bee.
  10. ↑ Kiedaisch, Jill. (31 de marzo de 2019). «32 Women Whose Inventions Changed Life As We Know It» Popular Mechanics.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Sally_Fox&oldid=8971096"(e)tik eskuratuta