Tilimsengo Meskita Handia

Tilimsengo Meskita Handia
	Irudi gehiago
Kokapena
Estatu burujabe	Aljeria
Aljeriako probintzia	Tilimsengo probintzia
District of Algeria	Tlemcen District
Hiria	Tilimsen
Koordenatuak	34°53′N 1°19′W / 34.88°N 1.31°W
Historia eta erabilera
Erlijioa	islama
Arkitektura
Estiloa	Islamiar arkitektura

Tilimsengo Meskita Handia Tilimsenen (Aljeria) dagoen erakin historikoa da. 1082an sortu eta eraiki zuten, baina hainbat aldiz aldatu eta apaindu dute. Almorabideen arkitekturaren adibiderik garrantzitsuenetako bat da.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Meskita Yusuf ibn Tashfin emir almorabideak sortu zuen 1082an, Tagrart hiria (gaur egungo Tilimsen) sortu zuenean, Idristarren garaiko hiriaren hedapen bat. Hala ere, haren seme eta ondorengo Ali ibn Yusufek meskita berritu eta apaindu zuen. Besteak beste, meskitako mihrabaren inguruko kupula ezaguna berritze horretatik dator, eta kupularen azpiko inskripzio batek adierazten du 1136an osatu zela. Emirraren izena ezabatu egin zuten inskripziotik. Hori egin zutenak, ziurrenik, Almohadeak izan ziren, haiek gobernatu baitzuten hiria urte batzuk beranduago.

1236an, Yaghmorasan sultanak (1236–1283 urteen artean gobernatu zuenak eta Tilimsengo abdalwadid dinastiaren sortzaile izan zenak), meskitako minaretea gehitu zuen patiotik gertu. Yaghmorasanek patioaren inguruko eremuak ere aldatu zituen, eta meskitaren egitura iparralderantz zabaldu zuen. Jatorrizko meskitak, seguruenik, patio angeluzuzen handiagoa zuen, eta haren kokapena eta proportzioak Al-Andaluseko meskita-patioen antzekoak ziren; Yaghmorasan-en aldaketek, berriz, meskita patio karratu batekin utzi zuten, zeinaren erdiko ardatza ez baitzegoen meskitaren erdiko ardatzarekin lerrokatuta. Gaur egun otoitz-aretoaren erdian dagoen gutxien apaindutako kupula ere garai hartakoa izango da seguruenik.

Meskitaren ondoan epaitegi islamiar bat (Mahkama) eta unibertsitate islamiar bat zeuden. 1875ean, frantziarren kontrolpean, meskita "Monumentu Historiko" deklaratu zuten hiriko beste monumentu garrantzitsu batzuekin batera, eta zenbait babes-neurriren pean jarri zuten. Aldi berean, arkitekto frantsesek lehen konponketa modernoak, zaharberritzeak eta azterketak egin zituzten.

Arkitektura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Meskitako zoruaren neurria 50 x 60 metro da. Meskita ohiko pisu angeluzuzen baterako diseinatuta dagoen arren, meskitaren ipar-mendebaldeko izkina zatituta dago, alde horretan jauregi bat dagoelako. Afrika iparraldeko meskita gehienek bezala, otoitz-gela bat eta barne-patioa (sahn) ditu. Otoitz-aretoak 13 nabe edo korridore ditu, eta ferra-arkuekin egindako 12 errenkada ere baditu, alkiblaren paretarekiko perpendikularrean.

Mihrabaren aurreko kupula arkitektura almorabidearen adibide garrantzitsutzat jotzen da, eta Ali ibn Yusufen berrikuntzatik dator.

Jatorrizko meskitak ez zuen minareterik, gaur egungo minaretea Yaghmorasanek gehitu baitzuen 1236an. Minaretea adreiluz egina dago eta plano karratu tipikoa du, alde bakoitzean 6,3 metro neurtzen duena. Minaretearen ardatz nagusiko lau fatxadak sebka motiboak dituzten panel landuekin apainduta daude.

Eraginak eta ondare arkitektonikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Antonio Almagrok, meskitaren arkitekturaren azterketa batean, argudiatu du bere jatorrizko forma eta proportzioak Al-Andaluseko meskita handienen antzekoak zirela, Kordobako Meskita Handiaren gisakoak, baina meskitaren ondorengo aldaketengatik ilun samar dagoela paralelismo hori. Ali ibn Yusufek meskitari erantsitako kupula ospetsua eskulan almorabideen artearen testigantza garrantzitsutzat jotzen da, nekez iraun baitu beste leku batzuetan.

Jonathan Bloom-ek esan du ebidentziak iradokitzen duela almorabideek Al Andaluseko artisauak inportatu zituztela Afrikako iparraldeko monumentu berrietan lan egiteko. Bloom-ek dioenez, almorabideek beste meskita asko eraiki zituztela jakin arren, haien arkitekturaren adibide gutxi batzuk baino ez dira gorde, eta, beraz, baliteke Tilimsengo meskita handia ez izatea orain dirudien bezain "originala", eta haren ezaugarri bereziak gaur egun desagertu diren beste meskita batzuetan egotea.

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Almagro, Antonio (2015). "The Great Mosque of Tlemcen and the Dome of its Maqsura". Al-Qantara. 36 (1): 199–257
Marçais, Georges (1954). L'architecture musulmane d'Occident. Paris: Arts et métiers graphiques. pp. 192–197.
Bloom, Jonathan M. (2020). Architecture of the Islamic West: North Africa and the Iberian Peninsula, 700-1800. Yale University Press. pp. 115–119.
Bloom, Jonathan; S. Blair, Sheila, eds. (2009). "Tlemcen". The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture. Oxford University Press.