Aspertsio bidezko ureztatzea.

Ureztatzea da nekazariek egiten dutena beren soroei ura gehitzen dietenean. Urak laboreak hazten laguntzen du. Ureztatzea eskualde lehorretan izaten da beharrezkoa prezipitazio nahikorik ez dagoenean. Nekazaritza-ekoizpena izugarri handitu daiteke. Hala ere, ureztatzeak arazoak eragin ditzake ingurumenean.

Nondik ateratzen da ura?

Ureztatzeko ur gehiena lurpetik edo ibai batetik ateratzen da. Nekazariek putzu bat zulatuz lortzen dute lurpeko ura. Ibaietik ere lor dezakete, ibaiaren ertzetik soroetara doan kanal bat zulatuz edo ureztatzeko hodiak erabiliz. Batzuetan, ibaiko ura jasotzeko, presa bat eraikitzen da ibaiaren alde batean; presa eraikitzen denean, urtegi edo aintzira artifizial bat sortzen da eta bertan pilatzen da ibaiko ura.

Ura lortu ondoren, nekazariek soroetara eramaten dute. Ubide edo hodien bidez mugitzen dute. Grabitateak mugitzen du ura soroak ur-iturria baino beherago badaude. Ur-iturria soroak baino beherago egonez gero, aldiz, nekazariek ponpak erabiltzen dituzte ura igotzeko.

Nola ureztatzen da?

Ureztatzearen hurrengo urratsa landareei ura botatzea da. Hori egiteko hiru modu nagusi daude:

• Gainazala ureztatzeko sistemek zuzenean hornitzen dute ura lurzoruaren gainazalean. Hainbat mota daude:
  • Lurra urpetzea: lurra urez betetzen du metodo horrek, eta hazten ari diren landareak urez betetzen ditu. Arroza urpetzearen bidez ureztatzen den labore nagusia da.
  • Erretenak erabiltzea: erretenak soroetako bi landare-ilararen artean dauden ildo edo zanga txikiak dira. Ura ildo horietara isurtzen da eta gero lurra bustitzen joaten da. Patatak, azukre-erremolatxa, kotoia eta artoa askotan horrela ureztatzen dira.
  • Tantakako ureztatzea: ura zuloak dituzten gomazko hodi batzuetatik ateratzen da tantaka landareen ondoan. Metodo ona da eskualde lehorrentzat: landareek aldiro ur gutxi jasotzen dutenez, ez da urik alferrik galtzen.

• Lurpeko ureztatze-sistemek lurzoruaren azpiko ura hornitzen dute. Hodi lurperatuek zuloak dituzte, eta ura instalazioetara eramaten dute. Metodo hori ona da fruitu-landareentzat eta lorategiko barazkientzat.

• Aireko ureztatze-sistemek ura ihinztatzen dute laboreen gainean. Aspertsoreak aspertsio bidez ureztatzeko ohiko modu bat dira. Ura biribil zabal batean botatzen dute.

Lurra urpetuz egindako ureztatzea.

Ingurumen-arazoak

Ureztatzeak ingurumen-arazoak eragin ditzake, ordea. Ureztatzeko urak euri-urak baino gatz gehiago du. Gatza lurrean pilatu eta landareak kaltetu daitezke. Lur landu ugari hondatu dira planetako leku askotan, ureztatze-sistemen bidez iritsitako gatz gehiegi pilatu delako.

Bestalde, ureztatzeko ur gehiegi erabiltzen bada, beste leku batzuetan gerta daiteke ura faltan egitea. Ureztatzean ur gehiago erabiltzen da naturak eremu batzuetan lurzorutik lor dezakeena baino. Adibidez, erdialdeko Asian, Aral itsasora isurtzen diren ibaiak asko erabiltzen dira ureztaketarako, eta, horregatik, aintzira handi hori gero eta txikiagoa da.

Historia apur bat

Antzinako nekazariek ibaietako ura soroetara bideratuz ureztatzen zituzten laboreak. Egiptoarrek duela 7.000 urte erabili zuten lehen aldiz Nilo ibaiko ura nekazaritzarako. Mesopotamiako biztanleek Tigris eta Eufrates ibaiak erabiltzen zituzten. Indus Haraneko antzinako zibilizazioko jendeak Indus ibaiko ura erabiltzen zuen. Antzinako txinatarrek Huang He edo Ibai Horia erabiltzen zuten.

Amerikar natiboek duela 2.000 urte baino gehiago erabiltzen zuten ureztatzea. Peruko inkek ureztatzean oinarritutako nekazaritza-zibilizazio aurreratu bat garatu zuten.

Ordutik, lur gehiago eta gehiago ureztatu dira. XXI. mendearen hasieran, Indiak, Txinak, Estatu Batuek eta Pakistanek beste edozein herrialdek baino lur ureztatu gehiago zituzten.