Patata-soroa

Nekazaritza edo laborantza lurra lantzeko jarduera da, landareak edo zuhaitzak hazi eta bertatik gizaki zein abereentzako elikagaiak (fruituak, barazkiak, zerealak) ekoizteko egiten dena. Nekazaritzak, gainera, industriarako lehengaiak ere ekoizten ditu.

FAO deritzan Elikadura eta Nekazaritzarako Nazio Batuen Erakundearen arabera, mundu osoan, Lurreko gainazalaren % 38a inguru nekazaritzan erabiltzen da.

Zergatik da garrantzitsua?

Jendeak jaten dituen nekazaritzako produktuak landareetatik eta animalietatik datoz. Elikagai begetalen multzoan frutak, barazkiak eta haziak dituzte.

Landareek eta animaliek material naturalak ere ematen dituzte, hala nola kotoia, lihoa, artilea eta larruak. Langileek hariak, oihalak eta larruak egiten dituzte material horiekin. Gero, arropa, gortinak, zapatak, altzarietarako estalkiak eta beste hainbat gauza egiteko erabiltzen dira.

Zuhaitzak haztea ere nekazaritza-lan garrantzitsua da. Zuhaitz-haztegietako zura gauza asko egiteko erabiltzen da, eraikinak, altzariak eta itsasontziak, adibidez.

Nekazaritza munduaren zati handi batean zabalduta dagoen jarduera da. Nekazariek abereak hazten eta hazten dituzte klima eta lur mota ia guztietan. Eskualde batzuek eguzki-argi edo euri asko jasotzen dute eta beste batzuek klima hotzagoa edo lehorragoa dute, baina leku ia guztiek dituzte beren nekazaritza motak.

Landareek eta abereek airea, ura eta elikagaiak behar dituzte bizirik irauteko. Landare batek ez badu behar duen lur mota, hil egin daiteke. Era berean, animaliek ere klima eta elikagai egokiak behar dituzte bizirauteko. Nekazariak beren eskualdean ondo garatuko diren abere eta landare motak hazten saiatzen dira. Baldintza natural perfekturik ez badute, ahalik eta baldintza onenak sortzen saiatzen dira. Adibidez, eremu lehorretako nekazari askok ureztatze artifiziala erabiltzen dute.

Nekazaritza-sistemak

Polilaborantza: tipulak eta azenarioak batera.

Nekazaritzan teknika eta sistema desberdinak erabiltzen dira produktuak ekoizteko. Sistema horiek honela sailka daitezke:

Produktuen aniztasunaren arabera

Polilaborantza eta monolaborantza deritzen sistemak bereizten dira.

• Polilaborantzan, espezie desberdinak landatzen dira lur-eremu berean. Familiaren kontsumorako eta abereen elikadura eskuratzeko izaten da, eta, soberakinak egonez gero, merkatuan saltzeko. Batez ere barazkiak eta fruituak ekoizten dira.
• Monolaborantzan, espezie bakarra landatzen da, lursail handietan, eta merkatuan saltzeko ekoizten da batez ere. Sistema honetan, zerealak eta lekaleak ekoizten dira nagusiki, bai eta beste espezie batzuk ere, hala nola kotoia edo kafea.

Lehorreko nekazaritza

Ureztatzearen arabera

Lehorreko nekazaritza eta ureztatutako nekazaritza sistemak bereizten dira.

• Lehorreko nekazaritzan, ez da ureztatze-sistema artifizialik erabiltzen, euri-ura besterik ez. Lekaleak, ekiloreak, soia, zerealak, mahatsa, arbendolak eta olibak izaten dira sistema honetan ekoizten diren elikagaiak.
• Ureztatutako nekazaritzan, laboreak artifizialki ureztatzen dira, inbertsio handiak eskatzen dituzten sistemak erabiliz. Honela ekoizten dira, adibidez, fruituak, arroza, kotoia, artoa eta barazkiak.

Lurra ustiatzeko eraren arabera

Nekazaritza intentsiboa eta estentsiboa izan daiteke.

• nekazaritza intentsiboan, lur-azalera txikiak lantzen dira, baina ahalik eta produktibitaterik handiena lortu nahi dira, inbertsio handiak eginez. Sistema honetan, ureztatutako nekazaritza sartzen da.
• nekazaritza estentsiboan, lur-azalera zabalak lantzen dira, inbertsio gutxiagorekin, eta produktibitate txikiagoak lortzen dira. Lehorreko nekazaritza, adibidez, sistema estentsiboan sartzen da.

Nekazaritza gaur egun

Nekazaritza funtsezko jarduera da gizakion ongizaterako eta gizarteen aurrerapena eta garapena lortzeko. Hala ere, munduan azken hamarkadetan gertatu den aldaketa nagusietako bat izan da munduko biztanleriaren erdia baino gehiago nekazaritza-eremuetatik hiri-eremuetara migratzea. Hirien aurrerapen ekonomikoaren ondorioa da hori, baina, horren eraginez, nekazaritzari ez zaio lehentasunik ematen, gizateria elikatzeko elikagaiak ematen dituen sektore ekonomiko oso garrantzitsua izan arren.

Zerealak dira mundu mailako elikadura-iturri nagusia, baina barazki eta fruituen ekoizpena ere asko handitu da, kontsumo-ohitura osasuntsuagoen aldeko joeren eraginez.

Nekazaritzak munduko aberastasunaren % 3 inguru ekoizten du, industriak % 27, eta Zerbitzu-sektoreak % 70. Dena dela, diferentzia handiak daude herrialde batzuetatik besteetara, euren garapen-mailaren arabera. Gainera, leku askotan nekazaritza tradizionala mantentzen da, baina merkatuko nekazaritza deritzana gero eta indar handiagoa hartzen ari da mundu osoan, batez ere esportazioari begira. Nekazaritza mota hau herrialde garatuetan aurkitzen da batez ere, baina planetako eskualde ez hain garatuetan ere aurki daiteke. Nekazaritza oso garatua da, inbertsio handia eta eskulan gutxi behar duena.

Aurrerapen zientifiko eta teknologikoei esker, nekazaritza garatu honek produktibitatea asko handitzea lortu du. Hala ere, pestiziden erabilerak eta manipulazio genetikoak ondorio kaltegarriak ere izan ditzakete bai ingurunerako eta baita gizakion osasunerako ere.

Zer gehiago jakin nahi duzu?

Nekazaritzaren historia Nekazaritza intentsiboa Nekazaritza estentsiboa Iraupeneko nekazaritza Merkatu-nekazaritza Nekazaritza ekologikoa Nekazaritza jasangarria Landa-ingurunea Deutsch