Uzta
Nekazaritzan, uzta landareak sortutako elikagaiak biltzeko ekintzari edo bildu den labore edo fruitu multzoari deitzen zaio eta soroetako fruituak, haziak edo barazkiak biltzean oinarritzen da, heldu diren urteko garaian.. Bertan nekazaritzaren bidez lortutako jangaiak batu egin behar dira. Horretarako, nekazariak landarea langatu edo erein egin behar du eta azkenean landareak fruitu edo barazkia lortzean, batu egiteari edo batuko denari deitzen zaio. Landareak horretarako ongarri natural edo kimikoak behar ditu ahalik eta produktu onena ateratzeko.
Landaketa eta uzta sinkronizatzea erabaki kritikoa da, baldintza atmosferiko posibleen eta uztaren heldutasun mailaren arteko orekaren araberakoa. Baldintza atmosferikoek, hala nola izozteek edo denboralditik kanpoko aldi hotz eta beroek, eragina izan dezakete ekoizpenean eta kalitatean. Adibidez, uzta goiztiarragoak aldi horietako baldintza kaltegarriak saihets ditzake, baina kantitate eta kalitate aldetik ekoizpen pobreagoa sortzen du. Atzeratzeak kantitate eta kalitate handiagoa ekar lezake, baina aukera handiagoa emango luke nahi ez diren baldintza klimatologikoekiko esposizioa izateko. Oro har, asmatu uzta data ideala bere ausazko jokoa zatia du.
Mekanizazioa oso txikia den etxalde txikiagoetan, uzta biltzeko garaian egiten den eskuzko lanik handiena izaten da. Etxalde handi eta mekanizatuetan garai hartan erabiltzen zen makinarik astunena eta sofistikatuena, uzta biltzeko makina, esaterako.
Nekazaritzarako makineria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erabilitako nekazaritzako makinen artean, uzta biltzeko makina da enblematikoena: lehenik lastozko zerealetarako diseinatua (garia, garagarra, zekalea, oloa), eta labore askotara hedatu da: artoa, piko biltzaileen garapenari esker, olio-haziak (koltza, ekilorea), proteaginosoak (ilarrak, babak), etab. Aipatzekoak dira, baita ere, biltzeko makina eta, oraintsuago, beterraba edo patatazko uzta biltzeko makina autopropultsatua, bazketarako edo arto-silotzeko uzta-makina-xehatzaile-kargagailua etab.
XXI. mendearen hasieran arruntak ziren, nekazaritza estentsiboko herrialdeetan, 30 oineko (9 m) ebaketa-zabalerako gari-buruetako makinak, 8.000-10.000 l-ko edukiera (6 eta 7,5 t artean) duten tobera bat, 3 ha/h baino zertxobait gehiago biltzea lortzen dutenak. 300 CV (220 kW) inguruko diesel motorrak dituzte. Sentsore batzuk izaten dituzte laborearen berehalako errendimenduari eta alearen hezetasunari buruzko informazioa ematen dutenak, baita mekanismoen funtzionamenduari buruzkoa ere. GPS sistema batek gidariari laguntzen dio makinaren norabidean. Uztan, garai batean, pertsona kopuru handia behar zen segarako eta gari-jotzeko, eta makina horiekin bi langilek bakarrik egin zezaketen lan: uzta biltzeko makinako gidaria eta tolba bagoiekin edo gurdiekin aleak soltean jasotzen dituen traktore-gidaria.
Labore guztiak ez dira beti erraz mekanizatzen, batez ere produktuen heldutasuna denboran mailakatuegia dagoenean eta hainbat aldiz igaro behar denean leku berdinetik edo produktuak ahulegiak direnean. Hori da bereziki, fruitu batzuen kasua, hala nola sagarrena. Gaur egun oraindik ere, robotak garatzen ari dira gizakiaren lana ordezkatzeko nekazal eremuan. Hala ere, badira araudizko xedapenak mekanizazioaren aurkakoak direnak: adibidez, JDK batzuetan bilketa mekanikoa debekatzen da.
