Vatikanoko Liburutegia
Vatikanoko Liburutegia | |
---|---|
Biblioteca Apostolica Vaticana | |
Kokapena | |
Estatu burujabe | Vatikano Hiria |
Koordenatuak | 41°54′17″N 12°27′16″E / 41.904722222222°N 12.454444444444°E |
Historia eta erabilera | |
Irekiera | 1450 |
Zuzendaria | Angelo Vincenzo Zani |
Arkitektura | |
Kontaktua | |
Helbidea | Cortile del Belvedere, V-00120 Città del Vaticano |
E-posta | mailto:bav@vatlib.it |
Telefonoa | tel:+39 06698 79411 |
Webgune ofiziala | |
Vatikanoko Liburutegia, ofizialki Vatikanoko Liburutegi Apostolikoa (latinez: Bibliotheca Apostolica Vaticana) Vatikano Hirian dagoen liburutegi ospetsua da. Sortu zen unetik "Apostolikoa" izena du, "Aita Santuaren Liburutegitzat" hartzen den erakundea baita, berea baita zuzenean. Munduko liburutegi zaharrenetako bat da, eta testu historikoen bilduma oso garrantzitsua gordetzen du.[1] 1.600.000 liburu inguru ditu, 180.000 eskuizkribu, horietatik 8.600 inkunableak direnak,300.000 monetak eta dominak, 150.000 argazki baino gehiago...[2]
Kokapena eta ezaugarriak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Vatikanoko Jauregi Apostolikoan dago kokatuta; bertara sartzen da Belvedere patiotik. Sixto V.a aita santuak (1585-1590) Vatikanoko Liburutegiaren handitzeko eraikin berria enkargatu zuen, hiru solairuko hegal bat eraikiarazi zuen Bramanteko Belvedereko patioaren parean, honela bitan zatituz eta Bramanteren obra nabarmen aldatuz.[3]
Lehenengo erdisotoan papiro gela bat eta eskuizkribuen biltegi bat daude. Lehenengo solairuan zaharberritze-laborategia dago, eta bigarren solairuan argazki-artxiboa. Liburutegiak 42 kilometro apalategi ditu.[4] Liburutegia 2007ko uztailaren 17an itxi eta 2010eko irailaren 20an ireki zen bermoldaketak egiteko. Berrikuntzak hiru urte iraun zuen eta 9 milioi euroko kostua izan zuen. Horren ondorioz, liburutegia erabat itxi zuten gela klimatizatuak jartzeko.
Vatikanoko Liburutegian 200 irakasle aldi berean sar daitezke, eta urtean 4.000 eta 5.000 ikertzaile artean hartzen ditu, gehienak graduondoko ikerketak egiten dituzten akademikoak.[5]
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]1448an Nikolas V.a aita santuak sortu zuen liburutegia, 350 kodize greko, latino eta hebrear bilduz, tartean Codex Vaticanus ospets . Kodize horiek bere aurrekoengandik jaso zituen bere erosketekin, besteak beste, Konstantinoplako liburutegi inperialeko zenbait eskuizkribu. Fundazioa bera Sixto IV.ak, Ad decorem militantis Ecclesiae buldarekin (1475eko ekainaren 15a), aurrekontu bat esleitu eta 1481ean lehen katalogo bat egin zuen Bartolomeo Platina liburuzain izendatu zuenean gertatu zen. Liburutegiak, orduan, 3.500 eskuizkribu baino gehiago zituen, eta horrek mendebaldeko handiena bihurtzen zuen. 1587 inguruan, Sixto V aita santuak Domenico Fontana arkitektoari liburutegia gordetzeko eraikin berri bat egiteko eskatu zion; eraikin hori oraindik erabiltzen da.
XVII. mendearen hasieran, Vatikanoko Artxibo Apostolikoa liburutegitik bereizi zen, hau da, Vatikanoko Artxibategi Sekretua gisa ezagutzen dena. Horrek egun 150.000 testu inguru ditu. 1623an, Bavariako Maximiliano I.a Handiak, Hogeita Hamar Urteko Gerran Gregorio XV.ak eman zion laguntza eskertzeko, Heidelbergko jauregiko liburutegian zeuden 3 500 eskuizkribu Vatikanoko Liburutegiari oparitu zizkion. 1657an Urbinoko duke-etxearen eskuizkribuak ere eskuratu ziren.[6] 1661ean, Leone Allacci intelektual greziarra liburuzain bihurtu zen. 1689an Kristina Suediako erreginaren bildumak jaso ziren liburutegian.
XVIII. mendean zehar, liburutegia erosketa berriekin aberastu zen eta liburutegiko eskuizkribuen katalogo oso bat argitaratzeko lehen proiektua sortu zen. Hala ere, proiektatutako hogei liburukietatik hiru baino ez ziren argitaratu. Mendearen amaieran, liburu batzuk Napoleonen Frantziari eman behar izan zitzaizkion gerrako zerga gisa. Hala ere, gehienak Napoleonen porrotaren ondoren itzuli ziren, 1815ean.
Liburutegiaren garaiak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ikerlariek bost garai bereizten dituzte:
- Laterango baino lehen: Liburutegiaren hasierak, Elizaren historiaren lehen etapari dagozkionak, hondoak Laterango Jauregian kokatu aurretik. Oso liburu gutxi daude garai horretatik.
- Liburuak eta eskuizkribuak Laterango Jauregian gorde zirenean hasi zen, eta XIII. mendearen amaiera arte iraun zuen, Bonifazio VIII.aren Aita Santuaren garaian.
- Avignon (Frantzia). Garai horretan, Avignonen bizi izan ziren aita santuen liburu eta artxiboen bildumak nabarmen hazi ziren, Bonifazio VIII.a hil eta 1370 bitartean, aita santuaren egoitza Erromara itzuli arte.
- Vatikano aurrekoa. 1370 eta 1447 artean liburutegia sakabanatu egin zen, eta Erroman, Avignonen eta beste leku batzuetan banatu zen.
- Vatikanoa. Gaur egun, 1448an hasi zen, liburutegi osoa Vatikanora lekualdatu zenean.
Liburuzainen zerrenda
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Departamenduak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Hiru dira nagusiak:[16]
- Eskuizkribuen Saila
- Liburu Inprimatuen Saila
- Numismatika Saila
Katalogoa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Jatorrian, eskuizkribuak indexatzeko erabiltzen ziren koadernoen bidez antolatzen zen bilduma. Bilduma milaka baino gehiagora hazi zenean, apal-zerrendak erabili ziren. Katalogo modernoaren lehen sistema Aita Franz Ehrleren pean jarri zen martxan 1927 eta 1939 bitartean, Estatu Batuetako Kongresuaren Liburutegiko fitxen katalogo sistema erabiliz. Ehrlek ere lan garrantzitsu edo arraroen argazkiak ateratzeko lehen programa jarri zuen martxan. Liburutegiko katalogoa are gehiago eguneratu zuen Leonard E. Boyle agurgarriak, 1990eko hasieran informatizatu zutenean.[17]
Eskuizkribuak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Liburutegian garrantzi handiko eskuizkribuak gordetzen dira. Hona hemen batzuk:
- Codex Vaticanus
- Barberini Ebanjelioak
- Sacramentarium Gelasianum, Liturgia kristauaren liburu zaharrenetariko bat.
- Joshuako biribilkia
- Lorscheko ''Codex Aureus''
- Menologium Basil II'
- Libri Carolini
- Vergilius Vaticanus
- Vergilius Romanus
- Vergilius Augusteus
- Euklidesen Elementuak lanaren zatiak
- De arte venandi cum avibus
- Borgia Kodexa
- Ríos Kodexa
- Liburutegiak Koraneko hainbat bildumatako 100 eskuizkribu baino gehiago ditu.
Digitalizazioa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]2014. urtearen hasieratik, eta narriadurak sahiesteko asmoz, Luciano Ammenti Vatikanoko Liburutegikoak koordinatutako taldeak hilean 1.000 eskuizkribu ingururen erritmoan digitalizatzen lan egin du, 10 urteko epean "backup" oso bat egiteko asmoz. Izan ere, 5.300 inguru kontsulta daitezke jada.[18]
Lotutako liburutegiak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Vatikanoko Liburutegiarekin zuzenean lotuta beste bi erakunde daude:
- Vatikanoko Artxibo Apostolikoa italieraz: Archivio Apostolico Vaticano: Egoitza Santuko dokumentazioaren artxiboa da. Vatikano Hiriko Jauregi Apostolikoan dago.
- Vatikanoko Zinema-liburutegia italieraz: Archivio Apostolico Vaticano: Joan XXIII.ak sortua, zortzi mila film baino gehaigo gordetzen du.
Ondarearen iruditegia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]-
Ebanjelioa Mateoren arabera persieraz, hizkuntza horretaz libutegian sartutako lehen eskuliburua.
-
Jacques Barbireauk idatzitako Missa Virgo Parens Christiren "Kyrie"ren esku-orria.
-
Mappamondo Borgiano, baita ere "Tavola di Velletri" gisa ezagututa (1430).
-
Codex Aureus (Lorsch), azala eta kontrazala bolizkoako dira (VIII. mendea).
-
IV. mendeko Filokalo kaligrafoaren 354ko Cronografiaren maiatza hilabetea.
-
San Emerich Hungariakoaren kondairaren eskuizkribu argitua, c. 1335.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Mendelsohn, Daniel (2011). «God's Librarians». The New Yorker 86 (42): 24. ISSN 0028-792X.[1]
- ↑ https://es.catholic.net/op/articulos/26690/biblioteca-apostlica-vaticana.html#modal
- ↑ https://www.newyorker.com/magazine/2011/01/03/gods-librarians
- ↑ https://www.itworldcanada.com/article/the-vatican-library-cios-sacred-mission-to-digitize-everything/92826
- ↑ https://www.nbcnews.com/id/wbna39193265#.U9aubW9X-uY
- ↑ https://www.vaticanlibrary.va/it/la-biblioteca/la-storia-della-BAV.html
- ↑ url=http://www.vaticanlibrary.va/home.php?pag=storia
- ↑ http://www.gcatholic.org/dioceses/romancuria/d91.htm
- ↑ http://www2.fiu.edu/~mirandas/bios1561.htm
- ↑ https://archive.today/20180109150454/http://www2.fiu.edu/~mirandas/bios1596.htm%23Baronio
- ↑ https://archive.today/20170523102136/http://www2.fiu.edu/~mirandas/bios1605.htm%23Caffarelli
- ↑ https://web.archive.org/web/20130331151144/http://www2.fiu.edu/~mirandas/bios1657.htm#Chigi
- ↑ http://www2.fiu.edu/~mirandas/bios1863.htm
- ↑ https://web.archive.org/web/20170925212859/http://www2.fiu.edu/~mirandas/bios1885.htm#Capecelatro
- ↑ https://web.archive.org/web/20110131203917/http://www2.fiu.edu/~mirandas/bios-p.htm#Poggi
- ↑ https://www.thevaticantickets.com/es/vatican-library/
- ↑ https://web.archive.org/web/20131208232256/http://capping.slis.ualberta.ca/cap05/debbie/history.html
- ↑ https://www.xataka.com/n/la-biblioteca-vaticana-asi-han-contado-la-historia-quienes-poseen-buena-parte-del-saber-universal
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- (Gaztelaniaz):Liburutegiaren digitalizazioaren berri.
- (Italieraz)(Ingelesez):https://www.vaticanlibrary.va Vatikanoko Liburutegiaren webgune ofiziala.]
- (Gaztelaniaz):Vatikanoko Liburutegia barrutik, Youtubeko bideoa.