Angela Burdett-Coutts

Wikipedia, Entziklopedia askea
Angela Burdett-Coutts

Bizitza
JaiotzaLondres, 1814ko apirilaren 21a
Herrialdea Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua
HeriotzaLondres, 1906ko abenduaren 30a (92 urte)
Hobiratze lekuaWestminster abadia
Heriotza modua: bronkitisa
Familia
AitaFrancis Burdett
AmaSophia, Lady Burdett
Ezkontidea(k)William Burdett-Coutts (en) Itzuli  (1881eko otsailaren 12a -
Hezkuntza
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jarduerakfilantropoa
Find a Grave: 20595 Edit the value on Wikidata

Angela Georgina Burdett-Coutts, lehenengo Burdett-Coutts baronesa (Londres, Britainia Handia, 1814ko apirilaren 21a - ib., 1906ko abenduaren 30a), XIX. mendeko filantropoa eta pintura-bildumagilea izan zen. Sir Francis Burdett, bosgarren Baronet eta Sofia Coutts-en alaba zen. Amaren aldeko aitona Thomas Coutts bankaria zen. 1837an, Ingalaterrako emakume aberatsenetako bat bihurtu zen, Harriot Mellon amaordearen heriotzaren ondoren, bere aitonaren 1.8 milioi inguruko dirutza jaso zuenean (2018an £160,000,000 euro). Aitaren eta aitonaren abizenak hartu zituen, erreal lizentziagatik, Burdett-Coutts bihurtzeko. Eduardo VII.a Erresuma Batukoak honelaxe deskribatu zuen:

"Nire amaren, VictoriaErresuma Batukoaren ondoren, erresumako emakumerik nabarmenena".

Bizitza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Burdett-Coutts "Ingalaterrako oinordekorik aberatsena" deitzen zioten. Pinturen bildumagile handia izan zen, maisu zahar asko barne. Erosi zituen pintura garaikideen artean Kristo itsaso gainean oinez Robert Scott Lauder-ena. Richard Harris Barham apaizak, balada batean (Ingoldsby-ko kondairaren zati bat), "Thomas Ingoldsby" ezizenarekin Victoria erreginaren koroatzerako idatzi zuena, "Anjaley Coutts andereñoa" zela esan zuen. Jakin-min publikoko pertsona bihurtu zen, eta ezkontza-eskaintza ugari jaso zituen. Angelak landa-etxea jaso zuen Highgateko Holly Lodge Estaten, une hartan Londresen kanpoaldean baitzegoen.

Burdett-Couttsek Torquayko Ehrenberg Hall-en igaro zuen urte bakoitzaren zati bat bere institutrizarekin eta geroago Hannah Brown lankidearekin. Brown 1878an hil zenean, Burdett-Couttsek lagun bati idatzi zion erabat suntsituta zegoela "nire maite, lagun eta 52 urtez nire bizitzako eguzki gajoa" galtzeagatik. Charles Dickensen eta Wellingtongo dukearen lagun handia zen, eta ezkontzea proposatu zion, adin-desberdintasun handia izan arren.

Hiru urte geroago, 67 urte zituela, goi-mailako gizartea hunkitu zuen William Lehman Ashmead Bartlett Estatu Batuetan jaiotako 29 urteko idazkariarekin ezkondu zenean. Westminsterreko diputatu izan zen 1881eko otsailaren 12an. Senar berriak Burdett-Couttsera aldatu zuen abizena. Senarra Estatu Batuetan jaio zenez, amaordearen borondatean klausula bat argudiatu zen, bere oinordekoak atzerritar batekin ezkontzea debekatzen zuena, eta Burdett-Couttsek ahizparen eskuetara pasatu ziren herentziaren hiru bosten galdu zituen.

Filantropia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Angela Burdett-Coutts helduaroan
Urania Cottage, artzainaren zuhaixka

Burdett-Couttsek bere aberastasun gehiena beka, dohaintza eta kausa filantropikoen sorta zabal batean gastatu zuen. Lehen ekintza filantropikoetako bat izan zen Charles Dickens-ekin batera emakume gazteentzako etxe bat sortzea, "moraltasunik gabeko bizitza" bihurtu zena, delituzko ekintzak barne, hala nola lapurreta eta prostituzioa. Etxea Urania Cottage izenez ezagutzen zen.

Angelak politika alderdikoian sartzea saihestu zuen, baina interes aktiboa zuen Afrikako indigenen bizi-baldintzak, hezkuntza eta munduko edozein lekutako pertsona pobreen sufrimendua hobetzeko. Bere ongintzazko erakundeetan sinesmen bereizketa berezirik egin ez zuen arren, Burdett-Coutts Ingalaterrako Elizaren ongile nabarmena izan zen, bi eliza eraiki baitzituen, horien artean Rochester Rowko (Westminster) San Esteban, eliza-eskolez hornituak. Chauncy Hare Townshend (zenbait poesia-bolumenen egilea) apaizaren borondatearen egile gisa, berak, Thomas Helmore (hura ere poeta) apaizarekin batera, Townshend-en propietateetako dirua erabili zuen Westminsterren oinarrizko eskola bat eraikitzeko, Ingalaterrako Elizaren Eskola Primarioa & Wcoend & Toburdett-Fundazioa ezagutzen dena.

Lurmutur Hiriko eta Adelaidako gotzaindegiak (1847) eta Columbia Britainiarreko gotzaindegi (1857) fundatu zituen. Burdett-Coutts baronesak Fuente Greyfriars Bobby eraiki zuen Edinburgon, Greyfriars Bobbyren brontzezko estatua batekin. 1884an, Haurren Krudelkeriaren Prebentziorako Londresko Elkartearen sortzaileetako bat izan zen, eta 1889an Haurren Krudelkeriaren Prebentziorako Elkarte Nazional (NSPCC) bihurtu zen. Westminsterreko Institutu Teknikoa ere sortu zuen 1893an, eta Animalien Krudelkeriaren Prebentziorako Errege Elkartearekin (RSPCA) harreman estua izan zuen.

Burdett-Couttsek Columbia Market sortu zuen 1869an, Bethnal Greenen, Londresko East End-en, eta han egin zuen lan gehiena. Columbia Square proiektuan oinarrituta, etxebizitza sozialetan aitzindari bihurtu zen. Misiolari eta erizain lanetan laguntzearen bidez, Louisa Twining eta Florence Nightingalerekin elkartu zen. Holly Village etxegune txikia, garai hartan bere jabetzakoa zenaren izkinan, orain esku pribatuetan dago eta oraindik Highgaten ikus daiteke. British Goat Societyko lehendakaria ere izan zen.

Hautatutako bste rol eta proiektu batzuk[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Erlezain britainiarren elkarteko lehendakaria, 1878–1906
  • RSPCAko (Eskozia/Ingalaterra) Emakumeen Batzordeko burua
  • St. Pauleko katedralerako eliza-kanpaiak[1][2]
  • Kotoi-geneva Nigeriarako
  • Angela Burdett-Coutts txikizkako eta handizkako salmentaren eraikuntza, 1869an ireki zuena[3]
  • Iturria: Baroness Burdett Coutts edontzia, Victoria Parkean[4]
  • Txakurrentzako iturri-isurbideak
  • 1877ko Errusia-Turka gerrako nekazari turkiarrentzako eta errefuxiatuentzako laguntza, Medjidiyeh-ren Agindua jasoz.[1]
  • Langile-klasearentzako etxebizitza-eskemak ostatatuz, eredu garaikideen etxebizitza-lerroetan zehar.
  • Londresko Eskola Batasuna
  • Spitalfieldsen emakumeentzako joskintza-eskola bat, zetaren merkataritzak behera egin zuenean[1]
  • Australiako herri aborigenentzako eta Borneoko Dayak-entzako euskarri-erakundeak
  • Irlandan arrantza-industria sustatu, eskolak hasi eta itsasontziak eskaini zituen; 1880an 250,000 £ aurreratu zituen, errentari pobretuei ereiteko patatak emateko.[1]
  • Ehunka haur behartsu jartzea itsas armadarako eta zerbitzu komertzialerako entrenamendu-ontzietan.[1]
  • 1864an Jerusalemeko artilleriaren lehen inkesta finantzatzea, saneamendua hobetzeko
  • Horological institutu britainiarraren aldekoa
  • Cotton Supply Association-en aldekoa zen, eta 1870ean £500 zituen antolakuntzan.
  • Greziako 100 eskuizkribu baino gehiago (532-546) erosi zizkion Janinari (Epiro) 1864an, Ingalaterrara eraman zituen 1870 eta 1872 bitartean, eta Sir Roger Cholmeley-ren eskolara aurkeztu zituen. Highgaten bizi izan ziren, Londresen.
  • Burdett-Coutts Memorial Sundialak, San Pancrasko Eliza Zaharraren arduradunak, Midlandeko trenbiderako lekua egiteko hilerritik lurpetik ateratako gorputzen izenak aipatzen ditu.[5]

Ohoreak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • 1871n, bere lan filantropikoa aitortzeko, Victoria Erresunma Batuko erreginak Middlesex konderriko Burdett-Coutts de Highgate eta Brookfield baronesa gisa Suo Jure titulua eman zion.
  • 1872ko uztailaren 18an, Guildhall-en Londres hiriko Askatasunaren kondekorazioa jaso zuen lehen emakumea bihurtu zen. 1874an, Edinburgoko Freeman lehen emakume bihurtu zen, eta hiri horretako Libertad kondekorazioa ere jaso zuen.

Heriotza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lady Burdett-Coutts bronkitis akutuz hil zen bere etxean, Stratton Streeten (Piccadilly). Hil zenean, 3 milioi £ baino gehiago eman zituen kausa onak egiteko. 1907ko urtarrilaren 5ean lurperatu zuten, West Dooretik gertu, Westminsterreko abadiaren bihotzean. Hogeita hamar mila pertsona inguru igaro ziren hilkutxaren aurretik. Ez zuen arazorik utzi eta baronia desagertu egin zen bera hil zenean.

Haren erretratu bat Walter P. Starmerren emakume heroikoen horma-irudian ageri da. 1921ean aurkeztu zuten St. Jude-on-the-Hill elizan, Hampstead Garden Suburben, Londresen.

Legatua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Charles Dickensek Martin Chuzzlewit eleberria berari eta haren lagun erreal eta ospetsu askori eskaini zion. George MacDonald Fraser-en Flashman's Lady liburuak James Brookerekiko (The White Rajah) zuen maitasunari (fikziozkoa) eta haren arbuioari egiten zion erreferentzia, bere zaletasun fisikoagatik. Angela Burdett-Coutts Terry Pratchetten Dodger eleberrian ere agertu zen; epilogo batean, liburua idazteko arrazoiaren zati bat irakurle modernoek Burdett-Couttsi buruz ohartaraztea zela esan zuen.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b c d e Healey, Edna. (Enero de 2012). «Coutts, Angela Georgina Burdett-, suo jure Baroness Burdett-Coutts (1814–1906)» Oxford Dictionary of National Biography, online edn (subscription required) (Oxford University Press).
  2. ↑ «The Bells - St Paul's Cathedral, London, UK» Stpauls 24 de octubre de 2014.
  3. ↑ Jones, P.T.Un., "Reparando Narrativas de Reforma: los mercados de Calle de Londres victoriano y las Líneas de abastecimiento Informales de Modernidad Urbana," La Revista de Londres, Vol 41, Núm. 1, 2006. pp 60-81, DOI: 10.1179/1749632215Y.0000000013
  4. ↑ «The Victoria or Burdett-Coutts Memorial Drinking-Fountain» The Victorian Web.
  5. ↑ «The Burdett-Coutts memorial sundial» UCL 28 de julio de 2011.

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Owen Rutter, editorea.' Rajah Brooke & Baroness Burdett Coutts: Sir James Brookek Miss Angelari egindako gutunak dira, gero Baronesa, Burdett Coutts. 1935.
  • Jenny Hartley irakaslea. Charles Dickens eta The House of Fallen Women, 2009. Urania Cottageren historiaren grafikoak.
  • Diana Orton.' Urrez egina. Hamish Hamilton, 1980.
  • Edna Healey. Andre Ezezaguna: Angela Burdett Couttsen bizitza. Sidgewick & Jackson, 1978.

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Angela_Burdett-Coutts&oldid=9179680"(e)tik eskuratuta