Lankide:Alain Garcia Resa/Proba orria

Nunchaku

Metalezko eta Egurrezko nunchakuak

(japonieraz: nunchaku) Asiako arte martzialetako arma tradizionaletako bat da, funtsean bi makila laburrez osatua, gehienetan 30 eta 60 cm artekoak, muturretan soka edo kate batez lotuak. Nisetsukon eta tabak-toyok (filipinetako aldaera) ere jasotzen ditu, eta, gaztelaniaren eremu espezifikoan, nunchaco, lunchaco, luchaco, linchaco, chaco edo barra doble. Nunchakua, batez ere, kolpatzeko eta blokeatzeko erabiltzen da; hala ere, ekortzeko, harrapatzeko, desarmatzeko, lokatzeko eta itotzeko hainbat teknikaren osagarri gisa erabil daiteke.

Garai modernoetan, arma hori Bruce Lee aktoreak egin zuen ezagun Fist of Fury eta 2 eta Operación Dragón filmetan. Leek Dan Inosant Filipinetako arte martzialetako maisuaren teknika ikasi zuen Eta Michelangelo (Tortugas Ninja marrazki bizidunetako pertsonaiak) ere erabiltzen du.

Sansetsukona nunchakuaren antzeko arma da, baina biren ordez hiru makila ditu. Horregatik, nunchakuak nunchaku bikoitza ere deitzen dio eta sansetsukonak nunchaku hirukoitza.

Historia

Nunchakuren asmakuntzari dagokionez, hiru hipotesi oso ezagun daude. Lehenengoak dio emakumeek zuhaitzen adaburuko fruiturik altuenak jaisteko erabiltzen zituztela, eta gorantz jaurtitzen zituztela zurtoinaren eta fruituaren arteko lotura hausteko. Bigarrenak dio zaldientzako brida gisa erabiltzen zirela; eta, azkenik, esaten da arroza aletzeko ere erabili zela, alea lastotik bereiziz, eta horiekin sare batean jarritako galburuak kolpatuz.

Arma honek aldakuntza ugari ditu. Garrantzitsuenak Txinatik datorren hiru ataletako (Sansetsukon eta Sanbon Nunchaku) arma arreba edo makila da, Sansetsukon eta Sansetsukon oso antzekoak dira, baina honetan zurezko sekzioak nunchakuko tamaina berekoak dira. Arma honen beste bertsio bat, Kuruman-Bo izenekoa, Bo bat da (edo 183 cm-ko makila luzea), mutur batean soka bat duena eta 30 cm-ko egur zati txikiago batekin lotzen duena. Arma honen beste aldaera batzuk honako hauek dira: Yon-Setsukon, lau sekzioko nunchaku bat besterik ez dena, non atal bakoitza nunchaku arrunt baten erdia den, eta Sanhokon, nunchaku arrunt bat bezalakoa, zeinaren sokatik edo katetik beste bat ateratzen baita beste bi sekzioen pareko zurezko sekzioarekin. Txinako azken aldaera ezagunena Sanchaku da, blokeo-erasorako erabiltzen den egurrezko hiru sekzioko arma. Nunchakus "asimetrikoak" daudela kontuan hartuta, hau da, makila luze batekin eta beste makila labur batekin, eta zuhaitz garaietako fruituak jaisteko emakumeek erabiltzen zuten artikuluak dioen bezala, agian posible al litzateke tresna hori, arte martzialetan erabili aurretik, fruituak biltzeko eta haziak galburuetatik [garia] bereizteko erabiltzea, Europako maiarekin egiten den bezala? Egungo lurralde japoniarraren hegoaldereneko zatia Ryu-Kyu uharteak dira. Baina ez dira beti Japoniar Inperiokoak izan. Ryu Kyu uharteak sei bat dozena uhartez eta uharte eta haitz ugariz osatuta daude, eta Okinawa da uharte nagusia. 1478. urtean, Shoshin erregeak gobernatzen zuen erresuma honetan. Errege horrek hainbat ediktu eman zituen, nekazariei, arrantzaleei eta, oro har, herri-klaseei armak debekatzeko, eta armarik gabe eta bidelapur eta soldadu zapaltzaileen menpe zeuden. Horren ondorioz, defentsa-sistemak hasi ziren, landa-laneko eta arrantzako tresnak eta tresnak baliatuz. Uharte horietako nekazariek, gizarte-talde nagusiak, lanerako behar zuten objektua aurkitu zuten beren tresnetan, erasorako eta defentsarako arma bihurtuz. Horrela, bi alderdi bilatu zituzten: nunchaku (maiala), kama (igitaia), seiryuto (aihotza); suburi (aitzurra), eiku (arrauna), bo (makila), edo tonfa.

Txinan

Elezaharraren arabera, nunchakusen sortzailea Zhao Kuangyin da. Beranduago, arma mota hau hegoaldera hedatu zen, zehazki Okinawa eta Filipinetara, handik Japoniara hedatu zelarik.

Urteak igaro ahala, nunchakuen tamainan eta estiloan aldaketak izan dira. Zale sutsu batzuek 72 cm-ko luzera dute, soka edo lotura-katea kontuan hartu gabe.

Japonian

Nunchaku txinatar jatorriko arma bat da, Kobudoko japoniar arte martzialen sisteman inplementatua, zehazkiago Okinawa uhartean. Jatorrian, nekazariek (maialak) lan-tresna gisa erabiltzen zuten, eta arroza aletzeko (alea lastotik bereizteko) erabiltzen zuten, haiekin batera sare batean jarritako galburuak jotzeko.4 Nekazari horiei armak erabiltzea debekatu zitzaien 1609an, eta samuraien etengabeko erasoen ondoren, nekazariak lapurtzen eta zapaltzen zituztenak, defentsarako lan-tresnak erabiltzen hasi ziren, eta, horrela, Okinawako kobudoa sortu zen, karatearekin batera ia, zeina helburu berarekin baina armen erabilera kontuan hartu gabe sortu baitzen.

Nunchakuak zilindro-formako bi haga ditu, praktikantearen besaurrearen neurrikoak.

Egitura

Jatorrizko garrotetik makilarako bilakaera soilak, kultura orotan hedatuen dagoen armak, zurezko bi segmenturen nunchakua (Moto izenekoak) edo forma oktogonala edo zilindrikoa duen 33 cm inguruko beste edozein material gogor eskaintzen digu, zaldi ilez edo arroz txirikordatuzko lastoz egindako segmentu batez (Himo izenekoa) lotuta daudenak. Kasu batzuetan, kate batek ordezkatzen zuen, aho-arma baten erasoari aurre egin ahal izateko. Sokaren edo katearen luzera zentimetro batzuetatik hamarnaka zentimetrotara alda zitekeen, ematen zitzaion erabileraren arabera.

Hiruhortzen edo Sai (arma) eta Tonfa edo makanaren kasuan bezala, Nunchakuko makilen luzerak besaurrearen babes osoa ahalbidetu behar du, eta bere neurriak erabiltzailearen gorputzarekin bat etorri behar dira.

Efektibitatea

Oso trebatuta dagoen pertsona batengan arma eraginkorra da, abiaduran maneiatzeko koordinazio handia behar delako. Kolpearen eraginkortasuna muturraren abiadura instantaneoak (aplikatutako indarraren araberakoa) eta materialaren gogortasunak, pisuak eta profilak ematen dute. Aurkariaren eskuei, hankei, enborrari eta buruari kolpeak emateko erabiltzen da. Edo harrapaketen, luxazioen, ekortzeen, jaurtiketen eta itotzeen osagarri gisa. Mugimenduan, nunchakuak 100 km/h-ko abiadura har dezake bere ibilbidearen arku tangentearen erdian, eta esku bat, burezur bat edo hanka bat hautsi dezake. Sokaren luzera 4 hatz ingurukoa edo txikiagoa da.

Iraupena

Zurezko nunchakuarentzat gomendagarria da (baina ez behar-beharrezkoa) nunchakua garbitzea oliba-olioz bustitako oihal batekin edo beste edozein landare-olio motarekin, errazago heltzeko eta koloregabetzea saihesteko, jatorrizko kolorea mantenduz (olio-geruzak berniz galdua ordezkatzen baitu), baina kontuz, ondo aplikatzen ez bada, itsaskor gera daiteke. Gogortasun handiko objektuak jotzean nunchakuko egurra ezpaldu egin daiteke eta ezpal horiek eskuei kalte egin diezaiekete. Hori saihesteko, bulegoko zelofana kontu handiz bil daiteke ardatzaren inguruan (zabala, arina, profil mehekoa, gardena eta, itsatsi ondoren, oso erresistentea), espiral moduan. Kontu handiz egin behar da, eta hobetu, aire-burbuilak eta tolestura txarrek sortutako erliebeak saihesteko. Horrela, ez da olioarekin tratatu behar, eta ez da aukerarik egongo ezpalak ateratzeko. Soken nailonezko argizariaren higadurari aurrea hartzeko, marruskadura handiena duten gorputz-adarrak ere estali daitezke.

Zelofanezko zintaren alternatiba bat zinta isolatzailea da, arinki luzatzen dena eta kiribil moduan makilen inguruan biribilkatzea errazagoa egiten duena. Hezetasunarekiko erresistentea ere bada (izerdia), eta zelofanaren zintak baino gainazal hobea ematen du heltzeko.

Kobudoaren praktikatzaile tradizional askok egurra tratamendurik gabe uzten dute. Izan ere, olioek, larruazala ukitzearekin batera, zura gogortu dezakete. Berniza, laka eta antzekoak, oro har, txartzat hartzen dira armarentzat, eta ez oso ontzat armari heltzeko eta arma kontrolatzeko, egurrak ez bailuke eskuen izerdia xurgatuko. Armak nailonezko kordoi bat badu, komeni da behar den luzera baino pixka bat gehiago uztea, behin erabilerak higatuta, berriz ere korapilo baten bidez doitu ahal izateko. Korapilo horrek ez du makilen mugimenduan eraginik izan behar. Gainera, sokaren luzera ezin hobea dela ikusi behar da.

Nunchaku katearen bidez edo makilen goialdean balinen bidez elkartuta daudenak ere olioztatu daitezke zarata saihesteko, zati horien higadurak makiletako bat askatzea eragin baitezake. Kablearekin lotutako nuchakuen abantaila da higadura nabarmenagoa dela eta horrela istripuak prebenitu daitezkeela.

Legekotasuna

Nunchaku jabetza legez kanpokoa da herrialde askotan, hala nola Espainian, Australian, Kanadan, Txilen eta Erresuma Batuan (1991ean onartu ziren nunchaku aurkako legeak Erresuma Batuan). Estatu Batuetako legezkotasuna aldatu egiten da estatu bakoitzean. Adibidez, nunchakuaren jabetza legez kanpokoa da New Yorken, Kalifornian eta Massachusettsen, baina beste estatu batzuetan ez. New Yorken, Jim Maloney abokatuak auzia hasi du deklaratzeko legeak ezin direla erabili nunchaku baten jabetza debekatzeko, bere kasuan, arte martzialen diziplinan modu baketsuan erabiltzeko.

Alemanian, nunchakuak 2006ko apiriletik dira legez kanpokoak, itotzeko armak deklaratu zituztenetik.

Debeku horiek, hein handi batean, Bruce Leeren filmen ospe boladaren ondoren gertatu ziren.