Lankide:Alaitznaia/Proba orria

LEHENENGO LANA

Jean Rey (c. 1583 - c. 1645) Zientzialari eta mediku frantzesa izan zen.

Le Bugue izeneko hirixka txiki batean jaio zen, garai horretako Perigord probintzian eta orainaldiko Dordogne eta Aquitaniako eskualdean. Mekdikuntza ikasi zuen Montpelliereko unibertsitatetan eta Rene Descartes filosofarekin korrespondentzia mantendu zuen.

Kimiko honek, ohartu zen berunaren eta eztainuaren pisua handitzen direla errausten direnean eta fenomeno hau airean erantzi zuen (saiakerak 1630. urtean izan ziren)

Jean reyek azaldu zuen, beruna eta eztainuaren kaltzinatutako gehienengo pisua izaten dela kontuan hartuz kiskalketan airearen eransketa egon behar dela metalean. Hipotesi hau beranduago egiaztatua izango zen Anton Laurent lavoisierrengatik, 1789.urtean.

Airea metalean eransten dela ohartu zenean, barometroaren aurkikuntza ahalbideratu zen.(Torricelli 1643.urtean)

Jean Reyek, Le Buguen hil zen, non bizitza osoa egon zen eta medikuntza praktikatu zuen.

BIGARREN LANA

Abukir guda (1799)

Abukirren gudua Napoleón Bonaparteren azken garaipen militarra izan zen Egipton, Frantziara bueltatu aurretik, Egipto berreskuratzeko saio-otomandarra zapuztuz.

Viktoria Otomandarra

1799ko martxoan, Mustafá Bajánen agintean zeuden hemezortzi mila gizoneko armada turkiarra lehorreratu zuen Abukirren (Egipton). Napoleon ( c. 1769 - c. 1821), Acre setiatzen ari zena, honetaz jakin zuenean, setioa altxatu zuen Siriatik erretiratuz. Napoleon hegoalderantz abiatzen zen bitartean, otomandarrek itsasertz egiptoarreko Frantziako garnizio txikiak garaitu zituzten.

Ekainaren 14an, Napoleonen Frantziako gertakizuna Kairora heldu zen, gutxi gorabehera zazpi mila soldaduekin. Jeneralak beste garnizio batzuen unitateak bildu zituen eta iparralderantz abiatu zen. Hamar egun geroago, Abukirren bildutako otomandarrei aurkitu zituen, bere flotaren ondoan, hiru borroka-lerrotan eta bi gotorlekutan zabalduta.

Frantziarrek erasotu zuten, esperientziagabeak eta atzeratze turkiarrak gerra iraultzaileetatik babestu ziren kementsu hamar mila soldadu beterano baino gehiagoren kontra. Egun haietako eguerdi batean, Joachim Murat ( c. 1767 - c. 1815) jeneralaren zalditeria karga batek otomandarrak jarri zituen ihesean, gotorlekuetako bat hartu zuen eta Mustafá harrapatu zuen, bertan harekin sei mila gizonek amore eman zuten.

Gudaren emaitza

Frantziarrek hirureun eta lorogeita sei baja sufritu zituzten. Otomandarrek beste bi mila gizon hil galdu zituzten borrokan, gehi itotako lau mila. Beste bi mila eta bostehun turkiar Abukirreko gazteluan giltzaperatu ziren, baina ez zeukaten edateko urik. Hurrengo astean zehar, haietako mila hil ziren, abustaren 2an, gainerako bizirauleek bandera zuria altxatu zuten.