Shetlandak

Shetlandak
	Erresuma Batua
Administrazioa
Estatu burujabe	Erresuma Batua
Herrialdea	Eskozia
ISO 3166-2	GB-ZET
Hiriburua	Lerwick
Gobernuburua	Shetland Islands Council (en)
Geografia
Koordenatuak	60°21′25″N 1°15′38″W / 60.35685°N 1.26068°W
Azalera	1.468 km²
Punturik altuena	Ronas Hill (en)
Demografia
Biztanleria	23.210 (2012); 220 (2018)
Dentsitatea	15,81 bizt/km²
Hizkuntza ofiziala	ingeles eta eskoziera
Ordu eremua	UTC±00:00
	shetland.gov.uk

Shetlandak edo Shetland uharteak^[1] (ingelesez eta eskozieraz: Shetland Islands; antzinako eskandinavieraz: Ȝetland edo Hjaltland; Antzineko gaeleraz Innse C[h]ait eta gaur egungo Eskoziako gaeleraz: Sealtainn) Ipar Itsasoan daude kokatuta, Eskozia eta Norvegiaren artean. Administratiboki, eskualde eskoziarra da 1472ko otsailaren 20tik. Hjaltland izen zaharra zen.

1466 km2-ko azalera dauka eta 2012ko erroldaren arabera 23.210 biztanle ditu. Uhartedi honek Lerwick du hiriburu eta burgu bakar.

Historia

Shetlandak VIII. eta IX. mendeetan kolonizatu zituzten bikingoek. XIII. mendetik aurrera Shetlandekiko Eskoziako erregeen interesa piztu zen, XV. mendean Orkadetako Stewart familiak eskuratu zituen baina hauek kartzelatzean 1609an Eskoziako koroak bere gain hartu zituen uhartedi biak.

Hurrengo mendeetan merkataritza nabarmen bultzatu zen, itsasbideen pausaleku bihurtu baitzen ingeles, alemaniar eta eskandinaviarrentzat. XVIII. mendean Napoleondar Gerretan borrokatzeko Royal Navy itsas armada britainiarrak 3.000 shetlandar hartu zituen baina oso gutxi itzuli ziren. 1861 eta 1881 artean 8.000 pertsonak emigratu ere egin zuten eta XIX. mende bukaerarako uhartediaren %90a 32 pertsonen esku zegoen. 1880an arrantzaren industriak bultzada ekonomiko berria eman zien uharteei.

Lehen Mundu Gerran ere Shetlandek paper garrantzitsua jokatu zuten. Gurutzatuen 10. eskuadroiak bertan hartu zuen egoitza eta 1917an 4.500 itsasontzi atera ziren Lerwicketik konboien eskolta lanak egiteko. Bigarren Mundu Gerran ere antzeko lanak egin zituen, oraingoan Norvegiarren flota izan zen bertan.

XX. mendearen bukaeran petrolioa aurkitu zen bertako uretan, Europako erreserba handienetakoa gainera. Independentzia mugimendu txiki bat abiatu da honen harira.

Klima

Datu klimatikoak (Lerwick, 82 m., 1981-2010, muturrekoak 1922-)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	11.7	11.7	13.3	16.1	20.7	23.3	23.4	21.5	19.4	17.2	13.9	12.2	23.4
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	5.9	5.5	6.4	8.1	10.4	12.4	14.3	14.5	12.8	10.2	7.8	6.3	9.6
Batez besteko tenperatura (ºC)	3.9	3.5	4.2	5.8	7.9	10.1	12.1	12.4	10.8	8.3	5.9	4.3	7.4
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	1.8	1.5	2.0	3.5	5.4	7.7	9.9	10.2	8.7	6.4	3.9	2.2	5.3
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	−8.9	−7.3	−8.3	−5.7	−2.8	-0.6	3.3	1.7	-0.6	-3.3	−5.7	−8.3	−8.9
Euria (mm)	142.6	120.8	124.6	70.4	53.4	58.2	66.8	83.7	106.3	141.5	146.0	142.6	1256.8
Euri egunak (≥ 1.0 mm)	21.6	18.5	19.9	14.1	10.8	11.0	12.1	12.9	16.7	20.8	21.4	21.8	201.6
Eguzki orduak	27.2	55.2	94.1	131.8	181.0	146.2	124.4	127.9	101.3	68.8	33.8	18.1	1109.8
Iturria (1): MetOffice,^[2]
Iturria (2): Shetland Govt,^[3]

Herri nagusiak

Lerwick da herri bakarra, gainontzekoak herrixkak dira.

Lerwick (hiriburua, 6.958 biztanle)
Scalloway (1.159 biz)
Symbister (797 biz)
Brae (690 biz)

Uharteak

Uharte nagusiak

#	Uhartea	Eskoziako gaeleraz	Azalera (ha)	Populazioa (biz)	Altuera (m)	Herri nagusia
1	Mainland	Mòr-thìr (Sealtainn)	96.879	18.765	450	Lerwick
2	Yell	Yell	21.211	966	205	Mid Yell
3	Unst	Unst	12.068	632	284	Baltasound
4	Fetlar	Fetlar	4.078	61	158	Houbie