Azeri-dantza

Adunako azeri-dantzaren barruan, giza-dorrea egiteko unea.

Axeri-dantza edo azeri-dantza Hernanin, Andoainen, Adunan, Oreretan aldaera ezberdinekin, dantzatzen den dantza herrikoia da.

Hernanin

Azeri-dantza Hernanin, 2013ko San Joanetan

Hernaniko Udal Artxiboan azeri-dantzari buruz dagoen lehenengo erreferentzia 1735. urtekoa da. Hernaniko Azeri Dantzak protagonismo izugarria hartu zuen XX. mende hasieran (dantza, lehenagokoa den arren). Garai hartan, inauterietan egin ohi zen. 1936ko gerraren ondoren, baina, inauteriak debekatu egin ziren eta Azeri Dantza San Joan jaietan egitea erabaki zen. 1944. urtean hasi ziren, hain zuzen, Azeri Dantza herriko jai nagusietan egiten, San Joan egunaren ondorengo bi egunetan. Azkeneko hamarkadetan horrela mantendu da, eta gaur egun, San Joanetan ez ezik Inauterietan ere ospatzen da.

Urte hauetan guztietan aldaketa batzuk gertatu badira ere, jokoaren ezaugarri garrantzitsuenak mantentzen dira. Festa honetan protagonista desberdinak azaltzen dira: alde batetik, 20-25 metroko soka bati helduta doan 15 lagun inguruko taldea, eskuan maskuri bana hartuta (horregatik, Maskuri Dantza bezala ere ezagutzen da dantza hau); bestetik, hauen ibilbidean parte hartzen duen jende multzoa; txistulariak ere ezinbestekoak dira, ekitaldiaren erritmoa markatzen baitu musikak; eta azkenik, 1988. urtean Luis Telleria hernaniarrak asmatutako beste pertsonaia bat ere azaltzen da: buruan disekatutako azeri bat daraman dantzaria (azeriak hasieran eta ibilbidearen zenbait tokitan berarentzako propio asmatutako dantza bat dantzatzen du; dantzaren pausoak, jantzia eta musika-doinuak Gipuzkoako dantzatan oinarritzen dira).

15 lagun inguruko kuadrilla soka bati helduta eta maskuria eskuan ateratzen da. Ezin dute soka askatu. Kalean dabilen jendea sokarekin inguratu eta soka barruan harrapatutakoak jotzen dituzte, maskuriarekin denak batera jotzerakoan burrunba ikaragarria sortzen delarik. Joaldia amaitutakoan, kaleko ate, denda edota txoko batetik barna gordetzen dira sokan doazen maskuridunak eta beste ate, denda edota txoko batetik ateratzen dira, ezustean, berriz ere jende multzo bat harrapatu eta jotzeko. Alde Zaharreko kaleetan barrena egiten dute ibilbidea, txistularien doinua lagun dutela. Jende-multzoa maskuridunak nondik aterako zain egon ohi da. Azeri Dantzako mutilak ezkutalekutik ateratzen direnean, txistulariek doinuaren erritmoa aldatzen dute, eta soka barruan harrapatuak izan direnek, normalean, pozez hartu ohi dituzte maskurien kolpeak, bizkarretan hazkurak eta gorritasunak eragiten dizkieten arren. Ekitaldiaren hasieran eta bukaeran plazan dantzatzen dute sokan doazen maskuridunek, eta azkeneko saioan, erabilitako maskuriak lehertu egiten dituzte, musika-doinuaren azken notarekin batera maskurien gainean salto eginez. 2018ko San Joan jaietako Azeri-Dantza guztietan, lehenengo aldiz, emakumeak parte hartzen hasiko dira, Azeri-Dantza ere parekidea izateko asmoz.

Bibliografia

• Xabier Iriarte, «Azeri dantza», Hernaniko Kultur Koadernoak, 16. koadernoa, Dobera Euskara Elkartea, 2000.

Andoainen

Andoainen San Joan egunean dantzatzen da, ekainaren 24an, antzina inauterietako dantza zen arren.

Adunan

Adunan abuztuaren 15ean dantzatzen da. Axeri-dantza Adunako ohitura eta tradiziorik zaharrenetako bat da, herriko festetan dantzatzen dena, abuztuaren 15ean. Urte batzuz galdua izan zen arren, gaur egun dantzatzen da, Andoaingoaren antzera.

Kanpo estekak

• Axeri-dantza Hernanin
• Axeri-dantza Adunan

• Datuak: Q12254542