18.785
edits
«1812ko angloamerikar gerra»: berrikuspenen arteko aldeak
Zehaztu, zuzendu
(Zehaztu, zuzendu) |
|||
|
| oharra =
}}
'''1812ko angloamerikar gerra'''
==Arrazoiak==
Estatu Batuek egin zuten gerra-deklarazioa, 1812. urteko ekainaren 18an. Horretarako arrazoiak luzaro izan dira eztabaidagai. Estatu Batuek beren herrialde subirano eredua garatu nahi zuten, baina Britaniar Inperioaren itzala luzea zen Atlantikoan, bereziki [[Trafalgarko gudua|Trafalgarko gudu]]ko Espainia eta Frantziaren porrotaren ondoren. Orain, britainiarrek itsas blokeoa ezarri zieten Napoleonen [[Frantzia]]ri eta, horrenbestez, Estatu Batuekiko merkataritzari.
Bestalde, [[Estatu Batuetako Lehenengo Bankua]]ren gaineko kontrolari buruzko gatazka zegoen, 1811n bertan behera utzi baitzuen Estatu Batuetako kongresuak. Halaber, britaniarrek merkataritza-ontziak eta marinelak derrigorrez errekrutatzen ziharduten [[Royal Navy|Britainiarren Errege Itsas Armadarako]] eta, gainera, britainiarrak Estatu Batuak kontinentean barrena metropolitik aparte zabaltzearen kontra zeuden. Ondorioz, britaniarrek indiar indigenei lagundu zieten.
==
Britainiarren armada [[Napoleondar Gerrak|Europako
1814an britainiarrek kontraeraso egin zuten, hiru armada bidali zituzten Ipar Amerikara Estatu Batuak
▲Britainiarren armada [[Napoleondar Gerrak|Europako gerran]] lanpetuta zegoenez, hasieran defentsa-estrategiaz jardun zuten, amerikarrek Kanadako lurralde batzuk inbaditu arren, itsasoko erasoz uxatuz. Beraz, estatubatuarrek [[Kanada]]n lurrez sartzea erabaki zuten.
Bestalde, estatubatuarrek ipar-mendebaldean eta hego-ekialdean
▲1814an britainiarrek hiru armada bidali zituzten Ipar Amerikara Estatu Batuak inbaditzekotan: [[Maine]]n sartu ziren, eta [[Washington Hiria]] ere hartu zuten, eraikin publikoak suntsituz, [[Etxe Zuria]] barne.
Gerrako azken borroka [[New Orleansko gudua]] izan zen 1815eko urtarrilean, nahiz eta ordurako bakea sinatuta zuten alde biek Ganteko Hitzarmenean, baina Europan sinatu zutenez, akordioaren berriak asteak eman zituen Amerikara heltzerako. New Orleasen estatubatuarrak atera ziren garaile, [[Andrew Jackson]]en gidaritzapean.
▲Bestalde, estatubatuarrek ipar-mendebaldean eta hego-ekialdean indiarrak garaitu zituzten: britainiarrek lagunduta, indiar indigenen estatu independentea sortu nahi zuten, baina menperatuak izan ziren. Britainiarrek [[New York]], [[Baltimore]] eta [[New Orleans]] inbaditu nahi izan zuten arren, estatubatuarrek atzera eragin zieten.
==Emaitza==
{{Elhuyar-HPS 2012 | data=2012/11/29}}
| |||