Katolizismo: berrikuspenen arteko aldeak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
t Autoritate kontrola jartzea
tNo edit summary
Etiketak: Ikusizko edizioa Disambiguation links
7. lerroa: 7. lerroa:
|width="33%"|
|width="33%"|
{{legenda|#f6f8d0|% 10 - % 20}}{{legenda|#fafcef|% 0 - % 10}}{{legenda|#a3a3a3|Daturik ez.}}
{{legenda|#f6f8d0|% 10 - % 20}}{{legenda|#fafcef|% 0 - % 10}}{{legenda|#a3a3a3|Daturik ez.}}
|}]]'''Katolizismoa''' (grekeraz: «''Αاοاιاς, katholikós'', unibertsala, dena ulertzen duena») [[Kristautasun|kristautasunaren]] egungo adar nagusiari erreferentzia egiten dion hitza da, ekialdeko [[Zisma|Zismaren]] ondoren sortutakoa. [[Katoliko ez-elizkoi|Katolikoak]] leialak dira [[Eliza katolikoa|Eliza katolikoarekin]], baita [[Teologia|teologiareki]]<nowiki/>n, [[Doktrina|doktrinarekin]], [[Liturgia|liturgiarekin]], [[Printzipio etiko|printzipio etikoekin]] eta portaera-arauekin ere, baita jarraitzaileekin ere, osotasun gisa, zeinei «[[Katoliko ez-elizkoi|katoliko]]» deitzen baitzaie.<ref>{{Erreferentzia|izena=Richard P.|abizena=McBrien|izenburua=Catholicism|argitaletxea=HarperSanFrancisco|data=1994|url=https://www.worldcat.org/oclc/28891808|edizioa=New ed., completely rev. and updated|isbn=0-06-065404-X|pmc=28891808|sartze-data=2022-04-28}}</ref> «katolizismo» hitza, oro har, [[Erromatar Eliza Katolikoa|Erromako Elizarekin]] komunioan bizi diren pertsonek partekatutako esperientzia erlijiosoa aipatzeko erabiltzen da <ref>{{Erreferentzia|izena=Thomas P.|abizena=Rausch|izenburua=Catholicism in the third millennium|argitaletxea=Liturgical Press|data=2003|url=https://www.worldcat.org/oclc/50417367|edizioa=2nd ed|isbn=0-8146-5899-7|pmc=50417367|sartze-data=2022-04-28}}</ref>.
|}]]

Eliza katolikokoaren terminoa [[Kristau|kristauei]] dagokie, 23 [[eliza]] ''sui iuriz'' osatua, aita santuarekin erabateko komunioan daudenak eta guztira mila milioi [[Fede|fededun]] baino gehiago biltzen dituztenak <ref>{{Erreferentzia|abizena=Secretaria status. Rationarium Generale Ecclesiae|izenburua=Annuarium statisticum Ecclesiae = Statistical yearbook of the Church = Annuaire statistique de l'Eglise : 2005|argitaletxea=Libreria editrice Vaticana|data=2007|url=https://www.worldcat.org/oclc/755165768|isbn=978-88-209-7928-7|pmc=755165768|sartze-data=2022-04-28}}</ref> (munduko populazioaren seiren bat eta kristau fededun guztien erdia baino gehiago). <ref>{{Erreferentzia|izena=-|abizena=-|izenburua=Sesiones de enero i febrero de 1856|data=2010-08-31|url=http://dx.doi.org/10.5354/0365-7779.1856.2924|aldizkaria=Anales de la Universidad de Chile|alea=0|zenbakia=0|issn=0365-7779|doi=10.5354/0365-7779.1856.2924|sartze-data=2022-04-28}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dodge, John Vilas, (25 Sept. 1909–23 April 1991), Senior Editorial Consultant, Encyclopædia Britannica, since 1972; Chairman, Board of Editors, Encyclopædia Britannica Publishers, since 1977|argitaletxea=Oxford University Press|data=2007-12-01|url=http://dx.doi.org/10.1093/ww/9780199540884.013.u172122|sartze-data=2022-04-28|encyclopedia=Who Was Who}}</ref> Eliza katolikoaren bereizgarri nagusia [[Erromako apezpiku]] [[Aita santu|aita santuaren]] autoritatea eta nagusitasuna aitortzea da. [ Hala ere, badira «katoliko» adjektiboa ere partekatzen duten hainbat Eliza, hala nola [[Eliza Ortodoxoa|Eliza ortodoxoa]] eta ekialdeko Eliza ortodoxoak, Ekialdeko [[Eliza asiriarra]] eta [[Anglikanismo|Komunio Anglikanoa]] osatzen duten Elizak.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jeffrey|abizena=Gros|izenburua=Introduction to ecumenism|argitaletxea=Paulist Press|data=1998|url=https://www.worldcat.org/oclc/38295244|isbn=0-8091-3794-1|pmc=38295244|sartze-data=2022-04-28}}</ref>

'''Katolizismoa''' [[kristautasun]]aren aldaera nagusia da, batez ere [[Mendebaldeko Europa]]n, [[Latinoamerika|Latin Amerikan]], [[Afrika]]n eta [[Filipinak]]etan zabaldua dagoena. Munduko biztanle guztien seirenak eta fededun kristauen erdiak baino gehiagok dute beren burua katolikotzat.
'''Katolizismoa''' [[kristautasun]]aren aldaera nagusia da, batez ere [[Mendebaldeko Europa]]n, [[Latinoamerika|Latin Amerikan]], [[Afrika]]n eta [[Filipinak]]etan zabaldua dagoena. Munduko biztanle guztien seirenak eta fededun kristauen erdiak baino gehiagok dute beren burua katolikotzat.


== Ikus, gainera ==
== Katolizismoaren historia ==
[[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza katolikoa]] (edo katolizismoa) izena "eliza unibertsala" izendatzeko erabili izan da II. mendearen hasieratik; termino horren erabilerari buruz dugun lehen erreferentzia izen hori [[Antiokia|Antiokiako]] [[Inazioren gutuna|Inazioren gutunetan]] agertzea da, [[Juan Krisostomoren]] arabera, Pedrok berak ordenatu baitzuen. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hot dry rock venture risks investigation:|data=1988-01-01|url=http://dx.doi.org/10.2172/5292987|sartze-data=2022-04-28}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hot dry rock venture risks investigation:|data=1988-01-01|url=http://dx.doi.org/10.2172/5292987|sartze-data=2022-04-28}}</ref>

Kristautasunaren lehen hiru mendeetako hainbat egoeratan, Erromako [[Gotzain|gotzainak]], katolizismoan [[Pedro apostolua|Pedro apostoluaren]] oinordekotzat jotakoak, komunitateetan esku hartzen zuen gatazkak konpontzen laguntzeko, [[Klemente I.a]], [[Viktor I.a|Victor I.a]] eta [[Kalisto I.a|Kalixto I.]]<nowiki/>a [[Aita santu|aita santuak]] <ref>{{Erreferentzia|izena=Eamon|abizena=Duffy|izenburua=Saints and Sinners|data=2020-01-13|url=http://dx.doi.org/10.12987/9780300207088|doi=10.12987/9780300207088|sartze-data=2022-04-28}}</ref> izan ziren adibideak <ref>{{Erreferentzia|izena=Peter|abizena=Müller|izenburua=Meudon (Paris) 1877–1893|argitaletxea=Springer Berlin Heidelberg|orrialdeak=126–127|data=1992|url=http://dx.doi.org/10.1007/978-3-642-58082-6_46|aldizkaria=Sternwarten in Bildern|isbn=978-3-540-52771-8|sartze-data=2022-04-28}}</ref>. Bere historiako lehen hiru mendeetan, Eliza hiru patriarkatan antolatzen zen, [[Antiokia|Antiokiako]] gotzainak, [[Siria|Siriaren]] gaineko jurisdikzioarekin, eta geroago [[Asia Txikia]] eta [[Grezia|Greziaren]] gainekoa, [[Egipto|Egiptoko]] jurisdikzioko [[Alexandria]] eta [[Mendebaldeko jurisdikzioko Erroma]]. <ref>{{Erreferentzia|izena=Julio César|abizena=Rosales Varela|izenburua=El inglés y los jóvenes en el espacio público: una aproximación a los usos del inglés en las culturas juveniles y la publicidad dirigida a los jóvenes en la Ciudad de México|argitaletxea=Universidad Autonoma Metropolitana|url=http://dx.doi.org/10.24275/uami.n870zq94c|sartze-data=2022-04-28}}</ref> Geroago, [[Konstantinopla|Konstantinoplako]] eta [[Jerusalem|Jerusalemgo]] apezpikuek patriarkak gehitu zizkioten, arrazoi administratiboengatik, "Lehen urtean Nizareako apezpikua". Erromako patriarkak ere aginte berezia zuela uste izan zen, [[Petri (apostolua)|San Pedrorekin]] zuen harremanagatik, hiri honetan hil eta lurperatua izan baitzen. <ref>{{Erreferentzia|izena=Francisco|abizena=Radecki|izenburua=Tumultuous times : the twenty General Councils of the Catholic Church and Vatican II and its aftermath|argitaletxea=St. Joseph's Media|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/56495700|isbn=0-9715061-0-8|pmc=56495700|sartze-data=2022-04-28}}</ref>

== Erromatar eliza katoliko apostolikoa ==
[[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza katoliko]] apostoliko erromatarra nagusiki [[Europako hego-mendebaldea|Europako hego-mendebaldeko]] herrialdeetan, [[Europa]] erdialdean, [[Latinoamerika|Latinoamerikan]], [[Afrika]] erdialdean eta [[Filipinak|Filipinetan]] hedatzen da.


Kristau-konfesioetan hedadura handiena eta zaharrena duen [[Eliza Kristaua|eliza kristaua]] da, eta hortik datoz katoliko izeneko beste eliza batzuk. Gaur egungo erdigunea [[Vatikano Hiria|Vatikanoko]] hiri-estatua da, [[Erroma|Erroman]] ([[Italia]]), non [[Aita santu|Aita Santua]] bizi den. Katoliko erromatarrek apezpikuen ikastetxeko buru gisa hartzen dute, [[Petri (apostolua)|San Pedroren]] oinordeko, [[Kristoren Bikario]] eta [[Elizaren Artzain]]. [[Aita santu|Aita Santuaren]] egoitza [[Avignon|Avignonera]], [[Frantzia|Frantziara]], aldatu zen [[Behe Erdi Aroko krisialdia|Behe Erdi Aroko]] aldi labur batez.
* [[Erromatar Eliza Katolikoa]]
* [[Erromatar Eliza Katolikoa]]
{{erlijio zirriborroa}}
{{erlijio zirriborroa}}

15:37, 28 apirila 2022ko berrikusketa

Beren burua katolikotzat duten biztanleen ehunekoa:
██ % 90 - % 100██ % 80 - % 90██ % 70 - % 80██ % 60 - % 70% ██ % 50 - % 60██ % 40 - % 50██ % 30 - % 40██ % 20 - % 30 ██ % 10 - % 20██ % 0 - % 10██ Daturik ez.

Katolizismoa (grekeraz: «Αاοاιاς, katholikós, unibertsala, dena ulertzen duena») kristautasunaren egungo adar nagusiari erreferentzia egiten dion hitza da, ekialdeko Zismaren ondoren sortutakoa. Katolikoak leialak dira Eliza katolikoarekin, baita teologiarekin, doktrinarekin, liturgiarekin, printzipio etikoekin eta portaera-arauekin ere, baita jarraitzaileekin ere, osotasun gisa, zeinei «katoliko» deitzen baitzaie.[1] «katolizismo» hitza, oro har, Erromako Elizarekin komunioan bizi diren pertsonek partekatutako esperientzia erlijiosoa aipatzeko erabiltzen da [2].

Eliza katolikokoaren terminoa kristauei dagokie, 23 eliza sui iuriz osatua, aita santuarekin erabateko komunioan daudenak eta guztira mila milioi fededun baino gehiago biltzen dituztenak [3] (munduko populazioaren seiren bat eta kristau fededun guztien erdia baino gehiago). [4][5] Eliza katolikoaren bereizgarri nagusia Erromako apezpiku aita santuaren autoritatea eta nagusitasuna aitortzea da. [ Hala ere, badira «katoliko» adjektiboa ere partekatzen duten hainbat Eliza, hala nola Eliza ortodoxoa eta ekialdeko Eliza ortodoxoak, Ekialdeko Eliza asiriarra eta Komunio Anglikanoa osatzen duten Elizak.[6]

Katolizismoa kristautasunaren aldaera nagusia da, batez ere Mendebaldeko Europan, Latin Amerikan, Afrikan eta Filipinaketan zabaldua dagoena. Munduko biztanle guztien seirenak eta fededun kristauen erdiak baino gehiagok dute beren burua katolikotzat.

Katolizismoaren historia

Eliza katolikoa (edo katolizismoa) izena "eliza unibertsala" izendatzeko erabili izan da II. mendearen hasieratik; termino horren erabilerari buruz dugun lehen erreferentzia izen hori Antiokiako Inazioren gutunetan agertzea da, Juan Krisostomoren arabera, Pedrok berak ordenatu baitzuen. [7][8]

Kristautasunaren lehen hiru mendeetako hainbat egoeratan, Erromako gotzainak, katolizismoan Pedro apostoluaren oinordekotzat jotakoak, komunitateetan esku hartzen zuen gatazkak konpontzen laguntzeko, Klemente I.a, Victor I.a eta Kalixto I.a aita santuak [9] izan ziren adibideak [10]. Bere historiako lehen hiru mendeetan, Eliza hiru patriarkatan antolatzen zen, Antiokiako gotzainak, Siriaren gaineko jurisdikzioarekin, eta geroago Asia Txikia eta Greziaren gainekoa, Egiptoko jurisdikzioko Alexandria eta Mendebaldeko jurisdikzioko Erroma. [11] Geroago, Konstantinoplako eta Jerusalemgo apezpikuek patriarkak gehitu zizkioten, arrazoi administratiboengatik, "Lehen urtean Nizareako apezpikua". Erromako patriarkak ere aginte berezia zuela uste izan zen, San Pedrorekin zuen harremanagatik, hiri honetan hil eta lurperatua izan baitzen. [12]

Erromatar eliza katoliko apostolikoa

Eliza katoliko apostoliko erromatarra nagusiki Europako hego-mendebaldeko herrialdeetan, Europa erdialdean, Latinoamerikan, Afrika erdialdean eta Filipinetan hedatzen da.

Kristau-konfesioetan hedadura handiena eta zaharrena duen eliza kristaua da, eta hortik datoz katoliko izeneko beste eliza batzuk. Gaur egungo erdigunea Vatikanoko hiri-estatua da, Erroman (Italia), non Aita Santua bizi den. Katoliko erromatarrek apezpikuen ikastetxeko buru gisa hartzen dute, San Pedroren oinordeko, Kristoren Bikario eta Elizaren Artzain. Aita Santuaren egoitza Avignonera, Frantziara, aldatu zen Behe Erdi Aroko aldi labur batez.

Erlijio Artikulu hau erlijioari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.


Kanpo estekak

  1. ↑ McBrien, Richard P.. (1994). Catholicism. (New ed., completely rev. and updated. argitaraldia) HarperSanFrancisco ISBN 0-06-065404-X. PMC 28891808. (Noiz kontsultatua: 2022-04-28).
  2. ↑ Rausch, Thomas P.. (2003). Catholicism in the third millennium. (2nd ed. argitaraldia) Liturgical Press ISBN 0-8146-5899-7. PMC 50417367. (Noiz kontsultatua: 2022-04-28).
  3. ↑ Secretaria status. Rationarium Generale Ecclesiae. (2007). Annuarium statisticum Ecclesiae = Statistical yearbook of the Church = Annuaire statistique de l'Eglise : 2005. Libreria editrice Vaticana ISBN 978-88-209-7928-7. PMC 755165768. (Noiz kontsultatua: 2022-04-28).
  4. ↑ -, -. (2010-08-31). «Sesiones de enero i febrero de 1856» Anales de la Universidad de Chile 0 (0)  doi:10.5354/0365-7779.1856.2924. ISSN 0365-7779. (Noiz kontsultatua: 2022-04-28).
  5. ↑ Dodge, John Vilas, (25 Sept. 1909–23 April 1991), Senior Editorial Consultant, Encyclopædia Britannica, since 1972; Chairman, Board of Editors, Encyclopædia Britannica Publishers, since 1977. Oxford University Press 2007-12-01 (Noiz kontsultatua: 2022-04-28).
  6. ↑ Gros, Jeffrey. (1998). Introduction to ecumenism. Paulist Press ISBN 0-8091-3794-1. PMC 38295244. (Noiz kontsultatua: 2022-04-28).
  7. ↑ Hot dry rock venture risks investigation:. 1988-01-01 (Noiz kontsultatua: 2022-04-28).
  8. ↑ Hot dry rock venture risks investigation:. 1988-01-01 (Noiz kontsultatua: 2022-04-28).
  9. ↑ Duffy, Eamon. (2020-01-13). Saints and Sinners.  doi:10.12987/9780300207088. (Noiz kontsultatua: 2022-04-28).
  10. ↑ Müller, Peter. (1992). «Meudon (Paris) 1877–1893» Sternwarten in Bildern (Springer Berlin Heidelberg): 126–127. ISBN 978-3-540-52771-8. (Noiz kontsultatua: 2022-04-28).
  11. ↑ Rosales Varela, Julio César. El inglés y los jóvenes en el espacio público: una aproximación a los usos del inglés en las culturas juveniles y la publicidad dirigida a los jóvenes en la Ciudad de México. Universidad Autonoma Metropolitana (Noiz kontsultatua: 2022-04-28).
  12. ↑ Radecki, Francisco. (2004). Tumultuous times : the twenty General Councils of the Catholic Church and Vatican II and its aftermath. St. Joseph's Media ISBN 0-9715061-0-8. PMC 56495700. (Noiz kontsultatua: 2022-04-28).
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Katolizismo&oldid=8922129"(e)tik eskuratuta