Edukira joan

Beringia

Koordenatuak: 65°N 170°W / 65°N 170°W / 65; -170
Wikipedia, Entziklopedia askea
Beringia
Datu orokorrak
MotaLur-zubi
EponimoaBeringeko itsasartea
Geografia
Map
Koordenatuak65°N 170°W / 65°N 170°W / 65; -170
Ur-gorputzaBering
Leku geografikoaBeringeko itsasartea
Geologia
GaraiaAzken glaziazio

Beringia Errusiako Lena ibaia eta Kanadako Mackenzie ibaiaren artean dagoen eskualde geografikoa da. Iparraldean Txuktxien itsasoarekin egiten du muga eta hegoaldean Kamtxatka penintsularen puntarekin[1]. Bere barruan Txuktxien itsasoa, Bering itsasoa, Beringeko itsasartea, Errysiako Txukotka penintsula eta Kamtxatka eta Ameriketako Estatu Batuetako Alaska daude. Eskualdean Ipar Amerikako plakan eta Txerski mendilerroarren ekialdean dauden eremuak sartzen dira.

Historikoki lur-zubi bat eratzen zuen, mila bat kilometroko zabalerarekin bere gunerik zabalenean eta Columbia Britainiarra eta Albertak elkarrekin duten eremua baino zabalagoa zen[2], guztira 1.600.000 kilometro koadro inguru. Gaur egun Beringeko lur zubian ikusten den lehorreko puntu bakarrak Diomedes uharteak, Pribilof uharteak, San Laurendi uhartea eta Erregearen uhartea dira[1].

Beringia izena Eric Hultén suediar botanikariak jarri zion 1937an[3]. Glaziazio garaietan Beringia, Siberia eta Txinako iparralde guztia bezala ez zegoen izotzen azpian, oso elur gutxi egiten zuelako[4]. Belarrezko estepa handi bat zen eta Beringiako lur zubia ere bertan zegoen, bi kontinenteak batuz.

Uste da giza populazio txiki bat, agian milaka gutxi batzuk, Beringiara iritsi zirela Siberiako ekialdetik Azken Glaziar Maximoaren garaian eta, hortik, Amerika osora mugitu zirela. Orain dela 16.500 urte inguru azken glaziazioa bukatu aurretik Alaskatik aurrera joatea ekiditen zuten glaziarrak partzialki urtu ziren[5][6][7][8][9], baina uraren maila ez zen Beringia estaltzera iritsi orain dela 11.000 urte arte[10][11].

Europarren kolonizazioaren aurretik Beringian Yupik herriak bizi ziren, itsasartearen bi aldeetan. Kultura hau oraindik bertan aurki daiteke, beste batzuekin batera. 2012an Errusiak eta Ameriketako Estatu Batuek "Beringiar herentzia komunaren mugaz gaindiko eremu bat" ofizialki sortuko zutela esan zuten. Honek eremuan dauden parke natural ezberdinen arteko loturak erraztu eta bultzatuko ditu[12].

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b (Ingelesez) What is Beringia? - Shared Beringian Heritage Program - U.S. National Park Service. (Noiz kontsultatua: 2017-04-29).
  2. ↑ (Ingelesez) Centre, Simon Fraser University Museum of Archaeology and Ethnology; and Teaching and Learning. Bering Land Bridge | Post Secondary Level | A Journey to a New Land. (Noiz kontsultatua: 2017-04-29).
  3. ↑ (Ingelesez) Hoffecker, John F.; Elias, Scott A.. (2007-01-01). Human Ecology of Beringia. Columbia University Press ISBN 9780231130608. (Noiz kontsultatua: 2017-04-29).
  4. ↑ (Ingelesez) Voous, Karel Hendrik. (1973-01-01). Proceedings of the XVth International Ornithological Congress, The Hague, The Netherlands, 30 August - 5 September 1970. Brill Archive ISBN 9004035516. (Noiz kontsultatua: 2017-04-29).
  5. ↑ Wang, Sijia; Lewis, Cecil M; Jakobsson, Mattias; Ramachandran, Sohini; Ray, Nicolas; Bedoya, Gabriel; Rojas, Winston; Parra, Maria V et al.. (2017-04-29). «Genetic Variation and Population Structure in Native Americans» PLoS Genetics 3 (11)  doi:10.1371/journal.pgen.0030185. ISSN 1553-7390. PMID 18039031. PMC PMC2082466. (Noiz kontsultatua: 2017-04-29).
  6. ↑ (Ingelesez) Goebel, Ted; Waters, Michael R.; O'Rourke, Dennis H.. (2008-03-14). «The Late Pleistocene Dispersal of Modern Humans in the Americas» Science 319 (5869): 1497–1502.  doi:10.1126/science.1153569. ISSN 0036-8075. PMID 18339930. (Noiz kontsultatua: 2017-04-29).
  7. ↑ Fagundes, Nelson J.R.; Kanitz, Ricardo; Eckert, Roberta; Valls, Ana C.S.; Bogo, Mauricio R.; Salzano, Francisco M.; Smith, David Glenn; Silva, Wilson A. et al.. (2008-03-03). «Mitochondrial Population Genomics Supports a Single Pre-Clovis Origin with a Coastal Route for the Peopling of the Americas» American Journal of Human Genetics 82 (3): 583–592.  doi:10.1016/j.ajhg.2007.11.013. ISSN 0002-9297. PMID 18313026. PMC PMC2427228. (Noiz kontsultatua: 2017-04-29).
  8. ↑ Tamm, Erika; Kivisild, Toomas; Reidla, Maere; Metspalu, Mait; Smith, David Glenn; Mulligan, Connie J.; Bravi, Claudio M.; Rickards, Olga et al.. (2007-09-05). «Beringian Standstill and Spread of Native American Founders» PLoS ONE 2 (9)  doi:10.1371/journal.pone.0000829. ISSN 1932-6203. PMID 17786201. PMC PMC1952074. (Noiz kontsultatua: 2017-04-29).
  9. ↑ Achilli, Alessandro; Perego, Ugo A.; Bravi, Claudio M.; Coble, Michael D.; Kong, Qing-Peng; Woodward, Scott R.; Salas, Antonio; Torroni, Antonio et al.. (2008-03-12). «The Phylogeny of the Four Pan-American MtDNA Haplogroups: Implications for Evolutionary and Disease Studies» PLoS ONE 3 (3)  doi:10.1371/journal.pone.0001764. ISSN 1932-6203. PMID 18335039. PMC PMC2258150. (Noiz kontsultatua: 2017-04-29).
  10. ↑ (Ingelesez) Elias, Scott A.; Short, Susan K.; Nelson, C. Hans; Birks, Hilary H.. (1996-07-04). «Life and times of the Bering land bridge» Nature 382 (6586): 60–63.  doi:10.1038/382060a0. (Noiz kontsultatua: 2017-04-29).
  11. ↑ Jakobsson, M.; Pearce, C.; Cronin, T. M.; Backman, J.; Anderson, L. G.; Barrientos, N.; Björk, G.; Coxall, H. et al.. (2017-02-13). «Post-glacial flooding of the Beringia Land Bridge dated to 11,000 cal yrs BP based on new geophysical and sediment records» Clim. Past Discuss. 2017: 1–22.  doi:10.5194/cp-2017-11. ISSN 1814-9359. (Noiz kontsultatua: 2017-04-29).
  12. ↑ Ancient land of 'Beringia' gets protection from USA and Russia | Archaeology News. (Noiz kontsultatua: 2017-04-29).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Beringia&oldid=9848865"(e)tik eskuratuta