Franceska Mann
| Franceska Mann | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Varsovia, 1917ko otsailaren 4a |
| Herrialdea |  Polonia |
| Heriotza | Auschwitz-Birkenau, 1943ko urriaren 23a (26 urte) |
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | poloniera |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | dantzaria eta ballet-dantzaria |
Franceska Mann, polonieraz Franciszka Mann, Franciszka Mannowna Rosenberg-Manheimer izenez ere ezaguna (Varsovia, Polonia, 1917ko otsailaren 4a – Auschwitz-Birkenau, 1943ko urriaren 23a) Poloniako dantzari judua izan zen, eta Holokaustotik bizirik atera zirenek aipatu zuten, Auschwitzeko kontzentrazio-eremuan izan zen ekintza heroiko baten ondorioz. Iritsi berri-talde batekin batera, Mann gas-ganbera baten ondoko gela batera eraman zuten, arropak eranzteko agindu bat jaso zuen garbitu eta zorriak kentzeko. Bitartean, Josef Schillinger ofizialari heriotza-tiro egin eta Wilhelm Emmerich sarjentua zauritu zuen.
Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Franciszka Mann dantzari gaztea Varsovian bizi zen Bigarren Mundu Gerra baino lehen. Dantzak ikasten zituen Irena Prusickaren dantza-eskolan. Garai hartan, Wiera Handia eta Stefania Grodzieρska zituen lagun. 1939an, Bruselan 125 dantzariren arteko nazioarteko lehia batean laugarren postua lortu zuen.[1][2] Poloniako bere belaunaldiko dantzari eder eta etorkizun handieneko bat zen, bai errepertorio klasikoan, bai modernoan.[3][4][5]
Gerraren hasieran Varsoviako Melody Palace gaueko klubean egiten zuen lan. Varsoviako ghettoko preso izan zen. Zenbait argitalpenetan, alemaniarren laguntzaile gisa aipatzen da.[6][7][8][9] Haren izena Polski hoteleko gertakariarekin lotuta dago.
Filip Mueller-en "Eyewitness Auschwitz - Three Years in the Gas Chambers" testigantzan ere agertzen da, baita Jerzey Tabaurenean ere, Birkenauko preso ohia. Tabau-ren txostena Nurenbergeko Epaiketetan erabili zen eta Document L-022 gisa artxibatu zen.
1943ko urriaren 23an, gutxi gorabehera 1700 judu poloniarren garraio bat iritsi zen Auschwitz-Birkenauko sarraski-eremura, nahiz eta jakinarazi zieten Bergau izeneko transferentzia-eremu batera joango zirela, Dresdenera, eta handik Suitzara joango zirela, gerrako preso alemanek truka zitzaten. Franceska bidaiarien artean zegoen. Litekeena da Polski hotelean atzerriko pasaportea eskuratu izana. 1943ko uztailean, hotelean bizi ziren 600 juduak atxilotu zituzten alemanek, eta horietako batzuk Bergen-Belsenera bidali zituzten, trukerako erabil zitzaten. Beste batzuk Vittel-era (Frantzia) bidali zituzten Hego Amerikara eraman arte.
Iritsi berriak ez ziren erregistratu, baina Suitzarako muga zeharkatu aurretik desinfektatu egin behar zituztela esan zieten. Gas-kameren ondoko aldagela batera eraman zituzten eta eranzteko agindu zitzaien. Gero gertatu zenari buruzko bertsio gurutzatuak daude, baina baieztatuta dago Josef Schillinger ofiziala hil zuela pistola erabiliz (askok diote berea zela), bi aldiz tiro eginez urdailean. Gero berriro egin zuen tiro, Emmerich izeneko SSetako sarjentu bati helduz.
Tabauren arabera, tiroek seinale gisa balio izan zuten gainerako emakumeek SSetako gizonei eraso egiteko; horietako bati sudurra hautsi zioten eta beste bati buru-azala kendu zioten. Nolanahi ere, lekukotasunak aldatu egiten dira: batzuetan, Schillinger eta Emmerich izan ziren biktima bakarrak. Kontzentrazio-eremuko komandantea, Rudolf Höss, errefortzu armatuekin eta granadekin agertu zen. Filip Mueller-en arabera, gas-ganberan sartu ez ziren pertsona guztiak metrailatu egin zituzten. Bertsio desberdinetatik haratago, frogatutzat jotzen da egun horretan Schillinger hil egin zela, Emmerich zauritu egin zela eta emakume judu guztiak erailak izan zirela.
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ Terpsychora i lekkie muzy, Bożena Mamontowicz-Łojek, Polskie Wydawn. Muzyczne, 1972
- ↑ JON, Kurier Poranny, 31 V 1939
- ↑ H. Liński, 1935, Kino, nr 28
- ↑ H. Liński, Światowid, 1938, nr. 9
- ↑ H. Liński, Światowid, 1938, nr. 18
- ↑ Edward Reichter, W ostrym świetle dnia. Dziennik żydowskiego lekarza 1939-1945, Londyn, 1989
- ↑ Agata Tuszyńska, Oskarżona – Wiera Gran, Wydawnictwo Literackie, 2010.
- ↑ Jonas Turkow, C´etait ainsi. 1939-1943 la vie dans le ghetto de Varsovie, Paryż, 1995
- ↑ Muzyka ocalona: judaica polskie. Marian Fuks, Wydawnictwa Radia i Telewizji, 1989
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q4965375
Multimedia: Franciszka Mann / Q4965375