Hilda Cid

Wikipedia, Entziklopedia askea
Hilda Cid
Bizitza
JaiotzaTalcahuano, 1933ko otsailaren 20a (91 urte)
Herrialdea Txile
Hezkuntza
HeziketaConcepcióngo Unibertsitatea
Txileko Unibertsitatea
Massachusetts Institute of Technology
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jarduerakikertzailea eta unibertsitateko irakaslea
Enplegatzailea(k)Concepcióngo Unibertsitatea
Austral University of Chile (en) Itzuli
Uppsalako Unibertsitatea

Hilda Cid Araneda (Talcahuano, 1933ko otsailaren 20a) Txileko zientzialari bat da, kristalografiaren esparruan espezializatua. Zientzia zehatzetan doktoratu zen lehen txiletarra izan zen. Ekarpenak egin zituen matematikako eta fisikako irakasle gisa eta egiturazko biologian ikertzaile gisa, batez ere proteinen kristalografian.[1][2]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1933an jaio zen Talcahuano hirian (Txile), eta bertan egin zituen lehen eta bigarren mailako ikasketak. Hilda Mendoza Aranda eta Jose Cid Bastías lehen hezkuntzako bi irakasleren alaba zen.[3]

1951n, Cid fisikako eta matematikako pedagogia-karreran matrikulatu zen Concepcióngo Unibertsitatean, eta 1955ean graduaurreko ikasle onenari emandako unibertsitate-saria irabazi zuen. Geroago, Santiagoko Txileko Unibertsitateko Institutu Pedagogikora joan zen. Han, kristalografiako laborategian sartu zen eta fisikako ikerketak egin zituen optikako laborategiko irakasle laguntzailea zen bitartean.[4] Ikerketa horiek bere graduko tesia idaztera eraman zuten, "X izpien bidez kristalezko egiturak zehazteko metodo optiko batzuk" izenburupean, eta gai horri buruzko bere lehen lan zientifikoak argitaratzera.[5] 1958an, Fisika eta Matematikako Irakasle titulua lortzeko baldintzak bete zituen, sari eta guzti (summa cum laude).[4]

1960an, George Dresdner senarrarekin eta bi seme-alabekin Estatu Batuetara joan zen, Massachusettseko Teknologia Institutuan (MIT) sartzeko. Bertan, Martin J. Buerger irakaslearen zuzendaritzapean, kristalografia ikasten jarraitu zuen. Lizentziatura-tesia 1962an idatzi zuen, eta potasio hexatitanatoaren egitura X izpien bidezko kristalografiarekin zehaztea aztertu zuen.[6] Urte horietan, esperientzia handia garatu zuen X izpien erabileran molekula konplexu handien kristal-egitura zehazteko, eta terramizinaren (oxitetraziklina) egitura zehazten parte hartu zuen.[7] 1964an zientzia zehatzetako doktoregoa amaitu zuen "Crystal structure of the turquoise group minerals" ("Turkesaren taldeko mineralen egitura kristalinoa") tesiarekin, eta diziplina horretan doktoratu zen lehen txiletarra izan zen. Lau emakume bakarrik graduatu ziren bera baino lehen MITeko departamentu honetan.[4][8]

Doktorego-ikasketak egin ondoren, Txilera itzuli zen, eta han, Txileko Unibertsitateko kristalografiaren arlo berri samarrean, akademiko eta ikertzaile talde berri bat sortu zuen. Ondoren, biofisikako irakasle titular gisa hasi zen lanean Txileko Unibertsitate Australean, Valdivian.[9][10]

1974an, Txileko Estatu Kolpearen ondoren, Cid eta bere familia Uppsala hirian (Suedia) erbesteratu ziren. Uppsalako Unibertsitateko Wallenberg Proteinen Laborategian sartu zen, eta han molekula biologiko handien X izpien difrakzioaren bidezko karakterizazioan lan egin zuen.[3] Taldeak anhidrasa karbonikoaren hiru dimentsioko egitura eta DNasa I-rekin bat egiten duen G aktinaren egitura berezi bat zehaztea lortu zuen.[11][12][13]

1979an Txilera itzuli zen eta Uppsalako Unibertsitateko zientzia-talde batzuk Concepcioneko Unibertsitateko Biofisika Molekularreko Laborategira eraman zituen.[14] Bere alma materrean lanean jarraitu zuen 1996an erretiroa hartu zuen arte.[3]

Legatua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ikerketa zientifikoan egindako ekarpenez gain, Cid hezkuntza zientifikoaren defendatzailea izan zen eta diziplinarteko lanaren potentziala aitortu zuen. Justizia sozialaren eta demokraziaren garapenarekin ere konprometituta egon zen.[8]

1965ean Sociedad Chilena de Física (SOCHIFI) elkartearen sorreran parte hartu zuen. Elkarte horretako emakume bakarra izan zen zuzendaritza batzordean 2013ra arte.[15]

1972an aktiboki parte hartu zuen Zientzialarien Lehen Kongresu Nazionalean, non komunitate zientifikoak gizartearen aurrerabidean duen erantzukizuna onartu zen.[16]

1980ko hamarkadan, Concepción Unibertsitateko Akademikoen Elkartea antolatzen lagundu zuen, lehendakari aukeratua izan zelarik, eta unibertsitateen esku-hartze militarraren aurkako ikasle mugimendua bultzatu zuen.[8]

2018an, auditorium bat bere izenarekin bataiatu zuten Concepción Unibertsitatean.[17][18]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Gaztelaniaz) Hilda Cid: La primera chilena en doctorarse en Ciencias Exactas y cuyos logros han caído en el olvido. (Noiz kontsultatua: 2024-02-29).
  2. ↑ (Gaztelaniaz) Concepción, TVU | Televisión Universidad de. «8 de marzo: cuatro mujeres pioneras en la historia de la Universidad de Concepción» TVU | Televisión Universidad de Concepción (Noiz kontsultatua: 2024-02-29).
  3. ↑ a b c (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2020-10-13). «Hilda Cid, una pionera chilena en cristalografía» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2024-02-29).
  4. ↑ a b c (Ingelesez) Gutiérrez, Gonzalo. (2016-05). «Hilda Cid: physicist, crystallographer, structural biologist» Journal of Physics: Conference Series 720 (1): 012058.  doi:10.1088/1742-6596/720/1/012058. ISSN 1742-6596. (Noiz kontsultatua: 2024-03-01).
  5. ↑ (Ingelesez) Garaycochea, I.; Cid-Dresdner, H.. (1961-02-10). «On the setting of crystals for X-ray diffraction work» Acta Crystallographica 14 (2): 200–201.  doi:10.1107/S0365110X61000681. ISSN 0365-110X. (Noiz kontsultatua: 2024-03-01).
  6. ↑ (Ingelesez) «The crystal structure of potassium hexatitanate K2Ti6O13» Zeitschrift für Kristallographie 117 (5-6): 411–430. 1962-12-01  doi:10.1524/zkri.1962.117.5-6.411. ISSN 0044-2968. (Noiz kontsultatua: 2024-03-01).
  7. ↑ (Ingelesez) «The crystal structure of terramycin hydrochloride, C22H24N2O9 · HCl*» Zeitschrift für Kristallographie 121 (2-4): 170–189. 1965-04-01  doi:10.1524/zkri.1965.121.2-4.170. ISSN 0044-2968. (Noiz kontsultatua: 2024-03-01).
  8. ↑ a b c (Gaztelaniaz) Administradora. «Hilda Cid: La primera chilena en doctorarse en Ciencias Químicas y cuyos logros han caído en el olvido» Asociación de Académicos y Académicas Enrique Molina Garmendia UDEC (Noiz kontsultatua: 2024-03-01).
  9. ↑ (Ingelesez) Shrock, Robert Rakes. (1977). Geology at MIT 1865-1965: A History of the First Hundred Years of Geology at Massachusetts Institute of Technology: Department Operations and Projects. MIT Press ISBN 978-0-262-19211-8. (Noiz kontsultatua: 2024-03-01).
  10. ↑ (Gaztelaniaz) Las primeras mujeres que abrieron camino en Chile – El Mercurio. (Noiz kontsultatua: 2024-03-01).
  11. ↑ (Gaztelaniaz) Stadler, Marta Macho. (2021-02-20). «Hilda Cid, cristalógrafa» Mujeres con ciencia (Noiz kontsultatua: 2024-03-01).
  12. ↑ Kannan, K. K.; Petef, M.; Fridborg, K.; Cid-Dresdner, H.; Lövgren, S.. (1977-01-15). «Structure and function of carbonic anhydrases. Imidazole binding to human carbonic anhydrase B and the mechanism of action of carbonic anhydrases» FEBS letters 73 (1): 115–119.  doi:10.1016/0014-5793(77)80027-6. ISSN 0014-5793. PMID 402287. (Noiz kontsultatua: 2024-03-01).
  13. ↑ Carlsson, L.; Nyström, L. -E.; Lindberg, U.; Kannan, K. K.; Cid-Dresdner, H.; Lövgren, S.; Jörnvall, Hans. (1976-08-15). «Crystallization of a non-muscle actin» Journal of Molecular Biology 105 (3): 353–366.  doi:10.1016/0022-2836(76)90098-X. ISSN 0022-2836. (Noiz kontsultatua: 2024-03-01).
  14. ↑ ««Estructura de las proteínas»» www.creces.cl (Noiz kontsultatua: 2024-03-01).
  15. ↑ (Gaztelaniaz) «Directorios» Física en Chile 2013-04-23 (Noiz kontsultatua: 2024-03-01).
  16. ↑ Txantiloi:Es-CL «Hilda Cid y el campo de la Cristalografía» O'Higgins 2018-04-03 (Noiz kontsultatua: 2024-03-01).
  17. ↑ «Directora de Género UdeC: Necesitamos hacer justicia a la contribución de nuestras mujeres | PanoramaWeb UdeC» www.udec.cl (Noiz kontsultatua: 2024-03-01).
  18. ↑ (Gaztelaniaz) Concepción, Diario. «UdeC: una universidad con inclusión femenina» Diario Concepción (Noiz kontsultatua: 2024-03-01).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Hilda_Cid&oldid=9623246"(e)tik eskuratuta