María Ángela Nieto

Wikipedia, Entziklopedia askea

 

María Ángela Nieto

Bizitza
JaiotzaMadril, 1960ko martxoaren 1a (64 urte)
Herrialdea Espainia
Hezkuntza
HeziketaMadrilgo Unibertsitate Autonomoa
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jarduerakkimikaria, biologo molekularra eta ikertzailea
Jasotako sariak
KidetzaAcademia Europaea (en) Itzuli
zfin.org…

María Ángela Nieto Toledano (Madril, 1960ko martxoaren 1a) Espainiako zientzialari bat da, Biokimikan eta Biologia Molekularrean doktorea, eta Alacanteko Neurozientzien Institutuan —Ikerketa Zientifikoen Kontseilu Goreneko (CSIC) eta Elxeko Miguel Hernández Unibertsitatean (UMH) egiten du lan.[1][2]

Bere ibilbidean zehar jasotako sarien artean aipatzekoa da L 'Oréal-UNESCO For Women in Science Nazioarteko Saria, bost kontinenteetako bost emakume zientzialari ospetsu karrera bikainekin aintzatesten dituena. Horrela, Margarita Salasen ondoren, 1998an sortu zenetik, nazioarteko sari ospetsu honekin aintzatetsitako bigarren espainiarra da.

Ibilbide profesionala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Madrilgo Unibertsitate Autonomoan doktoratu zen 1987an, proteina azido nukleikoen interakzioetan egindako lanagatik (CBM SO CSIC-UAM, Enrique Palacián Tesiaren zuzendaria).[3]

1988an, Madrilgo AS Ikerketa Biomedikoen Institutura joan zen Abelardo López Rivasekin programatutako heriotza zelularra aztertzera.[3]

1989an, Londresko National Institute for Medical Research-era batu zen, David Wilkinsonekin nerbio-sistemaren garapenean inplikatutako geneen isolamenduan lan egiteko. 1993an zientzialari titular (CSIC) izatea lortu zuen Madrilgo Cajal Institutuan, eta ordutik enbrioi-garapenean eta helduen patologietan mugimendu zelularretan interesa duen talde bat zuzentzen du. Transkripzio-faktoreen Snail familia ezaugarritu zuten, enbrioietako epitelio-mesenquima (EMT) trantsizioaren indukzioan duen funtsezko papera erakutsiz (1992-1994; adib. Science 1994). Lan honek iradokitzen zuen Snail berriro aktibatzea lehen mailako tumoreko minbizi-zelulen delaminazioan inplikatuta egon zitekeela.[4]

2000. urtean, Amparo Canorekin, Snail E-cadherinaren zapaltzaile indartsua zela erakutsi zuten, migrazio-propietateak berretsiz eta tumoreen inbasio-frontean aktibatuz (Nat Cell Biol., 2000). Azterlan horrek lagundu egin zuen ISIk Molecular Medicine-en "Emerging Research Front" gisa identifikatutako Snail-EMT-minbizia eremuaren hasieran. 2000. urtean, Garapenaren Neurobiologia Saileko Zuzendari Ikertzaile Zientifikoa izendatu zuten, eta "EMBO Member" aukeratu zuten. Bere taldeak Snailek zelula-zikloa erregulatu eta heriotzarekiko erresistentzia ematen zuela aurkitu zuen, migrazioa bultzatuz zelula-banaketaren aurrean, eta abantaila emanez enbrioi- eta tumore-zelulei, urruneko lurraldeetara iristeko eta ehunak edo metastasia osatzeko, hurrenez hurren (Genes & Dev, 2004).[5]

2004an, Ikerketa Irakasle izendatu zuten, eta urte horretan Alacantera joan zen bere taldearekin, Neurozientzien Institutura (CSIC-UMH). Han aurkitu zuten helduen giltzurrunean Snail berraktibatzea nahikoa eta beharrezkoa dela fibrosia eta giltzurrun-akatsa eragiteko, eta haren blokeoak animalia-eredu batzuetan eragindako fibrosia irauli dezakeela; horri esker, terapia antifibrotiko berri bat proposatu ahal izan da (EMBO J., 2006; Nature Medicine, 2015). Snail-ek ere garrantzi handia du hezurren garapenean eta homeostasian, eta bere adierazpen desarautuak akondroplasia eragiten du (gizakiengan nanismo mota ohikoena, Dev. Cell, 2007) eta mineralizazio eskasa helduengan (osteomalazia, EMBO J., 2009). Minbiziaren progresioari dagokionez, erakutsi dute EMT prozesu dinamiko eta itzulgarria dela, tumore-zelulak barreiatzeko beharrezkoa, baina metastasia sortzeko erreprimitu egin behar dela (Cancer Cell, 2012), EMTan oinarritutako terapia anti-metastasikoak diseinatzeko kontzeptua aldatuz (Science, 2013). Enbrioi-garapenaren funtsezko prozesuetara itzuliz, bere taldeak erakutsi du Snail eta beste transkripzio-faktore baten (Sox3) arteko elkarrekiko errepresioak enbrioi-lurraldeak definitzen dituela nerbio-sistemaren eraketa ziurtatuz (Dev. Cell, 2011) eta 2017an, bihotza enbrioi-garapenean kokatzen duen mekanismoa deskribatu dute (Nature, 2017), sortzetiko malformazio batzuk hobeto ulertzeko aukera emanez.[5]

EMT hasieratik onartu zuten garapenaren biologoek, baina onkologoek ez hainbeste. Hala ere, orain minbiziaren ikerketa gai nagusietako bat bihurtu da (Nieto, Ann. Ber. Cell Dev. Biol., 2011 eta Nieto et al, Cell, 2016).[5]

Bere ikerketen ekarpen nagusia da enbrioi-garapeneko epitelio-mesenquima trantsizioa eta helduaren hainbat patologiatan duen aktibazio aberrantea aztertzea.

CSIC-UMH Alacant Neurozientzien Institutuko Fisiologia eta Patologiako Mugimendu Zelularren Taldeko zuzendari gisa egindako lanaz gain, beste kargu batzuk ere baditu hainbat erakunde publiko zein pribatutan, besteak beste:

  • International Society for Developmental Biologists (ISDB) elkarteko lehendakaria
  • Espainiako ordezkari zientifikoa European Molecular Biology laboratory (EMBL) and the European Molecular Biology Conference (EMBC) erakundean.
  • Board of Directors of the International Society of Differentiation-eko kidea
  • European Molekular Biology Organization-eko kidea (EMBO)
  • Europako Akademiako kidea (Academia Europaea)
  • Estatuko Ikerketa Agentziako (AEI) Batzorde Zientifiko eta Teknikoko kidea.
  • Valentziako Generalitateko Goi Kontseilu Aholku-emaileko kidea.
  • Curie Institutuko Batzorde Zientifikoko kidea. Paris; eta baita ere beste hauena: Institut de Genomique Fonctionelle (IGFL), Lyon; Institut Biologie du Développement (Marseilla); Dept. Cell & Dev. Biol., Dundeeko Unibertsitatea, UK; Ikerketa Onkologikoen Zentro Nazionala (CNIO); Genomia Erregulatzeko Zentroa (CRG), Bartzelona; Constantes y Vitales, A3media TV
  • Azpiegitura Berezien Aholku Batzordeko kidea (CAIS) -Mineco (Zientzia, Teknologia eta Berrikuntza Politikako Kontseilua), Madril.
  • EMBO J, Trends in Genetics; Current Opinion in Genetics and Development, Mechanisms of Development, eta Gene Expression Patterns e Int J. Dev. Biol. argitalpen-batzordeetako kidea.[5]

Argitalpenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ikertzaile gehienek bezala, haien argitalpenak askotarikoak dira, bai kopuruari dagokionez, bai motari dagokionez; jatorrizko lanetatik berrikuspenetara, talde-lanen kapituluetan lankidetzan aritzera edo prentsako kolaborazioetara igarotzen dira. Horien artean, honako hauek azpimarra ditzakegu:

  • Nieto, M.A., Sargent, M., Wilkinson, D.G. and Cooke, J. (1994) Control of cell behavior during vertebrate development by Slug, a zinc-finger gene. Science 264, 836-840.
  • Cano, A., Pérez, M. A., Rodrigo, I., Locascio, A., Blanco, M. J., Del Barrio, M. G., Portillo, F. and Nieto, M. A. (2000). The transcription factor Snail controls epithelial-mesenchymal transitions by repressing E-cadherin expression. Nature Cell Biol. 2, 76-83.
  • Nieto, M. A. (2002). The Snail superfamily of zinc finger transcription factors. Nature Rev. Mol. Cell Biol. 3, 155-166.
  • Locascio, A., Manzanares, M., Blanco, M.J. and Nieto, M.A. (2002). Modularity and reshuffling of Snail and Slug expression during vertebrate evolution. Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 99, 16841-16846.
  • Vega, S., Morales, A.V., Ocaña, O., Valdés, F., Fabregat, I. and Nieto, M.A. (2004). Snail blocks the cell cycle and confers resistance to cell death. Genes Dev. 118, 1131-1143.
  • Boutet, A., De Frutos, C.A., Maxwell, P.H., Mayol, M.J., Romero, J. and Nieto, M.A. (2006). Snail activation disrupts tissue homeostasis and induces fibrosis in the adult kidney. EMBO J. 25, 5603-5613.
  • De Frutos, C.A., Vega, S., Manzanares, M., Flores, J.M., Huertas, H., Martínez-Frías, M.L. and Nieto M.A. (2007). Snail 1 is a transcriptional effector of FGFR3 signaling during chondrogenesis and achondroplasias. Dev. Cell 13, 872-883.
  • De Frutos, C.A., Dacquin, R., Vega, S., Jurdic, P., Machuca-Gayet, I. and Nieto, M.A. (2009). Snail1 controls bone mass by regulating Runx2 and VDR expression during osteoblast differentiation. EMBO J. 28, 686-696.
  • Acloque, H., Ocaña, O.H., Matheu, A., Rizzoti, K., Wise,C., Lovell-Badge, R. and Nieto, M.A. (2011). Reciprocal repression between Sox3 and Snail transcription factors defines embryonic territories at gastrulation. Dev. Cell 21, 546-558.
  • Ocaña, O.H., Córcoles, R., Fabra, A., Moreno-Bueno, G., Acloque, H., Vega, S., Barrallo-Gimeno, A., Cano, A. and Nieto, M.A. (2012). Metastatic colonization requires the repression of the epithelial-mesenchymal transition inducer Prrx1. Cancer Cell 22, 709-724.
  • Mingot, J.M., Vega, S., Cano, A., Portillo, F. and Nieto, M.A. (2013). eEF1A mediates the nuclear export of SNAG-containing proteins via the Exportin5-aatRNA complex. Cell Rep. 5, 727-737.
  • Grande, M.T., López-Blau, C., Sánchez-Laorden B.L., De Frutos, C.A., Boutet, A., Arévalo, M., Rowe, G., Weiss, S. J., López-Nova, J.M. and Nieto, M.A. (2015). Snail1-induces partial epithelial-to-mesenchymal transition drives renal fibrosis in mice and can be targeted to reverse established disease. Nature Med. 21, 989-997.
  • Nieto, M.A., Huang R Y-J, Jackson, R.A. and Thiery, J.P. EMT: 2016. Cell 2016 166, 21-45.
  • Ocaña, O.H., Coskun, H., Minguillón, C., Murawala, P., Tanaka, E.M., Galcerán, J., Muñoz-Chapuli, R. and Nieto, M.A. (2017) A right-handed signalling pathway drives heart looping in vertebrates. Nature 2017 549, 86-90.[5]

Sariak eta aintzatespenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • 2004: Carmen eta Severo Ochoa Fundazioaren Saria
  • 2005: Ikerketa Biomedikoaren Francisco Cobos Saria.
  • 2006: Ikertzaile-lan Onenaren Alberto Sols Saria.
  • 2008: L´Oréal-UNESCO hitzaldia SEBBM kongresuan.
  • 2009: Jaime I. erregea Saria Oinarrizko Ikerketan.[6]
  • 2015: Merezimendu zientifikoaren saria Urriaren 9ko Sarietan (Valentziako Generalitatea).[7]
  • 2016: Nefrologiako Oinarrizko Ikerketaren Saria; giltzurruneko IAT Fundazioa.
  • 2017: Rotary Club Alicante Saria.
  • 2017: Zientzia eta Teknologiako 2017ko Mexiko Saria, Mexikoko Gobernuak emana, ezagutza zientifiko unibertsalean ekarpen esanguratsuak egin dituzten ikertzaileei, beren ekarpenen nazioarteko inpaktuagatik nabarmenduz, zientziaren eta teknologiaren alorretan giza baliabideen prestakuntzan ikerketa-lerro bat finkatzeaz gain. Era berean, Mexiko eta Karibe, Espainia, Portugal, Erdialdea eta Hego Amerikako komunitate zientifikoaren arteko lotura sustatu nahi du.
  • 2018: Lilly Fundazioaren Saria Ikerketa Biomediko Preklinikoari.[8]
  • 2018: Minbiziaren Ikerketarako Saria 2018, Minbiziari buruzko Ikerketarako Espainiako Elkarteak emana.[9]
  • 2018: Alberto Sols Saria zientzia-lan onenari, 2016/2017
  • 2019: Diario Informacion egunkariko Garrantzitsuak Saria.
  • 2019: Santiago Ramón y Cajal Biologiako Ikerketa Sari Nazionala, epitelio-mesenquima trantsizioaren azterketagatik eman zaio, minbiziaren jatorria eta zahartzearen endekapenezko gaixotasunak ulertzeko funtsezko prozesu biologikoa aztertzeagatik.[10]
  • 2021: L 'Oréal-UNESCO Nazioarteko Saria Emakumeak Zientzian, Europaren ordezkari gisa, enbrioiaren garapenean zelulak identitatez aldatzeko moduari buruz egindako funtsezko aurkikuntzengatik; izan ere, minbiziaren tratamenduan eta beste ehun batzuetara hedatzeko esparruan, ikuspegi terapeutiko berriak garatzeko bidea ireki dute.[11][1][2]
  • 2022: Frantziako Zientzien Akademian sartu.[12]
  • 2022: Valentziako Unibertsitate Politeknikoko (EHU) Dones de Ciència proiektuaren mural berri baten protagonista.[13]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b (Gaztelaniaz) «La bióloga Ángela Nieto gana el premio internacional L’Oréal-UNESCO» La Vanguardia 2021-10-01 (Noiz kontsultatua: 2022-08-04).
  2. ↑ a b (Gaztelaniaz) País, El. (2021-09-30). «La científica española Ángela Nieto, premio internacional L’Oréal-Unesco For Women in Science» El País (Noiz kontsultatua: 2022-08-04).
  3. ↑ a b «Miembro de la Academia - Real Academía de Ciencias Exactas, Físicas y Naturales» rac.es (Noiz kontsultatua: 2022-08-04).
  4. ↑ (Gaztelaniaz) CSIC. (2022-01-21). «La bióloga Ángela Nieto ingresa en la Academia de Ciencias de Francia» Consejo Superior de Investigaciones Científicas (Noiz kontsultatua: 2022-08-04).
  5. ↑ a b c d e «Nieto Toledano, María Ángela | Cátedra Pedro Ibarra, Universidad Miguel Hernández de Elche» www.elche.me (Noiz kontsultatua: 2022-08-04).
  6. ↑ «La alicantina María Ángela Nieto, premiada con el Jaime I de investigación básica | Valencia | elmundo.es» www.elmundo.es (Noiz kontsultatua: 2022-08-04).
  7. ↑ «Distinciones 9 d'Octubre-ARGOS» web.archive.org 2019-03-08 (Noiz kontsultatua: 2022-08-04).
  8. ↑ (Gaztelaniaz) «Ángela Nieto y Àlvar Agustí,premios Fundación Lilly a Investigación Biomédica» La Vanguardia 2018-03-19 (Noiz kontsultatua: 2022-08-04).
  9. ↑ (Gaztelaniaz) Efe. (2018-11-07). «La científica Ángela Nieto recibe mañana el Premio a la Investigación del Cáncer 2018» Levante-EMV (Noiz kontsultatua: 2022-08-04).
  10. ↑ (Gaztelaniaz) SINC. (2019-07-10). «Otorgados los Premios Nacionales de Investigación 2019» EL BOLETIN (Noiz kontsultatua: 2022-08-04).
  11. ↑ (Ingelesez) https://plus.google.com/+UNESCO. (2021-09-30). «El Premio L’Oréal-UNESCO “La Mujer y la Ciencia” distingue a cinco investigadoras por sus trabajos pioneros en ciencias de la vida y el medio ambiente» UNESCO (Noiz kontsultatua: 2022-08-04).
  12. ↑ (Gaztelaniaz) ruvid. (2022-01-25). «La investigadora Ángela Nieto ingresa en la Academia de Ciencias de Francia» Ruvid (Noiz kontsultatua: 2022-08-05).
  13. ↑ (Gaztelaniaz) ED. (2022-05-03). «La científica Ángela Nieto, homenajeada por su carrera y ejemplo en València» Levante-EMV (Noiz kontsultatua: 2022-08-05).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=María_Ángela_Nieto&oldid=9202469"(e)tik eskuratuta