Martirio (abeslaria)

Martirio (abeslaria)
	; (2012) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	María Isabel Quiñones Gutiérrez
Jaiotza	Huelva, 1954ko martxoaren 21a (70 urte)
Herrialdea	Espainia
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	abeslaria, jazz musikaria eta estudioko musikaria
Jasotako sariak	ikusi Arte Ederretako Merituaren Urrezko Domina (2019) ; Premio Nacional de las Músicas Actuales (2016) ;
Izengoitia(k)	Martirio
Genero artistikoa	andaluziar kopla; jazza; flamenkoa
Musika instrumentua	ahotsa

Martirio, jaiotzez, María Isabel Quiñones Gutiérrez (Huelva, 1954ko martxoaren 21a) abeslaria da.

Ibilbide artistikoa

80ko hamarkadan, María Isabel Jarcha taldeko kidea izan zen. Talde horren abestiek ospe handia izan zuten Espainiako Trantsizioan. 1984an, Martirio Veneno taldeko kide izan zen, Kiko Veneno eta Pata Negra: Raimundo eta Rafael Amador buru zirela. 1986an, Martirio izen artistikoarekin hasi zuen bakarkako ibilbidea. Martirio, aldi berean, izena eta pertsonaia da: eguzkitako betaurrekoen eta orraziaren arteko eszenan oinarrituta, 80ko hamarkadan Espainiako musikaren panoramako interpreterik originalenetako bat izan zen, eta Sevillanas de los estrellas (Estoy atacá) bezalako abestiek arrakasta handia izan zuten komunikabideetan. Bere musika kulturen arteko zubia da eta Andaluziako koplak, flamenkoak, boleroak, jazzak, tangoak, rockak eta guaratxak bat egiten dute...

Publiko zabalak ezagutarazteko lehen musika-etapa baten ondoren, 1994an musika-atsedenaldi bat hartu eta zineman esperimentatu zuen (Juan Sebastián Bollaínen Belmonte eta Pedro Olearen Más allá del jardín), edo, geroago, 2004an Rosa Vergésen Iris filmean; antzerkian, (Don Juan, Carnaval de Amor y Muerte lanean Ulloako Ana izan zen) Andaluziako antzerkia eginez, edo telebistan (bi kapitulu Makinavaja telesaileko protagonista gisa, José Luis Cuerdak zuzendua, itsu maltzur, ninfomano eta barregarriarena eginez)

1999an, Martiriok La Vuelta a Martirio en 40 trajes liburu autobiografikoa argitaratu zuen (1999, Editorial Planeta), Juan Cobos Wilkins poetarekin batera, José Luis Sampedroren hitzaurrearekin.

Besteak beste, Jesús Lavilla, Jerry González, Maria del Mar Bonet, Chavela Vargas, Compay Segundo, Gema Corredera eta kantautore hauek: Javier Ruibal, Carlos Cano, Alberto Cortez, Simón Díaz, Pedro Guerra, Luis Pastor edo Miquel Gil; Chano Domínguez jazz-piano-jolea, Susana Rinaldi, Son de la Frontera, Mayte Martín, Jabier Muguruza edo Miguel Poveda flamenko-kantaria; azken horrekin aurkeztu zuen Romance de valentía ikuskizuna 2005ean, Raúl Rodríguez semearen , Jesús Lavilla eta Juan Gómez "Chicuelo"-ren moldaketekin Bartzelonako Grec Jaialdian eta Madrilgo Teatro Españolen aurkeztutako omenaldia eta urtetako kopla, interprete zein autoreen ibilbidea.

2006an, Mayte Martín flamenko-kantariarekin batera, Kubako Omara Portuondoren “Entre amigas” ikuskizunean parte hartu zuen Bartzelonako Kataluniar Musikaren Jauregian.

2007an, esperientzia luzea izan ondoren, Martirio heldutasun handiko arte-etapa batean zegoen. Tetralogiaren azken urteetan, kontzeptualki sortutako lau disko independente argitaratu zituen: Coplas de madrugá, Flor de piel, Mucho corazón eta Primavera en New York.

2008an Lila Downs artista mexikarrarekin kontzertu batzuk egin zituen eta 2006ko azaroaren 19an, Madrilgo Círculo de Bellas Artes-eko kontzertura gonbidatu zuen, Espainiako birara ere bai. 2008an ere errepikatu egin zuten esperientzia hori.

2008ko urriaren 20an, 21ean eta 22an, hiru kontzertu eskaini zituen Bartzelonako Luz de Gas aretoan. Grabatu egin zituzten konzertuak disko batean argitaratzeko, 25 urteko ibilbide artistikoa 'Martirio' izeneko diskoarekin ospatzeko. Ibilbide akustikoa egin zuten, errepertorio zabala baitzuen.^[1]

2010ean, Martirio Kubako musikara hurbildu zen José María Vitier konpositore eta piano-jole kubatarraren eskutik, eta, harekin batera, disko bat grabatu zuen, idazle espainiar eta latinoamerikarren 13 poema musikatu biltzen zituena, El aire que te rodea izenburupean argitaratu zen Espainian 2011n.^[2]

2013an, Raúl Rodríguez semearekin batera Chavela Vargas: De un mundo raro. Cantes por Chavela diskoa argitaratu zuen, (Universal Music, 2013).^[3]

2015eko urriaren 30ean, Martiriok 2 CD eta DVD 1 zuen kaxa bat kaleratu zuen. Bertan, José Sánchez-Montesek 30 urteko musikaren ospakizunean egin zuen ibilbideari buruzko dokumentala ikus liteke. Bere ibilbidea errepasatzen duten 30 kanta dira, eta, gainera, abesti berriak, entzun gabeko lankidetzak eta musika-bitxikeria batzuk ere batuta daude.

Sariak eta aintzatespenak

Martiriok ibilbide luzea egin du kalitatezko proposamenen lagin batekin, eta ikusleek eta kritikariek errekonozitu dute. Hainbat sari jaso ditu, besteak beste,

2005eko apirilaren 21ean, 2004ko Musikaren Saria jaso zuen, Chano Domínguezekin batera, Espainiako Kantaren Diskorik Onenaren kategorian, Acoplados lanarengatik.

Beste aintzatespen publiko batzuen artean, Puerto Ricoko San Juanen adopziozko alaba izendatu zuten dekretu bidez.
2004an Andaluziako Juntaren Urrezko Domina jaso zuen.
2010ean Cubadisco Nazioarteko Saria jaso zuen.^[4]

2016ko azaroaren 28an, Espainiako Gobernuko Hezkuntza, Kultura eta Kirol Ministerioak emandako "Egungo Musiken Sari Nazionala" jaso zuen. Saria 30.000 euro izan zen, eta, epaimahaiak zehaztu bezala, "musika herrikoietara egindako hurbilketa pertsonala goraipatu zuen, Andaluziako sustraietatik, koplaren balioa belaunaldi berriei erakutsiz". Horrez gain, "musika iberoamerikarrera sakon hurbiltzeko" eta "haren adoreari eta askatasunari esker, jarrera arau-hauslea bere iruditik musikara eramanez". Urtero ematen den sari horrekin aintzatetsitako beste artista batzuk hauexek dira: Jorge Pardo Cordero (2015), Carmen Paris (2014), Luz Casal (2013), Kiko Veneno (2012), Santiago Auserón (2011), Amaral bikotea (2010) eta Joan Manuel Serrat (2009).

2019an Arte Ederretako Merituaren Urrezko Domina jaso zuen.^[5]

Diskografia

Disko propioak^[6]

Estoy mala 1986
Cristalitos machacaos 1988
La bola de la vida del amor 1991
He visto color por sevillanas 1994
Coplas de madrugá, Chano Domínguezekin 1997
Flor de piel 1999
Mucho corazón 2001
Martirio 1986-1989, Bilduma 2002
Colección Nuevos Medios. Martirio. 20 urteko bilduma. 2002.
Fundamental 2003
Acoplados, Chano Domínguezekin 2004
Primavera en Nueva York 2006
Martirio. 25 años en directo. 2009. Zuzenean grabatuaBartzelonako Sala Luz de Gas 2008ko urriaren 21,22 eta 23an.
El aire que te rodea, José María Vitierrekin 2011
De un mundo raro. Cantes por Chavela, Raúl Rodríguezekin 2013. Chavela Vargasi omenaldia.
Martirio. 30 años. caja 2 CD y 1 DVD. 2015.
A Bola de Nieve, pianoan Chano Domínguez. 2019.

Kolaborazioak eta bestelako diskoak

Jarcha, Federico García Lorcaren Jarcharen oroimenera. 1981.
Si tú, si yo, Veneno-rena. 1984.
Pequeño salvaje, Kiko Venenorena, 1987.
Pensión Triana, Javier Ruibal kantautore cadiztarraren diskoa. 1994.
A María Teresa Vera, Kubako idazleari omenaldia egiten dion diskoa, Zergatik sentitzen naiz triste? abestu zuen eta Jacqueline Castellanosekin batera, Eso no es ná. 1995.
Cómo fue, 'Belmonte' filmakoa (1995).
Rosas a Rosalía, Amancio Pradaren diskoa, Rosalía de Castroren omenez. 1997.
Más allá del jardín. Pedro Olearen filmakoa. 1997.
Punta Paloma, Kiko Venenorena. 1997.
El cor del temps, Maria del Mar Bonetena. 1997. Martiriok Trigales verdes eta La mort de na Margalida abestu zituen.
Lo mejor de la vida,Compay Segundorena, Martiriok Es Mejor Vivir Así eta Juliancito abestu zituen. 1998.
Puro veneno, Kiko Venenorena. 1998.
De Granada a la luna, Canta Tierra y luna.Federico García Lorcari omenaldi kolektiboa. 1998.
Azúcar Cande, Chano Lobatoren diskoa, Volver tangoa grabatu zuen. 2000.
Las 101 canciones más flamencas. 2001.
Gatísimo, Gato Pérez runberoaren omenezko Orquesta Plateriaren diskoan, Cha, cha, chá de la locura kantatu zuen. Zuri-beltza, 2002.
El gran Gato, Ventura Ponsen filmean, Martiriok Granito de sal abestu zuen.
Que naveguen los sueños, Martiriok Ojos verdes kopla abestu zuen Carlos Canoren omenezko disko kolektiboan. Emi, 2002.
Mujer. Yo vengo a ofrecer mi corazón, Fito Páezena. BMG, 2002.
Perduto Amor. Franco Battiatoren filmean, La noche oscura gaiarekin. 2002.
Canciones del buen amor, José María Vitierrena. Tengo miedo a perder la maravilla (Federico García Lorcaren kexa gozoaren sonetoa) kantatu zuen. Kuba, 2002.
Soy, Luis Pastor kantautorearen diskoan, El caracol de mi tristeza abestia. 2002.
Al sur de Granada, Fernando Colomoren filmean Pena de amor abestu zuen.
Duets Compay Segundorena, Juliancito kantatu zuten batera. 2003.
La noche oscura, Franco Battiatoren Perdutoamor (2003) filmean.
Flamenco woman. Sevillanas de los bloques. 2004.
Ya eres abril, Henry Martínez kantautore venezuelarrarena, Martiriok Sentida canción abestu zuen. 2004.
Habanera 'Carmen' lanean, Georges Bizetena , Raúl Rodríguez semearen moldaketekin,^[7] Ramón Oller koreografoaren bertsio eszenikorako, literaturaren mitoaren bertsio eszenikorako, 2004.
A partir de mañana, Alberto Cortezekin batera, alzheimerraren aurkako ongintzako disko batean, 2004.
Damas y Reinas. Sevillanas de los bloques, Dro East West bilduma, 2006.
Techarí, Ojos de Brujoena. Martirio Raul Rodríguezen ondoan agertu zen Tanguillos marineros gaian.
Contaminados, 2006an argitaratu zen, eta 2000ko maiatzean eta 2002ko otsailean Madrilgo Galileo Galilei aretoan zuzenean egindako grabazioen emaitza da. Martiriok Naranjo en flor eta Canción de las simples cosas abestu zituen, Pedro Guerrarekin. Tiempo y silencio, Guerra eta Luis Pastorrekin eta La flor de Estambul, Javier Ruibalekin batera.
Dúos, Luis Pastorrena, Caracol de mi tristeza kantatzen dute biek. 2006.
Cierra los ojos, Fangoriaren abestiaren bertsioa Absolut Album Covers Martirio Alaska promozioan, 2006.
Morirse en domingo, Daniel Gruener mexikarraren filmean, Las simple cosas, 2007 abestiarekin.
Suburbios del alma, Marcelo Mercadanterena, Martiriok Zelan jarraitzen dut? tangoa abestu zuen. 2007.
La Zarzuela+Pop - No corté más que una rosa "La del manojo de rosas" zarzuelarena. Autor Fundazioa, 2007.
Konplizeak (Elkar, 2007), Jabier Muguruzaren diskoa, Martiriok Ertz maitea kantatu zuen.
Canción de las simples cosas, Morirse en domingo filmean. (2007)
Aquí en la Isla, Troveros de Asietaren diskoa, haiekin kantatu zuen. 2008.
Rendez-vous Chez Nino Rotarena, Mauro Gioia italiarraren CDa+DVDa. Adriana Calcanhotto, María de Medeiros, Ute Lemper, Catherine Ringer, Susana Rinaldi eta Sharleen Spiteri ere aritu ziren. Martiriok Parlami di me abestu zuen. Federico Felliniren Dolce vitan. 2008.
Señora (ellas cantan a Serrat). Martiriok Tiempo de lluvia kantatu zuen. 2009.
El disc de la Marató de TV3Martiriok L'Àguila Negra abestu zuen. 2010.
Las palmeras, Alberto Cortezekin batera, En buenas manos, 2012 argentinarraren diskoan.
Tangos propios II., Marcela Ferrarirena. Martiriok Gira tangoa abestu zuen. 2012.
Para Amália, Mísiarena. Martiriok Karlos Canoren Maria la Portugesa kantatu zuen Mísiarekin batera. 2015
Feeling Marta, Gema Corredorreren diskoa, No es necesario batera kantatzen dute. 2015.
Una Luz flamenca, Luz Casalen gaien bertsio flamenkoak. Martiriok Negra sombra abestu zuen. El País, cd-liburua. 2015.
35 aniversario, CD-DVD bikoitza, Javier Ruibalen zuzeneko emanaldia. La boda kantatu zuen. 2016.
Nací canción, Encarna Anilloren diskoa, eta El corazón al sur abestu zuen. 2020.
A estranha beleza da vida, Rodrigo Leão portugaldarraren diskoa, Voz de sal kantatu zuen. 2021.

Iruditegia

Jabier Muguruza(aurkezle) eta Martirio, La mujer y la copla, maiatzak 30 Tomasene K.E. (Altza)
_, Martirio, Gabarain , _ ,Tomasene K.E. (Altza)
Martirio Euskal Herrian, Altzan
Martirio Altzan, Gipuzkoa
Mari Pepa Chanberiko eta Martirio San Isidrotan, 2017
Martirio 'Chavela Vargasentzako kantak', 2014.05.17
Martirio 'Chavela Vargasentzako kantak', 2014.05.17
Martirio 'Chavela Vargasentzako kantak', 2014.05.17