Tigre eltxo

Tigre eltxo
	Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Animalia
Filuma	Arthropoda
Klasea	Insecta
Ordena	Diptera
Familia	Culicidae
Leinua	Aedini
Generoa	Aedes
Espeziea	Aedes albopictus; (Skuse, 1894)
Banaketa mapa
Genomaren kokapena	metazoa.ensembl.org…

Tigre eltxoa (Aedes albopictus) eltxoen (Culicidae) familiako kidea da, Asiako ipar-ekialdeko eskualde tropikal eta azpitropikaletan bizi dena.^[1]

Hezegunetatik gertu, izurrite bilakatu da eta hainbat gaixotasun, tartean sukar horia, denge eta chikungunya, kutsatzen ditu.^[2]

Aedes albopictus (Stegomyia albopicta), eltxoen (Culicidae) familiakoa, (asiako) tigre-eltxo edo basoko-eltxoa izenez ezaguna ere. Jatorriz Asiako hego-ekialde tropikal eta subtropikalekoa da. Hala ere, azken hamarkadetan, espezie hori herrialde askotara zabaldu da ondasunen garraioen eta nazioarteko bidaien bidez. [1] Gorputz zuri-beltzeko marradun hankak eta zuri-beltzezko marradun gorputz txikia du.

Eltxo hau komunitate askotan izurrite nabarmena bilakatu da, gizakiarekin estuki lotzen delako (hezeguneetan bizi beharrean), eta ilunabarrean eta egunsentian gain, egunez elikatzen delako. Intsektuari tigre-eltxoa deitzen zaio bere marradun itxuraz duen tigrearen antzagatik. Ae. Albopictus patogeno biriko askoren transmisioen bektore epidemiologikoki garrantzitsua da. Sukar-horia, dengea eta Chikungunya-sukarra trasnmititu dezake, [2] baita Dirofilaria imitis bezalako filaria-nematodo batzuk ere. Horrezgain, [3] Aedes albopictus [4] [5] gizakien arteko Zika transmisioan bektore dateke.

Deskribapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Izena eta sistematika[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1894. urtean Frederick A. Askew Skuse britaniar-austriar entomologoa zientifikoki deskribatu zuen tigre-eltxo asiarra, Culex albopictus (lat. Culex "gnat", "midge" eta albopictus "zuri-margotua" izendatu zuen). . [6] [7] Geroago, espeziea Aedes generoari esleitu zitzaion (gr. Άηδής, "desatsegina") [8] eta Aedes albopictus gisa aipatua [9]. Sukar-horiaren eltxoa bezala, Stegomyia (Gr. Στέγος, "estalitakoa, teilatua"), Aedes generoaren barnean azaleko bizkarraldea guztiz estaltzen duten eskateei erreferentzia egiten die, eta μυία, "kume" hitza. 10] 2004an, zientzialariek goi mailako harremanak esploratu zituzten eta Aedes generoko sailkapen berri bat proposatu zuten. Ondorioz, Stegomyia genero mailara igo zen, Aedes albopictus orain Stegomyia albopicta da. Hau, ordea, materia polemikoa da, eta Stegomyia albopicta versus Aedes albopictusen izenen erabilera etengabeko eztabaidan da. [11] [12] [13]

Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Asiako tigre-eltxoak 2 eta 10 mm bitarteko luzera du, ildaskatutako zuri-beltzezko eredua ikusgarria du. [6] [14] [15] Helduen eltxoen gorputz-tamaina larba biztanleriaren dentsitate eta elikadura-eskaintzaren araberakoak dira. Egoera horietan oso gutxitan gertatzen direnez geroztik, eltxo helduen gorputz-tamaina 10 mm-koa baino txikiagoa izan ohi da. Normalean, sabelaldearen batez besteko luzera 2,63 mm da, 2.7 mm-ko hegoak eta 1,88 mm-ko probosziak. [16]

Arrak emeak baino 20% txikiagoak dira, baina morfologikoki oso antzekoak dira. Hala eta guztiz ere, eltxoen espezie guztietan bezala, arren antenak emenekin alderatutan nabarmenki iletsuagoak dira eta emeen soinua bereizten duten entzungailu-hartzaileak dituzte. Arrek matraileko palpak probosziak baino luzeagoak dituzte, emakumezkoen matrailetako palpak askoz laburragoak dira. (Culicinae-ren arrentan tipikoa da.) Gainera, arren hanken tarsoa zilarkaragoa da. IV Tarsomeroa arren %75an zilarkara da, emeetan %60an.

Beste ezaugarriek ez dute bereizten sexuen artean. Estu lotutako eskata zilarkarezko lerro zuri bat hasten da begien artean, eta toraxaren atzeko alderaino jarraitzen du. Marka bereizgarri hau da, tigre-eltxo Asiarra identifikatzeko modurik errazena da.

Proboszisa kolore iluna da; palpetako muturreko segmentuaren goiko azalera zilarkako eskataz estaltzen da eta labium-ak ez du lerro argirik bere behealdean. Begi konposatuak bata bestetik bereizirik azaltzen dira. Intsektuaren segmentu torakikoaren zati dortsala, beltza da erdiko lerro zuri karakteristikoarekin batera. Toraxaren alboetan, scutellum-an, eta sabelaldean zuri-zilarkarazko eskataz estalitako orbantxoak dituzte.

Zuri-zilarrezko eskatak ere aurkitu daitezke tarsoan, batez ere airean esekita dauden hanketako izterretan. Ietik IV.arko tarsomeroen oinarrietan eskala zurizko eraztunak dituzte, alternatutako zuri-beltzezko ildaskapena sortuz. Atzeko hanketan eta erdiko hanken gainean, lehenengo hiru tarsomeroetan eskata zurizko eraztun bakarra dute, eta V. tarsomeran hanketako izterrak erabat zuriak dira. Hanketako femurrak zuri-beltzak dira "belauna" amaieran eskala zuriak dituzte. Erdiko hankako femurra ez du goiko zatian bezalako zilarrezko lerrorik, aldiz, atzeko hanketako femurrek goiko aldean dagoen oinarri zuriko lerro zuriak dituzte. Tibiak beltzak dira oinarrian eta ez dituzte eskata zuririk.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ Scholte, J.-E.; Schaffner, F.. (2007). Takken, W.; Knols, B. G. J. eds. Emerging pests and vector-borne diseases in Europe. 1 Wageningen Academic Publishers ISBN 978-90-8686-053-1..
↑ Hochedez, P.; Jaureguiberry, S; Debruyne, M; Bossi, P; Hausfater, P; Brucker, G; Bricaire, F; Caumes, E. (2006). «Chikungunya Infection in Travelers» Emerging Infectious Diseases 12 (10): 1565–1567. doi:10.3201/eid1210.060495. ISSN 1080-6040. PMID 17176573..

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q477918
Multimedia: Aedes albopictus
Espezieak: Aedes albopictus

[Scholte-1] Scholte, J.-E.; Schaffner, F.. (2007). Takken, W.; Knols, B. G. J. eds. Emerging pests and vector-borne diseases in Europe. 1 Wageningen Academic Publishers ISBN 978-90-8686-053-1..

[Hochedez-2] Hochedez, P.; Jaureguiberry, S; Debruyne, M; Bossi, P; Hausfater, P; Brucker, G; Bricaire, F; Caumes, E. (2006). «Chikungunya Infection in Travelers» Emerging Infectious Diseases 12 (10): 1565–1567. doi:10.3201/eid1210.060495. ISSN 1080-6040. PMID 17176573..

[1]

[2]