Biztanleria
.jpg)
Biztanleria edo populazioa leku jakin bateko biztanleen multzoari deitzen diogu.
Munduko biztanleria handitzen joan da etengabe; horren ondorioz, gero eta biztanle gehiago bizi gara Lurrean. Gaur egun, 7.000 milioitik gora pertsona bizi dira munduan.
XX. mendearen hasieran, 1.600 milioi inguru biztanle zituen gure planetak, eta 2100. urterako, ia 11.000 milioi biztanle egongo direla kalkulatu da. Batez beste, urtero 87 milioi lagun gehiago daude munduan.
Biztanle kopuruaren igoera azkar hau 1800. urte inguruan hasi zen, Europan eta Ipar Amerikan bereziki, iraultza industrialaren eraginez. Gizarte industrialetan, osasun-baldintzak eta elikadura nabarmenki hobetu ziren. Aldiz, XX. mendean, gizarte industrialetan biztanleria ez da asko hazi, jaiotza-tasa (hau da, jaiotzen diren umeen kopurua) asko jaitsi delako; alderantziz, munduko herrialderik pobreenetan, Afrikan, Asian, Erdialdeko Amerikan eta Hego Amerikan, jaiotza-tasa asko handitu da eta heriotza-tasa gutxitu: osasun-baldintzak eta elikadura han ere asko hobetu direnez, lehen baino ume gutxiago hiltzen dira gosez edo gaixotasunengatik, eta, oro har, gero eta bizi-itxaropen handiagoa dago; hots, jendeak bizitza luzeagoa du, batez beste.
Munduko biztanleriaren bilakaera azken bost mendeotan
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ondoko taula honetan ikus daiteke nola joan den handitzen munduko biztanleria azken 500 urteetan:
| Urtea | Biztanleak |
|---|---|
| 1500 | 500 milioi |
| 1600 | 595 milioi |
| 1700 | 700 milioi |
| 1800 | 950 milioi |
| 1900 | 1.600 milioi |
| 2000 | 6.260 milioi |
Biztanleria nola dagoen banatuta
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Munduko biztanleria ez dago berdin banatuta: kontinente batzuetan jende gehiago bizi da beste batzuetan baino. Horrela, biztanleriaren zatirik handiena Asian bizi da, kostaldean eta ibai handienen inguruan batez ere. Europan eta Ipar Amerikan ere biztanle asko daude.
Biztanleriaren banaketa hauxe da 2014. urtean:
| Asia | Afrika | Amerika | Europa | Ozeania |
|---|---|---|---|---|
| 4.300 milioi | 1.111 milioi | 968 milioi | 738 milioi | 38 milioi |
Biztanleriaren dentsitatea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Halako lurralde bateko biztanle-kopurua lurralde horretako azaleraren arabera neurtzen badugu, zatiketa eginez alegia, lurralde horretako biztanleriaren dentsitatea aterako dugu; hau da, lurralde bateko kilometro koadro bakoitzean batez beste zenbat pertsona bizi diren. Horrela, adibidez, Euskal Herria askoz txikiagoa da Txina baino, baina biztanle-dentsitate handixeagoa du, ondoko taulak erakusten duen bezala:
| Euskal Herria | Txina | |
|---|---|---|
| Azalera | 20.747 km² | 9.571.300 km² |
| Biztanleak | 2,9 milioi | 1.300 milioi |
| Dentsitatea | 140 biz/km² | 136 biz/km² |
Bestalde, Euskal Herriaren barruan ere, lurralde edo probintzia bakoitza oso desberdina da biztanle-dentsitateari begiratuta. Bizkaia da biztanle gehien eta dentsitaterik handiena duena, eta Zuberoa biztanle gutxien eta dentsitaterik txikiena duena, ondoko taulak erakusten duen bezala:
| Bizkaia | Gipuzkoa | Lapurdi | Araba | Nafarroa Garaia | Nafarroa Beherea | Zuberoa | Euskal Herria | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Azalera | 2.219 km² | 1.909 km² | 858 km² | 3.032 km² | 10.391 km² | 1.325 km² | 814,5 km² | 20.548,5 km² |
| Biztanleak (2014) | 1.160.000 | 714.000 | 241.000 | 332.000 | 641.000 | 28.000 | 16.000 | 3.132.000 |
| Dentsitatea | 522 biz/km² | 374 biz/km² | 280 biz/km² | 109 biz/km² | 61 biz/km² | 21 biz/km² | 19 biz/km² | 152,4 biz/km² |