Elorrioko udaletxea

Elorrioko udaletxea
Eraikitako euskal ondasun nabarmena
Elorrioko hiri historikoa
Irudi gehiago
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Bizkaia
Herria	Elorrio
Koordenatuak	43°07′50″N 2°32′32″W
Historia eta erabilera
Eraikuntza	1666
Erabiltzailea	Elorrioko Udala
Arkitektura
Estiloa	arkitektura barrokoa
Ondarea
EJren ondarea	52
Kontaktua
Helbidea	Herriko Plaza, 1

Elorrioko udaletxea Elorrio udalerriko udalaren egoitza da, eta herriko erdialdean kokatuta dago, Elorrioko Alde Zaharrean, Sortzez Garbiaren eliza parean, bien artean herriko plaza dagoela.

1666an altxatu zen, eta berau da XVII. mendean Bizkaian eraikitako udaletxe bakanetakoa, estilo barroko zorrotzekoa. Fatxada nagusia harearri-harlanduzkoa du, arkupe handiarekin. Balkoi luzearen gainean bi armarri dauzka: Gaztela-Leongoa eta Elorriokoa. Balkoiko leihoetako baten gainean eguzki-erloju bat dago.

Historia

XVI, XVII eta XVIII. mendeetan Elorrioko zenbait familia buru-belarri sartu ziren Mundu Berriko merkataritzan, eta horrek dirua barra-barra ekarri zuen herrira, batez ere familia horien eskuetara. Eta familia horiek diruaren zati bat inbertitu zuten eraikin ikusgarriak egiteko.

Testuinguru hartan, herriko eliza eraiki zen 1459 eta 1506 artean, Bizkaiko handiena, iturri publikoak egin ziren, eta mugak markatzeko gurutzeak, oparo landuak. Baita udaletxea ere, estilo barroko zorrotzean, apaingarri gutxirekin, herriko jauregi eta etxandi gehienak bezala.

Udaletxea egiteko eraikuntza lanak amaitu arte, udal administrazioaren dokumentazio gehiena eta kaparetasun-espedienteak parrokiako goi sakristian edo artxibategian egiten ziren, bertan gordetzen baitzen, hiru giltzez, hiribilduaren dokumentazioa.

Ezaugarriak

Elorrioko udaletxeak harearri-harlanduzkoa du fatxada nagusia, arkupe handiarekin. Balkoi luzearen gainean bi armarri dauzka: Gaztela-Leongoa eta Elorriokoa. Gabriel Kapelastegi maisu elorriarrak egin zituen, rococo estiloan. Fatxadan bertan latinez idatzita dago: Fecit Capelastegui (Kapelastegik egina). Balkoiko leihoetako baten gainean, bestalde, eguzki-erloju bat dago.

Bi inskripzio nabarmentzen dira udaletxeko fatxada nagusian, biak moralizatzaileak: “En la casa del que jura / no faltará desventura” (Madarikazioka diharduenaren etxean / ez da zoritxarrik faltako) eta “De toda palabra ociosa / darás cuenta rigurosa” (Alferreko hitz guztien gainean / kontu hertsia emango duzu). Horietako lehen inskripzioa Bergarako udaletxean ere agertzen da.

Gaur egun udaletxeari atxikita bi elementu agertzen zaizkigu: pilotalekua eta Igartza jauregia. XX. mende hasieran, berriz, pilotalekua barik, beste eraikin bat zegoen atxikita udaletxeari, herriko eskola, baina hura ere eraitsi egin zen.

Iruditegia

• 
  Herriko eskola, Elorrioko udaletxea eta Urkizu etxea XX. mende hasieran
• 
  Elorrioko plaza, eskola, udaletxea eta Urkizu etxea XX. mende hasieran
• 
  Elorrioko udaletxea, aspaldi
• 
  Elorrioko udaletxea, Arabio jauregitik ikusita
• 
  Elorrioko armarria
• 
  Gaztela-Leongo armarria
• 
  Eguzki-erlojua Elorrioko udaletxean

Ikus, gainera

Ondare zibila ikusgarria da Elorrion, batez ere arkitekturari dagokionez. Behin XV. mendean leinuen arteko gerrak atzean utzita, Elorrio aldatu egin zen: apurtu egin zen hiribilduaren harresia, eta herria errebaletara zabaldu zen, jarduera ekonomikoa bizkortu egin zen eta, ondorioz, “aberats berriak” agertu. XVI, XVII eta XVIII. mendeetan Elorrioko zenbait familia Sevillara joan eta buru-belarri sartu ziren Mundu Berriko merkataritzan —burdin fabrikatuen salerosketan bereziki—, eta horrek dirua barra-barra ekarri zuen herrira, batez ere familia horien eskuetara. Eta familia horiek diruaren zati bat inbertitu zuten eraikin ikusgarriak egiteko.

Horrek markatzen du, dudarik gabe, Elorrioko arkitektura zibilaren urrezko aroa, zeinak hartzen baititu XVI, XVII eta XVIII. mendeak batez ere. Horra Elorrioko eraikin zibil nabarmenen zerrenda bat, mendeen arabera banatuta:

XV. mendea

• Kanpokaleko Atea. Elorrioren harresiak zituen sei ateetatik hauxe da geratzen diren bietarik bat.

XVI. mendea

• Aldapebeitiatxikia jauregia. Errenazentista.
• Arabio jauregia. Errenazentista. Fatxadan armarri ikusgarria du, marmol zuriz egina. Hegoaldeko fatxadan loggia bikoitza dauka.
• Ibarguen-Urkizu jauregia. Errenzentista.
• Iturbe jauregia. Errenazentista.
• Larreategi jauregia. Errenazentista. Karaktere gotikoz idatziriko harria du horma ertzean, 1542koa.
• San Fausto errebaleko etxea. San Fausto errebaleko zaharrena seguruenik.
• San Fausto errebaleko jauregia. Errenazentista.
• Suso errebaleko jauregitxoa. Errenazentista.

XVII. mendea

• Aldapebeitia jauregia. Barrokoa.
• Altzerreka-Mendiola jauregia. Barrokoa.
• Arespakotxaga-Andueza jauregia. Barrokoa. Txintxirri izenaz ere ezagutzen da.
• Arespakotxaga-Azkarraga jauregia. Barrokoa.
• Arespakotxaga-Mendibil jauregia. Barrokoa. Eredutzat hartu zen herriko beste jauregi batzuk egiteko.
• Arriola jauregia. Barrokoa.
• Iturri jauregia. Barrokoa.
• Lariz jauregia. Barrokoa.
• Lekerika-Otsa jauregia. Barrokoa.
• Urkizu etxea. Barrokoa.
• Urkizu-Iturbe jauregia. Barrokoa.
• Urkizu-Tola jauregia. Barrokoa. Oinplano karratua du eta lau ertzetan, pinakuluak.
• Zearsolo jauregia. Barrokoa. Casajara izenaz ere ezagutzen da. Loggia ederra dauka eta balkoietako burdinaren eta teilatu-hegaleko zuraren lanketak arreta berezia eskatzen du.

XVIII. mendea

• Esteibar-Arauna jauregia. Barrokoa.
• Otsa jauregia. Barrokoa.
• Urkizu jauregia. Barrokoa.

XIX. mendea

• Olazabal jauregia. Neoklasikoa. Modet izenarekin ere ezaguna.
• Berriozabaletako iturria. Neoklasikoa. Manuel Plazido Berriozabalbeitia epaile elorriarrak agindu zuen iturria egitea bere auzokideen bizi-egoera hobetzeko.

XX. mendea

• Urkizu Aldatsekua jauregia.

Bibliografia

• Agirre Kerexeta, I. Bizkaiko herrien monografiak: Elorrio. Bizkaiko Foru Aldundia. Bilbo, 1992.
• Barrio Loza, J. A. (Dir) Bizkaia. Arqueología, Urbanismo y Arquitectura histórica. 3 volúmenes. Bilbao. 1989-1991.
• Barrio Loza, J. A. (Dir) Monumentos nacionales de Euskadi. Tomo III: Vizcaya. Departamento de Cultura del Gobierno Vasco. Zamudio: Elexpuru, 1985.
• Basterretxea Kerexeta, I. Hierro y palacios. Elorrio-Sevilla. Mercaderes elorrianos en Sevilla durante los siglos XVI y XVII. (2004)
• Fernández Altuna, José Javier. Euskal Herriko Arkitektura. Bilbao: Ibaizabal, 2004.
• Kerexeta, J. Linajes y casas solariegas de Elorrio. Elorrioko Udala. Bilbo, 1990.
• Leis Álava, A. I. "Arquitectura residencial culta en la villa de Elorrio". Cuadernos de Artes Plásticas y Monumentales. Ondare 24. Donostia: Eusko Ikaskuntza, 2005.
• VV. AA. Guía del patrimonio histórico artístico y paisajístico. Editorial Etor.

Kanpo estekak

• Elorrioko Udalaren webgunea.
• Azaleratu zure alde erromantikoa. Elorrioko Udala.

• Datuak: Q55587324
• Multimedia: Town hall of Elorrio / Q55587324