Gazteluko plazako aparkalekua

Gehitu loturak
Koordenatuak: 42°49′01″N 1°38′34″W / 42.81689659°N 1.64283772°W / 42.81689659; -1.64283772
Wikipedia, Entziklopedia askea
Gazteluko plazako aparkalekua
Erdi Aroko harresien aztarnak -1 solairuan
Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Probintzia Nafarroa Garaia
UdalerriaIruñea
Koordenatuak42°49′01″N 1°38′34″W / 42.81689659°N 1.64283772°W / 42.81689659; -1.64283772
Map
Altitudea449 m, itsas mailaren gainetik
Historia eta erabilera
Inaugurazioa2004ko ekainaren 4a
JabeaIruñeko Udala
EragileaSABA, S. A.
Edukiera939 ibilgailu
Arkitektura
Lurrazpian4 solairu
3 igogailu
Webgune ofiziala

Gazteluko plazako aparkalekua Iruñea nafar hiriburuan dagoen lurpeko aparkaleku bat da.

Kokapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Aparkalekua erdiguneko Gazteluko plazaren azpian dago, Iruñeko Alde Zaharrean.

Sarbideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Aurrekariak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2001eko urtarrilaren 11an, Iruñeko Udalak Gazteluko plazan lurrazpiko aparkaleku bat eraikitzea onartu zuen, Nafar Herriaren Batasuna (alkatetza zuena), Nafarroako Alderdi Sozialista eta Nafarroako Demokraten Elkargunearen aldeko botoekin. Euskal Herritarrok, Ezker Batuak eta Batzarrek aurka bozkatu zuten. Bozketan zehaztu zen plaza apaintzen zuen mosaikoa kosta ahala kosta mantenduko zela.

Erabaki hori gaitzesteko, urtarrilaren 24an manifestu bat aurkeztu zen herri plataforma bat eratzeko, "Erreferendumaren aldeko plataforma" izenekoa, 115 pertsona ospetsuren eta 80 elkarte zibiko, sindikal eta politikoren babesarekin. Plataforma honek eskatzen zuena zen herritarrek aparkalekuaren eraikuntzari buruz zuten iritzia sakatzea, horren arabera jokatzeko.

Eskaera 1998ko udal-araudi batean oinarritzen zen, zeinak aurreikusten baitzuen hiriko hautesleen % 10en babesa lortuz gero (garai hartan 15 000 pertsona ingurukoa zen) herritarren kontsulta baterako deialdia egitea. Martxoaren 22an 21 200 sinadura aurkeztu ziren udaletxean, eta 25 000 baino gehiago izan ziren gero. Hala ere, Nafar Herriaren Batasungo zinegotziek uko egin zioten herri galdeketa deitzeari, "tramitazio konplexuagatik", kostu handiagatik eta "zer galdetu ez zekitelako".

Herriaren borondatea alde batera utzita, Iruñeko baraualdiak Fomento de Construcciones y Contratas enpresari esleitu zion gazteluko plazaren azpian lurrazpiko aparkaleku bat eraikitzea, 450 egunetan 802 ibilgailurentzako tokia izango zuena. Emakidak 75 urteko iraupena izango luke. Batzarre alderdiak Iruñeko Udala salatu zuen kontzesioei buruzko foru legea ez betetzeagatik; izan ere, legeak 50 urteko muga ezartzen zuen (udalak aurreikusitakoa baino 25 urte gutxiago), eta epaileek arrazoia eman zieten. Orduan, Udalak bere indarraldia 50 urtera jaitsi behar izan zuen.

Eraikuntza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2001eko uztailaren 23an moztutako zuhaitzak
Gazteluko plaza, lanen aurretik

2001eko uztailaren 23ko goizaldean, zenbait makina eta langile Gazteluko plazara sartu ziren zuhaitzak kentzen hasteko –54 platanondo eta 20 akazia–, eraikuntza-lanak hasi aurretik. Plaza osoa ere hesitu zuten, bertara sartzea galaraziz.

Hasierako nahasmen une baten ondoren, herritarrek erantzun egin zuten, eta gertatutakoa gaitzetsi zuten. Horrela hasi ziren hainbat protesta-egun, eta Espainiako poliziaren istiluen aurkako kargak isilarazten saiatu ziren, indarkeria bereziko uneekin, hala nola Juan Luis Napal zinegotzi ohiak jasandako indarkeriarekin, zeina ospitalean amaitu baitzen, burua irekita. Jarrera oso kritikatua izan zen, eta dozenaka atxiloketa egin ziren. Nafar Herriaren Batasunaren arabera, protestak "kale borroka" izan dira, "kale istiluak sortzeko aitzakia bat".[1][2]

Abuztuaren 1ean 10 000 pertsona inguruk parte hartu zuten protesta-manifestazioan. Mobilizazio herrikoiak egunero asanbladak egiten jarraitu zuen, 2 000 pertsona baino gehiagok Sarasate pasealekuan "erreferenduma jada" esaldia eta 'Riau-Riau' partikular bat osatuz.[3][4][5]

Bitartean, Nafar Herriaren Batasunak gobernatzen duen udalak bere proiektuarekin jarraitzen zuen, abuztuaren 10ean plazaren "irudi berria" aurkeztuz, azken emaitzatik asko urrundu zena. Sustatzaileen esanetan, "ez da asko aldatuko", kioskoaren, zuhaitzen eta mosaikoaren kontserbazioa agintzen baitzuten. Hala ere, zuhaitzak (jada moztuta zeudenak) eta mosaikoa (jada erretiratuta zegoena) ez ziren kontserbatu.[6]

Herritarren presioa gero eta handiagoa zenez, kolore politikoez ulertzen ez zuenez eta proiektuaren arduradunak (Yolanda Barcina alkatea, Enrique Maya orduko hirigintza zinegotzia eta arkitektoak barne) prebarikazioagatik salatuko zituela mehatxatzen zuenez, udalak amore eman zuen eta eskatutako erreferenduma 2001eko irailaren 28rako deitu zuen. Data ere desadostasunerako arrazoia izan zen, ostiral bat baitzen, eta gainerako kontsulta politikoak igandeetan egiten baitziren beti, eta horrek parte hartzeari pizgarria kenduko lioke.

Hainbat gertakariren ondoren, kontsulta egin zen azkenean. 19 639 boto eman ziren, horietatik 18 462k "ez" erantzun zuten, 1 018k "bai" eta 103 zuriz, 56 boto baliogabetzat jota.[7] Herriaren borondateari jaramonik egin gabe, Udalak aparkalekua eraikitzen jarraitu zuen, nahiz eta erreferenduma deitu.[8]

Aurkikuntza arkeologikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Teseoko mosaikoa, Pompaeloko termetatik datorrena
Bi mosaiko ikusgai Nafarroako museoan, Pompaeloko termetatik datorrena
Arrosadiako gordetegi batean pilatuta zegoen Gazteluko plaza estaltzen zuen mosaikoa
Aparkaleku barruan kontserbatutako harresia

Erreferenduma egin eta denbora gutxira, aztarna arkeologiko ugari sortu ziren, alkateak esaten zuenaren kontra. Elementu arkeologiko garrantzitsuak sortu ziren, erromatar termen hondakinak, 200 hezurdura baino gehiago zituen nekropoli musulman bat, Erdi Aroko harresiaren zati bat, komentu erlijioso baten hondakinak eta garai ezezaguneko menhir bat barne hartzen zituztenak.[9][10]

Hondar horien garrantziak, erromatar Iruñearen garrantziari eta hedadurari buruzko teoriak birpentsatzera behartu zutenak, bai eta hiriaren benetako domeinu musulmanari eta Al-Andalusen integratzeari buruz ere, lurpeko aparkalekuaren lanekin jarraitzeko beharraren eta aukeraren eta aztarna arkeologikoen kontserbazioaren arteko eztabaida areagotu zuten.

Nafar Herriaren Batasuna, Nafarroako Alderdi Sozialista eta Nafarroako Demokraten Elkargunea alderdietako udal taldeek, Iruñeko Udaleko 27 zinegotzietatik 19k, proiektua onartu zuten eta Yolanda Barcina alkatea buru zutela, lurpeko aparkalekuko lanekin jarraitzeko beharra defendatu zuten.[11] Hala ere, hasierako proiektuari aldaketak egitea onartu zuten, aurkitutako Erdi Aroko hondakinen zati bat aparkalekuaren eraikuntza lanean integratzeko, gainontzeko aurkikuntza arkeologikoak desmuntatu edo lurperatzeko soluzioa defendatuz.[12]

Kontrako iritzian, Batasuna, Batzarre eta Ezker Batua alderdietako zinegotziek (Iruñeko Udaleko 27 zinegotzietatik 8) eta udal ordezkaritzarik ez zuten beste euskal alderdi politiko abertzaleek (Eusko Alkartasuna, esaterako) proiektuarekin jarraitzearen aurka zeudela adierazi zuten, eta plazan aurkitutako arkeologia-ondarea suntsitzen ari zirela leporatu zioten udalari. Gainera, La Perla hotelari "bost izar" kalifikazioa emateko bakarrik egiten zela ziurtatu zuten, eta hori ezinezkoa zela aparkalekurik gabe.[13]

Baina aurkikuntzak hiriko turismo kulturala indartzeko aprobetxatu beharrean, UPNk aparkalekua interes historiko eta kulturalen gainetik jartzea erabaki zuen, Vianako Printzea Erakundearen eskutik. Erakundearen zuzendariak, Juan Ramon Corpasek, bere esku egon zen guztia egin zuen proiektua geldiarazteko. Hala, Trama taldeak, eraikuntza-enpresa emakidadunak lan arkeologikoak egiteko kontratatutako enpresa pribatuak, hondakin batzuetan arreta jartzen jarraitu zuen, hondeamakinek lan gupidagabearekin jarraitzen zuten bitartean, lurrezko kamioiak eta pieza arkeologikoak betez, ondoren Beriaingo hondakindegi batean agertuz joan zirenak.

2001. urtearen amaieran, Ondarearen Defentsarako Herritarren Ekimenak Nafarroako Parlamentuari eta auzitegiei gertatzen ari zitzaiena salatu zuen. Salatzaileek emandako datuak aztertu ondoren, Jose Antonio Gonzalez epaileak indusketari buruzko peritu-txosten independente bat eskatu zion Aranzadi Zientzia Elkarteari. Agindu judiziala izan arren, lau aldiz eragotzi zitzaien sozietate horretako adituei bertara sartzea 2001eko abenduan. Azkenean lortu zuten, eta txosten eraisgarri bat egin zuten, indusketa "espolio" arkeologikoa zela esanez eta aurkitutako hondakinen % 75 suntsituta zegoela adieraziz. 2002ko otsailaren 14an Aranzadiren txostena publiko egin zenerako, Vianako Printzeak termak kentzeko baimena eman zuen eta Jose Ignacio Labiano UPNko Hirigintza zinegotziak dimisioa eman zuen.

Baina ondare arkeologikoaren suntsipenaren eskandaluak eragina izan zuen gizartearen zati handi batean. Hala, milaka pertsonak manifestazioa egin zuten hilabete horretan bertan gorpuzkiak kontserbatzeko eskatzeko, eta jendaurrean planteatu zuten aztarnategien inguruan Hiriaren Historiaren Museoa sortzeko aukera. Gazteluko Plaza Fundazioa ere aurkeztu zen museo hori sustatzeko. Erakunde mailan, Nafarroako Parlamentuak obrak geldiaraztea eskatu zuen gorpuzkiak baloratu arte, eta otsailaren 21ean, Udalbatzarrak geldiaraztea erabaki zuen, hori bai, UPNren oposizioarekin.

Hala eta guztiz ere, Vianako Printzea Erakundeak, beste pauso bat eman zuen eta plazan aurkitutako hondakin guztiak desmuntatzea baimendu zuen, aurkitutako harresi garrantzitsuena izan ezik, aparkalekuan integratu behar zena, azkenean, zenbait puntutan mutilatu ondoren egin zen bezala.

Tramako arkeologoek eta Francisco Javier Zubiaur Nafarroako Museoen, Kultura Ondasunen eta Arkeologiaren zuzendariak adierazpen gehiago egin eta aditu gehiago eta gehiago baztertu arren, plazan aurkitutako hondakinen desmuntatze hori berresteari uko egin ondoren, Iruñeko Udalak aurrera jarraitu zuen bere proiektuarekin, eta berriro ekin zien lanei, hondakin arkeologiko guztiak desmuntatu baitzituen. Azpimarratzekoa da lanak ez zirela inoiz benetan gelditu, parlamentuaren eta udalaren agindua gorabehera.

Inaugurazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gazteluko plaza aparkalekuaren inaugurazioan

Barcina alkateak proiektuaren aldaketa baliatu zuen laugarren solairu bat eraikitzeko, eta, horrela, plaza kopurua 802 izatetik 939 izatera igo zen, esleipendunari emakidaren urte kopurua murriztu zitzaiolako konpentsazio gisa. Proiektuak kruzero erritmoan jarraitu zuen, epaitegietan Herritarren Ekimenak prebarikazioagatik eta Ondarearen aurkako delituengatik aurkeztutako salaketa artxibatzen zen bitartean. Hala ere, hiriari kalte-ordaina eman behar izan ziotenak Udalari 1 291 euro ordaintzera kondenatutako bi bizilagun izan ziren, 2001eko udan izandako istiluetan indusketa ixten zuten hesiei eragindako kalteengatik.

Azkenik, 2004ko ekainaren 4an, Yolanda Barcina alkateak ofizialki inauguratu zuen Gazteluko plazako aparkalekua, eta egun batzuk geroago, ofizialki berrireki zen Gazteluko plaza berritua, proiektatutakoa gorabehera, granito grisez eta zuhaitz eta lorategi batzuez osatutako hedadura handia zuena, bere garaian moztutakoak konpentsatzeko. Plaza berriak ez zituen Chocarro familiak Ebroko harriekin egindako mosaikoak, alkateak agindu baitzuen kontserbatu egingo zirela. Mende erdi baino gehiagoz plaza apaindu zuen mosaiko handi hori udal-biltegi batean gordeta egon zen, harik eta Lezkairu auzoko urbanizazioan ezponda baten betegarri gisa erabili zen arte, plazako beste aztarna arkeologiko batzuekin batera.[14]

Lanen kontura izandako eztabaida politikoak hainbat hilabete iraun zuen; izan ere, publiko egin zen aparkaleku-proiektuarekin jarraitzearen aurkako alderdietako batek, Eusko Alkartasuna, aparkalekuko zenbait plazaren esleipendun izatea eskatu zuela, eta lanak amaitu eta urte batzuetara luzatu zen, 2008an jakin baitzen indusketa arkeologikoetatik ateratako eta balio nabarmenik gabeko hondakinak Lezkairu auzoko urbanizazio-lanetarako betelan-hondakin gisa erabili zirela.[15][16]

Aparkalekua[aldatu | aldatu iturburu kodea]

-1 eta -2 solairuak publiko orokorrarentzat dira; 3. sotoan, berriz, garage pribatu gisa jarduten dute Alde Zaharreko eta Lehen Zabalguneko (ordainketa-zerbitzua) egoiliar batzuek. 4. solairua La Perla hotelaren erabiltzaileentzat erreserbatuta dago.

Aparkalekuaren seinaletika eta estetika birmoldatu ondoren, hormak eta zutabeak zuriz estalita daude, baita lurzoruaren zati bat ere. Gainerakoak gris argi batez margotuta daude.

Tarifak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hauek dira 2021erako onartutako tarifak:[17]

Denbora (min) Prezioa (€)
0 - 15 0,0528
16 - 60 0,0396
61 - 120 0,0317
121 - 1440 0,0264
Egun osoa 15,8524
Egun osoa Sanferminetan 39,2526

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Nagusiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Besteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Gaztelaniaz) Yarza, Maribel Marín. (2001-08-02). «Gazteluko plazaz baliatu da 'kale borroka'» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).
  2. ↑ (Gaztelaniaz) Muez, Mikel. (2002-06-01). «Bi polizia zauritu dira Gaztelu plazako istiluetan» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).
  3. ↑ «Bosgarren gau jarraian istiluak Iruñean aparkaleku bat eraikitzeagatik» www.elmundo.es (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).
  4. ↑ «Iruñeko Gaztelu Plazako udal obren aurkako ekintza bandalikoak» www.elmundo.es (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).
  5. ↑ (Gaztelaniaz) Muez, Mikel. (2001-07-26). «Erakundeek lasaitasuna eskatu dute Gaztelu plazako istiluetan» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).
  6. ↑ (Gaztelaniaz) EP. (2001-08-09). «Iruñeko Udalak Gaztelu Plazaren irudi berria aurkeztu du» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).
  7. ↑ (Gaztelaniaz) Muez, Mikel. (2001-09-28). «Iruñeak Gaztelu Plaza berriari buruzko galdeketa estraofiziala bozkatu du gaur» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).
  8. ↑ (Gaztelaniaz) Muez, Mikel. (2001-10-01). «Iruñeak Gaztelu Plazako lanekin jarraituko du, erreferenduma egin arren» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).
  9. ↑ «Gaztelu plazako aurkikuntza arkeologikoak» www.pampiruna.com (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).
  10. ↑ (Gaztelaniaz) «AZTARNA ARKEOLOGIKOEN SUNTSIKETA IRUÑEAN» El bardo de Itzaltzu 2007-02-07 (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).
  11. ↑ Gaztelu Plazako aparkalekuak ez du garajerik izango hegoaldean[Betiko hautsitako esteka]
  12. ↑ UPN eta PSN Gaztelu Plazako terma erromatarren desmuntaketaren alde[Betiko hautsitako esteka]
  13. ↑ Plaza del Castillo : una lección de democracia ciudadana frente a la destrucción de 2000 años de patrimonio. Pamiela 2003 ISBN 84-7681-376-7. PMC 53230278. (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).
  14. ↑ (Gaztelaniaz) Diario de Navarra. (2009-02-01). «Gaztelu Plazako mosaikoa Lezkairun dago» diariodenavarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).
  15. ↑ Eusko Alkartasunak 8 plaza eskatu zituen Gaztelu Plazako aparkalekuan. Diario de Navarra, 2002ko otsailaren 5a[Betiko hautsitako esteka]
  16. ↑ Gazteluko plazako mosaiko erromatar bat eta sei harresi bloke baino ez dira lurperatu: Udalak gainontzeko hondakin arkeologikoak Lezkairuko lanen azpian lurperatu zituen.
  17. ↑ Iruñeko Udala. «Gazteluko enparantzako aparkalekua» www.pamplona.es (Noiz kontsultatua: 2021-08-02).

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Gazteluko_plazako_aparkalekua&oldid=9366257"(e)tik eskuratuta