Jöns Jakob Berzelius

Wikipedia, Entziklopedia askea
Jöns Jakob Berzelius

5. seat 5 of the Swedish Academy (en) Itzuli

1837ko abenduaren 20a - 1848ko abuztuaren 7a
Carl von Rosenstein (en) Itzuli - Johan Erik Rydqvist (en) Itzuli
Bizitza
JaiotzaVäfversunda (en) Itzuli eta Linköping udalerria1779ko abuztuaren 20a
Herrialdea Suedia
HeriotzaAdolf Fredriks parish (en) Itzuli1848ko abuztuaren 7a (68 urte)
Hobiratze lekuaSolna cemetery (en) Itzuli
Familia
Ezkontidea(k)Elisabeth Berzelius (en) Itzuli
Hezkuntza
HeziketaUppsalako Unibertsitatea
Katedralskolan (en) Itzuli
Tesi zuzendariaJohan Afzelius (en) Itzuli
Doktorego ikaslea(k)Friedrich Wöhler
Nils Johan Berlin (en) Itzuli
Heinrich Rose (en) Itzuli
James Finlay Weir Johnston (en) Itzuli
Lars Fredrik Svanberg (en) Itzuli
Carl Gustaf Mosander (en) Itzuli
Hizkuntzaksuediera
frantsesa
Ikaslea(k)
Jarduerak
Jarduerakkimikaria, saiakeragilea, unibertsitateko irakaslea, medikua eta farmazialaria
Lantokia(k)Stockholm
Enplegatzailea(k)Karolinska Institutet (en) Itzuli
Uppsalako Unibertsitatea
Lan nabarmenak
Jasotako sariak
KidetzaRoyal Society
Academy of Science for Public Utility (en) Itzuli
Alemaniako Natur Zientzien Leopoldina Akademia
Suediako Zientzien Errege Akademia
Frantziako Zientzien Akademia
San Petersburgoko Zientzien Akademia
Suediar Akademia
Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia
Prusiako Zientzien Akademia
Arteen eta Zientzien Herbehereetako Errege Akademia
Royal Swedish Academy of Letters, History and Antiquities (en) Itzuli
XL izeneko Zientzien Akademia Nazionala
Zientzien Bavariar Akademia
Belgikako Medikuntzako Errege Akademia
Accademia delle Scienze di Torino

Find a Grave: 9530990 Edit the value on Wikidata

Jöns Jakob Berzelius (17791848) kimikari suediarra zen, kimika modernoaren sortzailetariko bat, Antoine Lavoisier, John Dalton eta Robert Boylerekin batera.

Gaztaroa eta hezkuntza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Suediako Väversunda herrian jaio eta berehala hil ziren bere gurasoak. Sendikoek Linköpingen hezi zuten eta bertan joan zen eskolara. Gero, 1791 eta 1801 artean Uppsalako unibertsitatean medikuntza ikasi zuen, doktore titulua eskuratuz. Kimika ikasten Anders Gutaf Ekeberg-ekin hasi zen. Aldi berean, ur-iturri desberdinen analisiak egiten jardun zen eta baita ere korronte elektrikoak zenbait gaixotasunen gain zuen eragina aztertzen. Medevi Brunn bainuetxean bekadun aritu zen, eta 1799 urteko elektrizitate makina bat gordetzen da.

1807an Stockholmeko Karolinska Institutoko irakasle bihurtu zen.

Ekarpen zientifikoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gaur ezagutzen ditugun nomenklatura eta formulazio kimikoak Berzeliusek proposatu zituen lehenengo aldiz. Bere ikasleei Kimikako esperimentuak egiten laguntzeko elementu kimikoen ikur zaharrak (alkimiakoak) baztertu egin zituen. Bere ordez, hizki latinoak erabili zituen – H hidrogenoarentzan, O oxigenoarentzat etab. – eta elementuen arteko proportzioak zenbakiz adierazi zituen – H2O –. Kontzeptu eta hizkuntza kimikoan ere ekarpen garrantzitsuak egin zituen Berzeliusek. Adibidez, katalisia, isomero, polimero, proteina edo alotropo bezalako kontzeptuak berak sortu zituen. Esate baterako, 1833an "polimero" hitza erabili zuen formula enpiriko berdineko baina formula molekular desberdineko konposatuen arteko erlazioa adierazteko – bentzenoa (C6H6) azetilenoaren (C2H2) "polimeroa" izango litzateke.

Berzeliusek elementu kimiko hauek bakartu zituen lehen aldiz: silizioa, selenioa, torioa eta zerioa. Gainera, bere ikasleek litioa eta banadioa aurkitu zituzten.

Kanpo loturak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Jöns Jakob Berzelius Aldatu lotura Wikidatan


Biografia
Suedia
Artikulu hau Suediako biografia baten zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.