Lankide:AioIbabe/Proba orria

Wikipedia, Entziklopedia askea

FAHRELNISSA ZEID[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Fahrelnissa Zeid (árabez: الأميرة فخر النساء زيد‎, Fakhr un-nisa o Fahr-El-Nissa; nazioarteko izen artistikoa Fahr el Nissa Zeid), (1901eko urtarrilaren 7  –  1991ko irailaren 5) artista turkiarra. Mundu mailan, eskala handian objeto kaleidoskopikoekin eginiko zenbait lan abstrakturengandik ezaguna dugun emakumea. Bere arte lanak gainera, mendebaldeko zein ekialdeko​ ezaugarriak batzen zeukan.[1]

Instanbuleko arte ikastetxe inperialera joan zen lehenetariko emakumea izan zen, horren ostean, bere ikasketak Académie Ranson amaitu zituen. 1930. hamarkadam ezkondu zen Hachemí de Irak, familia errealeko kide batekin, horrela bere familiarekin Berlínera bizitzera joanez eta bertan, Ra'ad bin Zeid printzearen ama bilakatuz. Bigarren Mundu Gerraren ondoren, Bagdad en bizi izan zen eta 1970. urtean,  Jordaniara mugitu zen, non Arte ederren institutua sortu zuen.

Estambulen, Mundu gerra aurretik Berlinen eta gerra ondorengo urteetan Pariseko hirian Avant-garde mugimenduaren partaide izateaz eta hauetan parte hartzeaz gain, honako emakume hau hainbat hirietan bizi izan zen bere bizitzan zehar. Bere lanak gainera, Pariseko,  Nueva York eko zein Londres​ eko zenbait erakunde zein instituzioetan egon ziren ikusgai .[2] 2017. urtean, Tate Modern ek, artistaren bizitzaren atzera bagiratze bat antolatu zuen eta “XX. mendeko​ emakume artista handienetariko” bat bezala aitortu zuen Fahrelnissa Zeid. [3]

Bere saldutako arte lan nagusiena 1953.urtean marraztutako  “Hacia el suelo” izeneko arte lana da, 2 m x 6 m. Ia milloi bat libra esterlinaren truukean saldu zen 2017​​​. [4] [5][6]

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Fahrelnissa Zeid, jaiotzaz Fahrünissa Şakir, nació en una familia otomana de élite Büyükada islako elite familia “otomana” baten jaio zen, mar de Mármara en. Bere osaba, Cevat Çobanlı Pasha Otomako imperioko Visir handia, (Gran Visir del Imperio Otomano) izan zen, 1891 tik 1895. urterate. Zeid en aita Sakir Pasha, Grezia ko embaxadore izendatua izan zen eta bertan, Zeid en ama ezagutu zuen, Sara İsmet Hanım.​ [7]1913.urtean, Zeid en aitak tiro hilkor bat jaso zuen eta bere anaia, Cevat deitua honen hilketa leporatuz epaitua eta zigortua izan zen.

Zeid oso adin goiztiarrean hasi zen marrazten eta margotzen. Bere lan zaharrenetatik ezagunena, 14 urterekin egin zuen eta bere amonaren erretratu bat da.[8] 1991. urtean, Zeid ek Estambuleko emakumeentzako arte ederren akademian izena eman zuen.

1920. urtean, 19 urte zituela, Zeid Izzet Melih Devrim idazlearekin ezkondu zen, honek ​  Veneziara eraman zion eztei-bidaian, non lehen kontaktua izan zuen europako tradizio piktorikoarekin.[9] Ezkonduek hiru seme-alaba izan zituzten. Faruk (1921 an jaioa) seme nagusia, sukar eskarlatina ren ondorioz hil zena, 1924.urtean. Beraien bigarren semea, Nejad ( 1923an jaioa) , margolari bilakatu zen eta alaba Şirin Devrim (1926an jaioa) antzezlea izan zen. [10]

1928. urtean Zeid ek Parisera bidaiatu zuen eta Académie Ranson en izen eman zuen, non  Roger Bissière margolariarekin ikasi zuen. Istambulera itzultzean, 1929.urtean, Zeid Estambuleko Arte ederren akademian sartu zen.

1930–1944[aldatu | aldatu iturburu kodea]

En 1934 Zeid eta Devrim banandu  egin ziren eta Zeid Irak eko Zeid bin Hussein printzearekin ezkondu zen. Printzea 1935.urtean Alemanian, Irakeko erreinuiko lehen embaxadore izendatua izan zen. Bikotea Berlin era joan zen bizitzera eta bertan Zeid ek hainbat gizarte arloko ekintza ikusi zituen embaxadorearen emazte bezala. Austriako beretzearen (anexión de Austria) ondoren 1983ko martxoan, Zeid printzipea eta bere familia Irakera itzuli ziren, Bagdad en bizitzeko.

Zein Bagdad en apaldu egin zen eta mediku baten aholkua jarraituz Parisera itzuli zen denbora motz batez. [11] Ondorengo urteetan Zeidek Paris, Budapest eta Estambul artean bidaiatzen pasa zuen denbora. Horrela bere onera bueltatzeko asmoarekin, horrela behin bere onera itzulita bere indar eta esfortzu guztiak guztiak margoei eskaini ahal izateko.​[12]  1941. urtean, Zeid Estambulen bueltan zen eta marrazketara dedikatzen zen.

Zeid Estambuleko avant-garde marrazkilari talde batekin lanean hasi zen, d taldearekin. Talde honek Turquiako errepublika barriarentzat lan egiten zuen Mustafa Kemal Atatürk zuzendua[13]. Taldearekin izan zuen erlazioa laburra izateaz bestalde, ​ 1944 tik aurrera beraiekin sortutako lanek konfidantza eman zioten Zeid eri bere banakotasunean erakusketak egiteko. Artistak argitaratu zuen bere lehenengo bere lehenengo esposizioa bere etxean egin zuen Maçkan, Estambulen 1944.urtean.

1945–1957[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1945. urtean, Zeid ek bere Estambuleko etxebizitzako sarrera hustu eta bertan bere lehenengo banakako erakusketa egin zuen.[14] 1946.urtean, bakarrik eginiko bi erakusketen ondoren, İzmir  en 1945. urtean eta Estambulen 1946. urtean, Zeid Londresera mugitu zen bizitzera. Bertan, bere senarra Zeid Al-Hussein printzipea Irakeko inperioaren lehen enbaxadorea izan zen Britainia handiko koronaren aurrean.  Zeid ek marrazten jarraitu zuen, horretarako Irak eko enbaxadako gela bat bere lan toki bilakatuz.[15]

1947 tik aurrera, honen estiloa konplexuago bilakatu zen eta bere lana figurazko pintura izatetik abstraktura pasa zen, Pariseko gerra ondorengo irudi abstraktuen irudiak oinarri izanez. Oso modu pertsonalean, bere arte lanetan bere bizitzako oinarriak irudikatu zituen, batik bat, persa, biazantziarra, kretarra eta ekialderra, horretarako modernismoko kontzeptu, estilo eta teknikak erabiliz.[16]

1948.urtean Londreseko Saint George galerian erakusketa egin zuen eta bertako inauguraziora Isabel erregina joan zen. Irakeko errege familian zuen posizio nabarmenaren ondorioz, goi gizarteko kide askok bisitatu zuten erakusketa. Maurice Collis arte kritikariak erakusketa bisitatu eta aztertu zuen, eta ondoren adiskidetasuna sortu zuten. Charles Estienne arte kritikari eta sendatzaile frantziarra bere lanaren bultzatzaile bihurtu zen.

Hurrengo hamarkadan, Londres eta Paris artean bizi izan zen, eta Zeidek bere lanik zirraragarrienetako batzuk margotu zituen, ikuslea unibertso kaleidoskopikoetan murgiltzen duten oihal abstraktu monumentalekin esperimentatuz, lerro eta kolore dardartien erabilera nabarmenari esker.​ [17] Zeidek bere arte lan abstraktuak, batik bat  El pulpo de Triton, y el Mar de los Zargazos Dina Vierny Galerian erakutsi zituen 1953an. Erakusketa Londresko Arte Garaikideko Institutuan aurkeztu zen 1954an. 1950eko hamarkadaren erdialdean, Zeid bere karreraren gailurrean zegoen. Garai honetan, Jean-Michel Atlan, Jean Dubuffet eta Serge Poliakoff bezalako nazioarteko artista talde batekin adiskidetu zen.[18]

1958–1991[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1958an, Zeidek, bere senarra, Zeid al-Hussein printzea, Bagdadera ez bidaiatzeko konbentzitu zuen, bere iloba  Faisal II erregeak oporrak hartzen zituen bitartean. Honela, senar-emazteak Napoliko Golkoko Ischia (Ischia en el Golfo de Nápoles) uharteko bere opor-etxera joan ziren. 1958ko uztailaren 14an kolpe militar bat izan zen Iraken eta errege familia osoa eraila izan zen. Zeid printzea eta bere familia, erailak izatetik salbatu ziren, eta 24 ordu eman zitzaizkien Irakek Londresen zuen enbaxada husteko.[19]

Zeid eta bere familia Londresko apartamentu batera joan ziren bizitzera, eta bertan prestatzen zuen janaria. [19] Bizipen hoenek oilaskoen hezurrak margotzera eta ondoren hauekin eta resinarekin eskulturak egitera bultzatu zuten artista, non esangurtsuena. Gainera, ere margolanetan, abstrakziotik aldentzen hasi zen, eta bere senideen eta inguruko beste pertsona batzuen erretratuak margotzen hasi zen.[20]

Urte gutxi batzuen buruan, bere seme gazteena, Ra 'ad bin Zeid printzea, ezkondu eta  Ammánera joan zen bizitzera. 1970ean bere senarra hil zen Parisen eta 1975ean Zeid Ammánera joan zen bizitzera. Han sortu zuen Zeidek 1976an Arte Ederretako Instituto erreal Jordaniar Fahrelnissa Zeid, eta hurrengo hamabost urteetan, 1991n hil zen arte, berak irakatsi eta babestu zuen artista gazte talde bat.​[21]


Lan esanguratsuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Lucha contra la Abstracción, 1947
  • Problemas resueltos, 1948
  • Mi infierno, 1951
  • Hacia un cielo, 1953
  • Alguien del pasado, 1980


Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ Funes, Patricia. Salvar la nación. La reflexión intelectual latinoamericana sobre la nación en la década de 1920. Universidad Nacional de La Plata (Noiz kontsultatua: 2020-11-20).
  2. ↑ «Complete ICA Exhibitions List 1948 - Present - July 2017». ICA. Consultado el 16 de marzo de 2018.
  3. ↑ (Ingelesez) Tate. «Fahrelnissa Zeid – Exhibition at Tate Modern» Tate (Noiz kontsultatua: 2020-11-20).
  4. ↑ (Ingelesez) Valle, Gaby Del. (2018-10-31). «Why is art so expensive?» Vox (Noiz kontsultatua: 2020-11-20).
  5. ↑ (Alemanez) «zeid, fahrelnissa towards a sky ||| zeitgenössiche arabische, iranische & t||| zeitgenössiche arabische, iranische & türkische kunst ||| sotheby's l17228lot844qpde» www.sothebys.com (Noiz kontsultatua: 2020-11-20).
  6. ↑ https://www.sothebys.com/en/articles/the-painting-that-was-too-big-for-londons-ica
  7. ↑ https://www.sothebys.com/en/articles/the-painting-that-was-too-big-for-londons-ica
  8. ↑ https://www.sothebys.com/en/articles/the-painting-that-was-too-big-for-londons-ica
  9. ↑ Devrim, Şirin (1996). A Turkish Tapestry: The Shakirs of Istanbul. London: Quartet. p. 38. ISBN 0704380358.
  10. ↑ Devrim, Şirin (1996). A Turkish Tapestry: The Shakirs of Istanbul. London: Quartet. p. 38. ISBN 0704380358.
  11. ↑ Devrim, Şirin (1996). A Turkish Tapestry: The Shakirs of Istanbul. London: Quartet. p. 127. ISBN 0704380358.
  12. ↑ Greenberg, Kerryn (2017). «The Evolution of an Artist». En Greenberg, Kerryn, ed. Fahrelnissa Zeid. London: Tate Publishing. p. 18. ISBN 9781849764568.
  13. ↑ Greenberg, Kerryn (2017). «The Evolution of an Artist». En Greenberg, Kerryn, ed. Fahrelnissa Zeid. London: Tate Publishing. p. 19. ISBN 9781849764568.
  14. ↑ Greenberg, Kerryn (2017). «The Evolution of an Artist». En Greenberg, Kerryn, ed. Fahrelnissa Zeid. London: Tate Publishing. p. 20. ISBN 9781849764568.
  15. ↑ Devrim, Şirin (1996). A Turkish Tapestry: The Shakirs of Istanbul. London: Quartet. p. 167. ISBN 0704380358.
  16. ↑ Oikonomopoulos, Vassilis (2017). «Multiple Dimensions of a Cosmopolitan Modernist». En Greenberg, Kerryn, ed. Fahrelnissa Zeid. London: Tate Publishing. pp. 45-46. ISBN 9781849764568.
  17. ↑ Greenberg, Kerryn (2017). «The Evolution of an Artist». En Greenberg, Kerryn, ed. Fahrelnissa Zeid. London: Tate Publishing. p. 22. ISBN 9781849764568.
  18. ↑ (Ingelesez) Tate. «‘Untitled’, Fahrelnissa Zeid, c.1950s» Tate (Noiz kontsultatua: 2020-11-20).
  19. ↑ a b Devrim, Şirin (1996). A Turkish Tapestry: The Shakirs of Istanbul. London: Quartet. p. 210. ISBN 0704380358.
  20. ↑ Greenberg, Kerryn (2017). «The Evolution of an Artist». En Greenberg, Kerryn, ed. Fahrelnissa Zeid. London: Tate Publishing. p. 24. ISBN 9781849764568.
  21. ↑ Laïdi-Hanieh, Adila (2017). «The Late Style». En Greenberg, Kerryn, ed. Fahrelnissa Zeid. London: Tate Publishing. p. 131. ISBN 9781849764568.
  • Sirin Devrim, A Turkish Tapestry: The Shakirs of Istanbul, Londres : Quartet, 1996 (ISBN 978-0704370630)
  • Kerryn Greenberg, The Evolution of an Artist, Londres : Tate Publishing, 2017 (ISBN 9781849764568).
  • Adila Laïdi-Hanieh, Fahrelnissa Zeid: Painter of Inner Worlds, Londres : Art / Books, 2017 (ISBN 978-1908970312).
  • Becker, Wolfgang. Fahr-El-Nissa Zeid: zwischen Orient und Okzident, Gemälde und Zeichnungen. New York: Neue Galerie, 1990.
  • Greenberg, Kerryn, ed. Fahrelnissa Zeid. London: Tate Publishing, 2017.
  • Parinaud, André and Shoman, Suha. Fahrelnissa Zeid. Amman: Royal National Jordanian Institute Fahrelnissa Zeid of Fine Arts, 1984.
  • Zaid, Fahrelnissa. Fahrelnissa Zeid: portraits et peintures abstraites. Paris: Galerie Granoff, 1972.
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Lankide:AioIbabe/Proba_orria&oldid=8262763"(e)tik eskuratuta