Lena (ibaia)

Lena
**Ле́на** (ru)
Lena; Ле́на (ru)
Datu orokorrak
Garaiera	1.466 m
Mota	ibai
Luzera	4.294 km
Geografia
Koordenatuak	53°56′08″N 108°05′31″E / 53.9356°N 108.0919°E
Estatu burujabe	Errusia
Errusiako errepublikak	Jakutia
Hidrografia
Ibaiadarrak	ikusi Vitim; Oliokma; Viliui; Kirenga; Aldan; Batamai; Menkere; Muna; Niuia; Txerendei; Motortxuna; Dianyxka; Siniaia; Dzhardzhan; Undiuliung; Txaia; Kuta River (en) ; Linde River (en) ; Buotama; Markha; Bakhynay (en) ; Suola (en) ; Biriuk; Peleduy (en) ; Ilikta (en) ; Molodo (en) ; Lungkha (en) ; Tuolba (en) ; Bol'shoy Patom (en) ; Txuia; Kenkeme; Namana; Byosyuke (en) ; Ilga (en) ; Taiura; Txetxui; Tutura (en) ; Bol'shaya Kontayka (en) ; Khantxaly; Khoruongka; Derbe (en) ; Kiuielenke; Kiundiudei; Menda (en) ; Natara (en) ; Orutxan; Sobolokh-Mayan (en) ; Tympylykan; Ura; Abasylakh; Babaryna; Q4076337 ; Q4078946 ; Belianka; Bulkur River (en) ; Begidian; Q4101378 ; Q4155007 ; Q4162105 ; Dolgaya River (en) ; Q4171760 ; Inniakh; Q4248974 ; Q4251113 ; Kyunyuy (en) ; Q4251307 ; Q4269876 ; Lyapiske (en) ; Liunkiubei; Malyy Patom (en) ; Mundaalyk (en) ; Myla (en) ; Mynniyyky (en) ; Q4309745 ; Q4309830 ; Strekalovka (en) ; Q4328289 ; Q4331156 ; Q4331183 ; Pilka (en) ; Q4403379 ; Sitte (en) ; Q4439488 ; Q4447847 ; Q4448410 ; Q4449160 ; Taryn-Yurekh (en) ; Q4507078 ; Q4516844 ; Q4517258 ; Txotxuma; Q4518478 ; Q4529397 ; Q4534414 ; Q4535335 ; Q4535336 ; Q4535631 ; Jakurim; Turugu (en) ; Q4468110 ; Uyulu (en) ; Q4494288 ; Q4494289 ; Khamra (en) ; Ukunku (en) ; Kystatyamka; Bol'shaya Tira (en) ; Piliuda; Tamma (en) ; Lyutenge (en) ; Kulenga (en) ; Kuranakh-Siktyakh (en) ; Txompolo;
Arroaren azalera	2.490.000 km²
Arro hidrografikoa	Lena basin (en)
Ur-emaria	16.350 m³/s
Iturburua	Baikal mendikatea
Bokalea; ()	Laptev

Lena^[1] (errusieraz: Ле́на, mongolieraz: Зүлгэ, Zülge; buriateraz:Зүлхэ, Zülhe; sakheraz: Өлүөнэ, Ölüöne), ipar-ekialdeko Siberiako ibaia da. 4.472 km-ko luzera du eta 2.490.000 km²-ko arroa drainatzen du.

Errusiako ibairik luzeena, Asiako hirugarrena eta munduko hamargarrena da^[2].

Ibilbidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Baikal mendietan 1.640 metroetan jaio eta Siberiako lautada zeharkatzen du, Baikal aintzira mendebaldean utzita. Behin Kirenga eta Vitim ibaiekin elkartuta, ipar-ekialderantz jotzen du. Ozeano Artikoko Laptev itsasora isurtzen da, 10.800 kilometro koadrolo delta sortuz.

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Vladimir Lenin politikari marxistak ibai honetatik hartu zuen bere deitura (berez Lenin ezizenak «Lena ibaikoa» esan nahi du). Izenaren jatorria ez dakigu zehatz-mehatz nondik sortu zuen, baina bi teoria daude: bata, Lenaren urre meatzeetako sarraskiaren ondoren hartu zuela; bestea, bere kide Georgi Plekhanovek Volgin ezizena hartu zuenean, Vladimir Iljitxek berea hartu zuela.

Hidrologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lenaren emaria 1976-1994 bitartean neurtua izan da Stolben, deltaren goialdean^[3]. Urteko batez besteko emaria 16.300 m³/s-koa da, baina alde handia dago negutik udara; emari handiena ekainean du (61.831 m³/s), elurra urtzen delarik, eta txikiena apirilean (1.759 m³/s). Urritik ekainera izozturik egoten da.

Lenaren batezbesteko emariak (m³/s), Stolben neurtuak
Datuak: 1976 eta 1994 artean