Pasaporte
Pasaportea herrialde bateko agintariek emandako nazioarteko balioa duen dokumentua da, eta bertatik irten edo sartzeko legezko baimena egiaztatzen du..[1]
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Pasaportearen eginkizuna denari buruzko lehen aipamen ezagunetako bat Biblian dago (Nehemiasen 2:7). Persiar Inperioaren garaiari dagokio, K.a. 450 inguruan: Nehemiasek, Artaxerxes I.ak zuzendutako agente batek, Judeara joateko baimena eskatu omen zuen. Erregeak onartu eta gutun bat eman omen zion, «ibaiaz haratago zeuden gobernadoreentzat»: hor, bere lurretan zehar egindako bidaian harentzako pasabide seguru bat eskatzen zuen.
Erdi Aroko kalifa-herri islamikoan, pasaportea bara’a moduan erabili zen, ordaindutako zergen ordaingarria. Zergak ordaintzen zituzten herritarrek kalifatuak zituen eskualdeetara bidaiatzeko aukera zuten eta, beraz, bara’a ordainagiria pasaportetzat erabiltzen zen.
Ez da oso gertagarritzat jotzen «pasaporte» terminoak, frantsesezko passeport [2] hitzetik etorri arren, itsas portuei ("port") erreferentzia egiten dienik: aldiz, Erdi Aroko dokumentu bat dela pentsatzen da, hiriko harresiko atetik ("porte") pasatzeko. Erdi Aroko Europan, dokumentuak bertako agintariek bidaiariei ematen zizkieten eta, oro har, herrien eta hirien zerrenda bat zegoen: han, dokumentuaren jabeari pasatzen uzten zitzaion.
Normalean, dokumentuak ez ziren beharrezkoak itsas portuetara bidaiatzeko, merkataritza irekiko gunetzat hartzen baitziren, baina dokumentuak nahitaezkoak ziren itsas portuetatik barrura bidaiatzeko.
Henrike V.a Ingalaterrakoak badu meritu bat, batzuek benetako lehen pasaportetzat jotzen dutena asmatu izana, bere menekoei atzerriko lurretan nor ziren egiaztatzen laguntzeko.
XIX. mendearen erdialdetik Europan trenbideko garraioa azkar hedatu izanak, XIX. mendearen lehen zatiko Europako pasaporte-sistema geldiaraztea ekarri zuen. Trenen abiadurak eta muga asko zeharkatu zituzten bidaiarien kopuruak pasaporte-legeak aplikatzea zaildu egin zuten. Erreakzio orokorra pasaportearen eskakizunak lasaitzea izan zen.
XIX. mendearen azken zatian eta Lehen Mundu Gerrara arte, oro har, ez zen pasaporterik behar Europa barruan bidaiatzeko. Horren ondorioz, jende gutxik zituen. Otomandar Inperioak eta Errusiar Inperioak nazioarteko bidaietarako eskatzen zituzten, baita pasaportearen kontrol sistema bat ere beren mugen barruan bidaiatzeko.
Lehen pasaporteek titularraren deskribapena jasotzen zuten. Argazkiak pasaporteetan paratzen hasi ziren XX. mendeko lehen hamarkadetan, argazkien erabilera zabaldu zenean.
Lehen Mundu Gerran, Europako gobernuek mugako pasaportea segurtasun arrazoiengatik sartu zituzten eta trebetasun erabilgarriak zituzten herritarren emigrazioa kontrolatzeko. Kontrol horiek gerraren ondoren mantendu ziren, eta prozedura estandar bihurtu. 1920ko hamarkadako turista britainiarrak argazkien eta deskribapen fisikoen eranskinaz kexatu ziren bereziki. 1920an, Nazioen Ligak pasaporteei eta billeteei buruzko konferentzia bat egin zuen, eta 1926ko eta 1927ko bilerek pasaportearen arauak ezarri zituzten.
Nazio Batuen Erakundeak bidaia-konferentzia bat egin zuen 1963an. Pasaporteen normalizazioa 1980an gertatu zen, Hegazkineria Zibilaren Nazioarteko Erakundearen (HEZINE) babespean.
Forma[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Lehen pasaporteek ez zuten argazkirik, eta izena, nazionalitatea, deskribapen fisikoa eta herrialdetik irten eta haraxe itzultzeko baimena adierazten zituzten.
Pasaportea koadernotxo moduko batean ematen zen. Sarrera-irteerak bertan jasotzen ziren, eta beste herrialde batzuek emandako baimenak ere bai (bisak). Aldi berean, dokumentuari nazioarteko baliozkotasuna eman zitzaion.
Pixkanaka-pixkanaka, faltsutzea saihesteko, pasaporteak zenbakitu ziren eta, koadernotxoari titularren argazkia gehitu zitzaien. Ondoren, segurtasun-papera erabili zen, etengabe eboluzionatu duena (gaur egun, diru-papera fabrikatzeko erabiltzen diren paperen antzeko neurriekin fabrikatzen da); zulaketak gehitu ziren, eta, egun, titularraren argazkia zuzenean inprimatzen da koadernotxoan, prozedura fotomekaniko baten bidez, tintek ere laguntzen dute pasaporteak legez kanpo bikoiztea konplexua edo ezinezkoa izan dadin.
2006ko abuztuaren 28tik, Espainiak pasaporte elektronikoa (pasaporte-e) deritzona ematen du, eta haren atzeko azalean txip bat txertatzen du. Txip horrek dokumentuaren titularraren aurpegi-irudiari buruzko datu biometrikoa jasotzen du, baita irakurketa mekanikoko OCR lerroetan jasotako datu pertsonalak ere. 2009ko ekainaren 28tik aurrera, bi eskuetako hatz erakusleen hatz-markak gehitu dira. Venezuelan pasaporte elektronikoa 2007ko urtarrilaren 1etik ematen den bitartean, espainieraz hitz egiten duten beste nazio batzuek, sistema biometrikora aldatzeko asmoa dute, baina oraindik ez dute aldaketa hori egiteko eperik zehaztu.
Kolonbian, 2010eko uztailaren 15etik, Irakurketa Mekanikoko gunea duen pasaportea ematen hasi zen. Pasaporteak segurtasun-arau guztiak betetzen ditu, faltsifika ezintzat jotzen da, polikarbonatoan eta laser inprimaketan 16 segurtasun-puntu dituen azala duelako.
Pasaporteek dituzten segurtasun-neurriak berrikusten ari dira, bereziki Ameriketako Estatu Batuak eta Erresuma Batua nazioarteko bidaiariek egindako atentatu terroristen beldur direlako.
Faltsutzeak eta segurtasuna[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Hegazkin-konpainien arazo nagusietako bat da bidaiari askok pasaporte faltsuak edota manipulatuak bidaiak egiteko erabiltzen dituztelako, eta horrek kostu larriak eragiten dizkie bidaiaria aberriratu behar duten agentziei. Pasaporteetako segurtasun-neurriak urteen joan-etorrian aldatu egin dira, lehen zigiluetatik gaur egungo ditugun pasaporteetaraino: hor, pasaportean integratutako txip txiki batek dokumentuaren jabearen beharrezko datu guztiak erakusten dituen.
Gehien erabiltzen diren segurtasun-neurrien artean, honako hauek daude: mikroinprimaketa, inprimagailu konbentzional batekin egitea ezinezkoa den letra txikia; pasaporteko marrazki batzuei ematen zaien erliebea, ukimen zimurtsuan senti daitekeena; eta OVI tinta (Optical Variable Ink) edo inklinazio-angeluaren araberako tinta aldakorra, 50,100, 200 eta 500 euroko billeteetan ere erabiltzen dena.
Bisa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Sartzeko eta irteteko baimena da, pasaportearen titularrak bisitatutako herrialdeak ematen duena. Bisak aldaketak izan ditu: hasiera batean, zigiluak eta tintaz idatzitako oharrak gehitzen zitzaizkion; egun, herrialde askok metodo fotomekanikoak erabiltzen dituzte bisa pasaporteetan islatzeko.
Iraunaldia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Herrialde bakoitzean pasaporteen indarraldi-epeak ezartzen dira, titularren dokumentazioa aldian-aldian berrikusteko, aurreko pasaporteen ordez berriagoak direnak jartzeko, segurtasun-neurri berriekin, eta, jakina, truke eta bisa bakoitzaz lortzen diren diru-sarrerekin.
Bidalketa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Eskatzaileak dokumentua egiteaz arduratzen den bulegora joan behar du, baita zenbait dokumentazio aurkeztu ere:
- Eskatzailearen nortasuna egiaztatzen duen agiria (herrialdearen arabera: nortasun agiria, gidatzeko baimena edo jaiotza agiria).
- Bere aurpegiaren karnet neurriko argazki berria.
- Dagokion tasa ordaintzea.
Metodologia aldatu egin daiteke herrialdearen arabera.
Nazioz gaindiko erakundeen pasaporteak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Aipatzekoa da nazioz gaindiko erakundeen pasaporteek zirkulazio librerako eskubidea dutela, bisarik edo igarotze-zergarik behar izan gabe. Izan ere, Europar Batasunaren barruan, Batasuna osatzen duten herrialdeetako nazionalek nahikoa dute beren nortasun-agiriarekin Erkidegoko esparruan zirkulatzeko, bai eta Hegoaldeko Merkatu Bateratuan (Mercosur) zirkulatzeko ere.
