Ur-jauzi
Ur-jauzi bat fenomeno geologiko bat da, zeinetan ur ibilgu bat altuera batetik amiltzen den.
Ur-jauziak sortzeko arroka gogor baten gainetik joan behar du errekak eta gertakari geologiko batek sortutako amildegia aurkitu. Hau faila bat, haustura bat edo bestelakoa izan daiteke. Orokorrean azpian dagoen arroka multzoa goikoa baino bigunagoa bada denborarekin higatu eta ur-jauzia geroz eta altuagoa egingo da.
Ur-jauziek denborarekin aldatzen dute (bai urtaro bakoitzean bai eta urteetan zehar) eta sailkapen ezberdinak dituzte euren formaren arabera.
Ur-jauziak munduan
Garaieraren arabera
World Waterfall Databasearen arabera honako hauek dira munduko ur-jauzirik garaienak. Gocta ur-jauzia, 14. agertzen dena, jauzi bakar batean garaiera gehien duen 3.a da, berriki jakin den bezala.
| Izena | Garaiera | Herrialdea |
|---|---|---|
| Angel | 979 m | Venezuela |
| Tugela Falls | 948 m | Hegoafrika |
| Las Tres Hermanas | 914 m | Peru |
| Olo'upena | 900 m | Estatu Batuak |
| Vinnufossen | 860 m | Norvegia |
| Balaifossen | 850 m | Norvegia |
| Pu'uka'oku | 840 m | Estatu Batuak |
| Browne ur-jauziak | 836 m | Zeelanda Berria |
| Strupenfossen | 820 m | Norvegia |
| Ramnefjellsfossen | 818 m | Norvegia |
| Waihilau | 792 m | Estatu Batuak |
| Colonial Creek ur-jauziak | 788 m | Estatu Batuak |
| Mogenfossen | 773 m | Norvegia |
| Gocta | 771 m | Peru |
| Mutarazi | 762 m | Zimbawe |
Ur-bolumenaren arabera
World Waterfall Databasearen arabera honako hauek dira munduko ur-jauzirik handienak ur-bolumenaren arabera.
| Izena | Bolumena (oin-kubiko segundoko) | Ibaia | Herrialdea |
|---|---|---|---|
| Inga ur-jauziak | 1.500.000 | Kongo ibaia | Kongoko Errepublika Demokratikoa |
| Livingstone ur-jauziak | 1.240.000 | Kongo ibaia | Kongoko Errepublika Demokratikoa |
| Boyoma ur-jauziak | 600.000 | Lualaba | Kongoko Errepublika Demokratikoa |
| Guaira | 470.000 | Parana | Brasil |
| Khone | 410.000 | Mekong | Laos |
| Niagara | 212.000 | Niagara ibaia | Estatu Batuak / Kanada |
| Celilo ur-jauziak | 191.215 | Columbia ibaia | Estatu Batuak |
| Para | 125.000 | Caura | Venezuela |
| Cachoeira de Paulo Afonso | 100.000 | Sao Francisco | Brasil |
| Urubupunga | 97.000 | Parana | Brasil |
| Iguazuko ur-jauziak | 61.660 | Iguazu | Argentina / Brasil |
| Patos e Maribondo | 53.000 | Rio Grande | Brasil |
| Victoria ur-jauziak | 38.340 | Zambezi | Zimbawe / Zambia |
| Virginia ur-jauziak | 35.300 | Hegoaldeko Nahanni ibaia | Kanada |
| Grand Falls | 35.000 | Hamilton ibaia | Kanada |
Ikus, gainera
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Ur-jauzi  |